اسکیزوفرنی یا روان‌گسیختگی

روان‌گسیختگی، اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی (Schizophrenia)، یک بیماری روانی با منشاء نامشخص و علایم متغیر می‌باشد که از ترکیب دو واژه یونانی shizein (دو نیم کردن، گسستن) و phrenos (فکر، اندیشه) وضع شده است. مشخصه این بیماری عدم توانایی درک و یا بیان واقعیت است. این بیماری دارای عوارضی همچون عدم ارتباط منطقی در رفتار و گفتار، انزوا و گوشه نشینی بیش از حد و هذیان و توهم است.

اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی

مردان، یک و نیم برابر زنان به اسکیزوفرنی مبتلا می شوند.

حدود ۵۰ درصد افراد بستری در بیمارستان روانی، مبتلا به اسکیزوفرنی می باشند.

معمولا در افراد ۱۷ تا ۳۵ ساله، این بیماری تشخیص داده می شود.

در مردان در اواخر دوران نوجوانی و اوایل ۲۰ سالگی این بیماری تشخیص داده می شود.

در حالی که در زنان از ۲۰ سالگی تا اوایل ۳۰ سالگی این بیماری تشخیص داده می شود.

محققان در حال پیدا کردن نمونه های اسکیزوفرنی در کودکان کمتر از ۶ سال می باشند.

انواع اسکیزوفرنی

۵ نوع مختلف اسکیزوفرنی وجود دارد که هر کدام بر اساس نوع علائم، طبقه بندی می شوند.

۱- اسکیزوفرنی هذیان گویی

۲- اسکیزوفرنی آشفته

۳- اسکیزوفرنی جنون آمیز

۴- اسکیزوفرنی نامشخص

۵- اسکیزوفرنی باقی مانده

اسکیزوفرنی هذیان گویی

در این نوع، هذیان و توهمات شنیداری مشخص است، اما عملکرد فکری طبیعی می باشد.

این توهمات، آزاردهنده می باشند.

این افراد می توانند خشم، سردی و اضطراب خود را اظهار دارند.

اسکیزوفرنی آشفته

این نوع از اسکیزوفرنی، با گفتار و رفتار آشفته و یا مشکل در درک و نیز احساسات نامناسب تشخیص داده می شود.

این افراد ممکن است به تغییر رنگ چراغ راهنمایی و یا به چیزی که می گویید و یا انجام می دهید، بخندند.

این رفتار آشفته ممکن است با فعالیت های عادی مانند: حمام کردن، لباس پوشیدن و غذا درست کردن دارای تداخل باشد.
در مقایسه با دیگر بیماری های روانی، اسکیزوفرنی به طور مستقیم از یک نسل به نسل دیگر نمی رود، اما خانواده هایی نیز پیدا شده اند که این بیماری در آنها ارثی بوده است

اسکیزوفرنی جنون آمیز

این نوع توسط اختلال حرکت مشخص می شود.

این افراد ممکن است به طور کامل بدون تحرک و یا دارای حرکت زیاد باشند.

آنها ممکن است برای ساعت ها چیزی نگویند و یا ممکن است یک حرفی که به آنها می زنید، به طور مرتب تکرار کنند و یا نسبت به حرفی که می زنید، بی احساس باشند.

رفتار این افراد باعث می شود که نتوانند از خود محافظت کنند.

اسکیزوفرنی نامشخص

این نوع با دو و یا چند علائم مشخص می شود، این علائم عبارتند از: هذیان، توهم، گفتار یا رفتار آشفته، رفتارهای جنون آمیز و یا علائم دیگر منفی.

اسکیزوفرنی باقیمانده

مشخصه این نوع عبارت است از: سابقه قدیمی ابتلا به اسکیزوفرنی.

افراد دارای این نوع اسکیزوفرنی، دارای علائم مشخص از قبیل: هذیان، توهم و گفتار و یا رفتار آشفته نمی باشند.

ممکن است این بیماری بعد از بهبودی دوباره شروع شود و یا برای سال ها بدون هیج علامتی، نهفته باقی بماند.

علائم اسکیزوفرنی

فردی که مبتلا به این بیماری می باشد، ممکن است فاقد علائم ظاهری بیماری باشد.

در برخی موارد؛ به علت تغییرات رفتاری و رفتار عجیب و غریب داشتن، بیماری ممکن است ظاهر شود.

این علائم شامل: گوشه گیری کردن از مردم، زوال شخصیت (اضطراب شدید و احساس غیرواقعی بودن)، از دست دادن اشتها، عدم رعایت مسائل بهداشتی، هذیان، توهم و احساس تحت کنترل بودن توسط نیروهای خارجی.

برای درک بهتر این بیماری، علائم را طبقه بندی می کنیم و به انواع مثبت، منفی، شناختی و عاطفی می شناسیم.

علائم مثبت

– باورهایی که فاقد پایه و اساس واقعی هستند (هذیان)

– شنیدن، دیدن، احساس کردن، بوییدن و یا مزه کردن چیزی که در واقعیت وجود ندارد ( توهم)

– آشفته و درهم و برهم صحبت کردن

– رفتارهای نامنظم و جنون آمیز

علائم منفی

– گوشه گیری از مردم

– دشواری در ابراز احساسات

– دشواری در مراقبت از خود

– ناتوانی برای احساس لذت داشتن

علائم شناختی

مشکلات توجه کردن و مشکلات مربوط به پردازش اطلاعات در شناخت محیط زندگی.

علائم عاطفی (خلقی)

قابل توجه ترین علامت آن، افسردگی است و تعداد افرادی که خودکشی می کنند در این بیماری زیاد است.
برخی از علائم اسکیزوفرنی می تواند در بیماری های روانی دیگر از قبیل: اختلال دوقطبی، اختلال اضطراب و یا مصرف مواد مخدر و یا اختلال شخصیت نیز وجود داشته باشد

دلایل اسکیزوفرنی

یک دلیل خاص برای اسکیزوفرنی وجود ندارد، بلکه مجموعه ای از عوامل ژنتیکی، روانی و محیطی باعث بروز این بیماری می شوند.

– اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی بسیار شبیه هم می باشند و هر دو دارای ژن های خطرناک می باشند. به هر حال، علت هر دو بیماری، عوامل ژنتیکی منحصر به فرد است.

– عوامل محیطی، یک عامل خطر اسکیزوفرنی هستند که حتی می تواند قبل از تولد رخ دهد. به عنوان مثال، مادر بارداری که در طول بارداری به یک عفونت مبتلا گردد، شانس تولد نوزاد با اسکیزوفرنی را زیاد می کند.

– شرایط زندگی سخت در دوران کودکی مانند: از دست دادن والدین، فقر والدین، مشاهده خشونت والدین، سوء استفاده بدنی، عاطفی و جنسی همگی باعث بروز این بیماری می شوند.

آیا اسکیزوفرنی ارثی است؟

در مقایسه با دیگر بیماری های روانی، اسکیزوفرنی به طور مستقیم از یک نسل به نسل دیگر نمی رود، اما خانواده هایی نیز پیدا شده اند که این بیماری در آنها ارثی بوده است.

به طور کلی؛ خطر این بیماری در دوقلوهای شبیه به هم، ۴۰ تا ۵۰ درصد می باشد.

کودکی که از والدین مبتلا به اسکیزوفرنی متولد می شود، ۱۰ درصد احتمال مبتلا شدن به این بیماری را دارد.

راه های تشخیص اسکیزوفرنی

با هیچ آزمونی به طور قطعی نمی توان گفت که فردی مبتلا به اسکیزوفرنی هست یا نه. بنابراین پزشکان با جمع آوری اطلاعات پزشکی، خانوادگی و روانی فرد، می توانند این بیماری را تشخیص دهند.

این بیماری محدود به جنس و فرهنگ و مذهب و وضعیت اقتصادی خاص نیست.

– معاینه جسمی شامل: آزمایشات آزمایشگاهی برای ارزیابی سلامت جسمی فرد و نیز دانستن اینکه فرد دارای مشکل روانی می باشد یا نه، است.

– روانشناس، سلامت روانی فرد را مورد ارزیابی قرار می دهد و بررسی می کند که آیا فرد دچار این علائم زیر هست یا نه.

این علائم عبارتند از: توهم، هذیان، افسردگی و علائم جنون آمیز، اضطراب، سوء مصرف مواد، اختلال شخصیت و اختلالات دیگر از قبیل اوتیسم.

برخی از علائم اسکیزوفرنی می تواند در بیماری های روانی دیگر از قبیل: اختلال دوقطبی، اختلال اضطراب و یا مصرف مواد مخدر و یا اختلال شخصیت نیز وجود داشته باشد.

بخش سلامت ممتاز