بخش اول – ویژگی های عام هنری رقص های لری
رقص – رقص های مردم لرستان مانند موسیقی ، ریشه در کار و زندگی آنان دارد . هم آهنگی ضرب آهنگ های موسیقی با حرکات موزون پاها و بدن رقصندگان ، تند و کند شدن سرعت رقص ها و جهش و سکون در حرکات ، همه و همه گویای آن است که رقص ها نشانگر روح ایستادگی ،هیجان و شادمانی است . چنین می نماید که با اجرای این رقص ها نوازنده و رقصنده ، خود و تماشاچی را برای بهتر زیستن و غلبه بر طبیعت و نگاهی درونی تر برای پالایش روح و احساسات ، برمی انگیزد. در حرکات رقص ، بخصوص انگاه که با موسیقی همراه است ، ذهن از محیط و دل مشغولی های گذشته و آینده فارغ می شود . این جنب و جوش و هیجان به تخلیه فشارهای روحی کمک کرده و به این ترتیب ذهن و جسم آزاد و رها شده و شادمانی ، سرور ، امید و پندار نیک از ژرفای وجود انسان می جوشد و برجان او جاری می گردد. این شور و نشاط و هیجان ، بدون شک علاوه بر تاثیرات فوق ، شفابخش بیماری های جسمی و روحی انسان است .
ویژگی های رقص های لری
۱- این رقص ها معمولا به همراه سرنا و دهل در محوطه هائی باز اجرا می شوند . البته در محیط های سربسته و کوچک مناطق شهری است ، استفاده از سازهای کمانچه و تمبک مناسب تر است .
۲- از آنجا که در زندگی ایلات و عشایر زنان و مردان دوش به دوش یکدیگر کار کرده و زندگی را پیش می برند، در هنگام رقص هم ، به طور جمعی می رقصند ، رقصندگان پنجه در پنجه و بازو به بازو و سرشار از شادمانی و سرور به استواری کوه ها و با ایمانی به سترگی دار بلوط ، رقصی پر هیجان را نمایش می گذارند.
۳- رقص ها بیشتر در عروسی ها ، جشن و میهمانی ها اجرا می شود.
۴- رقص دسته جمعی را در لرستان چوپی یا بازی می گویند ، نفر اول صف رقصندگان را سرچوپی یا چوپی کش می نامند . تمام رقصندگان بایستی ریتم و حرکات بدن ، پاها و دستان خود را با او هم آهنگ کنند . سرچوپی با یک یا دو دستمال رنگین ، حرکات نمایشی تهییج کننده ای را انجام می دهد و بقیه رقصندگان دستان یکدیگر را گرفته و با حرکات موزون پاها ، سر و بدن ، رقص را پی می گیرند ، نفر آخر صف رقصندگان با تکان دادن دستمال حرکات نمایشی رقص را زیباتر می کند.
۵- سرچوپی به لحاظ رعایت احترام دیگر رقصندگان یا از سرخستگی و احیانا عدم مهارت کافی ، جای خود را با دیگر رقصندگان عوض می کند. تماشاچیان برای هواداری و احترام به دوستان و خویشاوندان و یا کسانی که زیبا می رقصند ، پول شاباش می کنند و زنان و مردان با کِل و هلهله ، هیجان شاباش را بیشتر می کنند.
۶- کلیه رقص های لری از مجموعه ترانه هائی تشکیل می شوند که تک خوان ابیات مختلف را می خواند و بقیه رقصندگان ترجیع وار یک بیت را تکرار می کنند . این ملودی ها با تغییرات (واریاسیون های ) گوناگون به یکدیگر وصل می شوند و یک قطعه رقص ، با زمان آزاد را به وجود می آورند.
۷- رقص ها اکثرا با یک گروه رقصنده ثابت شروع می شوند که این گروه یک دوره رقص را از سنگین ، نیمه تند و در نهایت به تند ختم می کنند. البته در اجرای سنتی یک دوره رقص ، از سنگین آغاز و پس از طی مراحل نیمه تند و تند ، مجددا با اجرای سنگین پایان می پذیرد.
۸- گر چه ملودی های اصلی رقص ها در نزد نوازندگان مختلف یکسان است ولی نوازنده معروف و معتبر ، شگردهای خاص خود را دارد که او را از دیگران متمایز می کند . برای مثال : رقص دوپای علیرضا حسین خانی با رقص دوپای پیر ولی و همین طور شامیرزا مرادی متفاوت است و این یکی از ویژگی های شگفت انگیز موسیقی محلی است .
۹- نوازندگان سرنا یا کمانچه با دنبال نمودن حرکات رقصندگان ، سعی در به وجد آوردن آنان می نمایند و هرموقع حس کردند ملودی ها و حرکات در یک رقص به قدر کافی انجام گرفته است ، قبل از این که کسل کننده شود ، بدون قطع آهنگ ، نوع رقص را تغییر می دهند . همان گونه که قبلا هم اشاره شد ، تغییر رقص ها گاهی هم توسط سرچوپی ، دیگر رقصندگان و حتی تماشاچیان از نوازندگان خواسته می شود.
منبع:loresoon.blogfa.com