به گزارش خبرنگار مهر، نوبت صبح همایش چشمه حکمت به مناسبت سالروز دیدار تاریخی کتابداران کشور با رهبر معظم انقلاب و تجلیل از انجمن‌ها و خیرین کتابخانه ساز از صبح امروز چهارشنبه ۲۸ تیر با حضور غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، سیدمحمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و منصور واعظی دبیرکل نهاد کتابخانه عمومی کشور در سالن غدیر برگزار شد.
حداد عادل به عنوان آخرین سخنران این بخش همایش گفت: ملت ایران، ملتی نیست که کتاب را از تمدن غربی گرفته باشد.چیزهایی هستند که قبل از دوران تجدد، در کشورمان نبوده‌اند ولی کتاب همواره و از زمان پیش از تمدن اسلامی هم در ایران حضور داشته است. کسانی هم که درباره کتاب در ایران مطالعه کرده‌اند، شواهد زیادی در دست دارند که از چند هزار سال پیش در کشور ما اهتمام به کتاب و نگهداری اسناد مکتوب وجود داشته است. دوران پیش از اسلام و به خصوص پس از اسلام، دوران شکوفایی کتاب در ایران بوده است.
یکی از وجوه بارز فرهنگ ایرانیان، کتابخانه‌های بزرگ این ملت در طول تاریخ است
وی گفت: بارها شنیده‌اید که معجزه پیامبر ما، کتاب است و اسلام با کتاب متولد شد، با کتاب آغاز شد و با کتاب معرفی شد. شما این مطلب را در زمینه گسترش کتاب، دست کم نگیرید. این که معجزه دینی کتاب باشد، در گسترش کتاب و کتابخوانی در جامعه پیرو آن دین، بسیار موثر است چون این کتاب همه جامعه را به کتاب‌نویسی، تالیف و نگهداری کتاب دعوت می‌کند و یکی از افتخارات تمدن اسلامی علم و کتاب است. یکی از وجوه بارز فرهنگی ایران هم کتابخانه‌های بزرگش در طول تاریخ است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: در جستجویی که در کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی داشتم، فهرست ۱۰ هزار نسخه خطی از کتابخانه ایشان به دستم رسید. وقتی این فهرست را تورق کردم، با تعجب دیدم که چند نوع کتاب در حوزه تمدن اسلامی وجود داشته است. در این جا نمونه‌هایی را برای شما می‌خوانم که هر کدام دلالت بر یک نوع کتاب دارند. یعنی یک گونه کتاب که نویسنده‌ها می‌نوشته‌اند. برخی از این گونه‌ها عبارت‌اند از: تذکره، حاشیه، وجیزه، مجموعه، تحریر، تهذیب، شرح، تعلیق، رساله، تلخیص، دیوان، مختصر، تفسیر، اصول، جنگ، مجمل، کلیات، قواعد، اختیارات، شجره‌نامه، مقدمه، قاموس، آداب، زبده، تالیفات، جامع، مصطلحات، فهرست، دایره‌المعارف، دانش‌نامه و ….
وی گفت: من در بررسی خودم به ۲۰۹ نوع کتاب رسیدم که ایرانیان می‌نوشته‌اند. این موضوع را مطرح کردم تا شما کتابدارها و خیرین که با کتاب و کتابخانه سر و کار دارید، عظمت این تمدن را متوجه شوید. حالا مشاغلی که به کار شما و انواع مهارت‌های آن مربوط می‌شود، خود سازنده یک فرهنگ لغت است.
تعداد نسخه‌های خطی فارسی در جهان بیش از یک میلیون نسخه است
حداد عادل گفت: به همین ترتیب، انواع کتابخانه‌ها هم در ایران وجود داشته‌اند. به عنوان مثال فقط در کتابخانه رصدخانه مراغه که خواجه نصیرالدین طوسی بعد از حمله مغول در ایران بنا کرد، ۴۰۰ هزار جلد کتاب وجود داشته است. توجه داشته باشید که این میزان نسخه خطی در یک کتابخانه، معادل چند میلیون کتاب چاپی می‌شود. حساب کنید اگر مردم آن زمان ایران، در این زمان زندگی می‌کردند، چه کتاب‌هایی را تولید می‌کردند. به نظرم تعداد نسخه‌های خطی فارسی موجود در جهان، بیش از یک میلیون باشد. عارف نوشاهی بعد از سالیان سال تحقیق، ۴ فهرست منتشر کرد که شامل اسامی نسخه‌های خطی موجود در هند و پاکستان است. این اسامی بیش از ۸۰ هزار عنوان را در بر می‌گیرد.
رئیس سابق کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در ادامه گفت: آقای نوشاهی هفته پیش مهمان ما در شورای فرهنگستان بود و می‌گفت حیرت آور است که روستاهای پاکستان، کتابخانه‌هایی هستند که دولت پاکستان در حال انتقال نسخه‌های خطی‌شان به دانشگاه‌هاست و در یک روستا هزار و ۸۰۰ نسخه خطی پیدا شده است. بسیاری از نسخه‌های خطی معتبر فارسی که میراث کشور ما بوده‌اند، در اثر هجوم اقوام وحشی از بین رفته‌اند و آن‌چه باقی مانده است تنها در حدود یک دهم همه آن‌هاست و بماند که ما به یک دهم این یک دهم هم دسترسی نداریم. بسیاری از این نسخه‌های خطی فقط فهرست می‌شوند و کسی آن‌ها را نمی‌خواند. حدود صد سال پیش در حمله اشرار به شهر طبس، این اشرار یک کتابخانه را آتش زدند که در نتیجه، فقط ۸ هزار نسخه خطی از بین رفت. این عظمت فرهنگ و جایگاه کتاب در جامعه ما بوده است.
کاری که کتابدارها می‌کنند یک خدمت ملی است
وی خطاب به کتابداران گفت: حالا امروز یک بخش از این وظیفه ملی و تاریخی به عهده جمع شما دوستان است. کاری که می‌کنید یک خدمت ملی است و از نظر عدالت اجتماعی، حقیقتا در مناطق محروم خدمت می‌کنید چون بسیاری از شهرهای کوچک و بخش‌ها اصلا کتابفروشی ندارند. تا چند سال پیش که به شهرستان‌ها مسافرت می‌کردم، کتابفروشی‌ها را حاشیه‌ای بر خرازی‌ها و دیگر مغازه‌ها می‌دیدم. در گذشته، در مناطق محروم کشور، جوان‌ها و اشخاص باسواد در شهرهای محروم کشور، غیر از کتاب‌های درسی، چیز دیگری نمی‌خواندند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی خاطرنشان کرد: چه عاملی می‌تواند این فاصله را با جوان‌هایی که در شهرهای بزرگ هستند و کتاب‌های مختلف می‌خوانند، جبران کند؟ آن عامل کتابخانه است که به طبقات محروم کمک می‌کند. شما دوستان باید یک فضای دلپذیر آماده کنید و با روی گشاده، با تخصص و مهربانی پذیرای نسل آینده کشور در کتابخانه‌ها باشید. با این ۲ هزار و ۸۰۰ کتابخانه‌ای که در به دست شما اداره می‌شود، حقیقتا اگر کتابخانی در کشور ترویج شود، کار بزرگی صورت گرفته است.
حداد عادل افزود: طبق حسابی که کرده‌ام، هر دانشجوی مقطع کارشناسی اگر خوب درس بخواند، در طول هر نیمسال حداقل ۴ کتاب میخواند. این رقم در طول ۴ سال می‌شود حدود ۶۰ عنوان کتاب. یعنی یک دانشجوی کارشناسی با مطالعه حدود ۶۰ عنوان کتاب مدرک می‌گیرد. کسی که عادت به کتابخوانی دارد، در طول سال ۶۰ عنوان کتاب میخواند. بگوییم این فرد در طول سال ۳۰ عنوان کتاب میخواند. اگر بگوییم این فرد در سال ۳۰ عنوان کتاب میخواند، در طول دو سال معادل یک مدرک کارشناسی به سواد خود افزوده است. استاد خودم شهید مطهری را به یاد می‌آورم. ایشان در دانشگاه تحصیل نکرده بود البته دارای مدرک عالی تحصیل در حوزه بود اما حرفم این است که هر وقت او را می‌دیدیم، انبوهی از کتاب در مقابلش چیده شده بود و جانش به کتاب متصل بود. هر وقت نزد او می‌رفتم به من می‌گفت این کتاب را تازه خواندم، ببین به کارت می‌آید یا نه؟ شهید مطهری، مجلات را هم مانند کتاب میخواند و در کنار مجلات هم حاشیه می‌نوشت.
کتابخانه شخصی رهبر انقلاب بیش از ۴۰ هزار عنوان کتاب دارد
رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی گفت: کتابخوانی ادامه طبیعی کار دانشگاه‌هاست. این که رهبری از روزگار ریاست جمهوری‌شان تا امروز مرتبا به کتاب و کتابخوانی ترغیب و توصیه می‌کنند و هر سال به نمایشگاه کتاب می‌آیند، به این دلیل است که بر اهمیت کتابخوانی واقف‌اند و خودشان هم در منزل کتابخانه بزرگی دارند که فکر می‌کنم بیش از ۴۰ هزار عنوان کتاب در آن وجود داشته باشد. یک بار ایشان به من گفتند که اگر زندگی شخصی‌ام را جمع کنم، پشت یک وانت جا می‌گیرد اما به شرطی که کتاب‌هایم را از آن‌ها جدا کنم. یک خاطره درباره کتابخوانی ایشان برایتان بگویم. امسال که برای ایام عید به مشهد رفته بودند، در روزهای سوم یا چهارم عید کتابی با حدود ۸۰۰ صفحه به ایشان دادم تا مطالعه کنند. روزهای پانزدهم یا شانزدهم عید بود که اعلام کردند مسئولان با رهبری دیدار دارند. من هم شبی که قرار بود به این برنامه بروم، به یکی از دوستانم گفتم مطمئنم آقا کتاب را خوانده‌اند. در حالی که خودم بیش از ۲۰۰ صفحه نخوانده بودم.
صنعت نشر کشور تحت فشار زیادی قرار دارد
وی ادامه داد: وقتی مراسم مربوطه به پایان رسید یکی از مسئولان دفتر آقا به من گفت ایشان می‌خواهد شما را ببیند. وقتی نزد ایشان رفتم در گوش من زمزمه کردند: «کتاب را خواندم. همه‌اش را هم خواندم.» ایشان با همه گرفتاری‌ها این‌گونه کتاب می‌خوانند. یعنی توصیه‌ای که به ملت می‌کنند اول توسط خودشان عملی شده است. به همین دلیل است که وقتی در جمع مسئولان صحبت می‌کنند، همه ما از کثرت اطلاعات ایشان حیرت می‌کنیم.
رئیس سابق کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: امام خمینی(ره) هم همین‌گونه بود و از جوانی به کار تالیف کتاب مشغول بود. او کتاب شرح دعای سحر را در ۲۸ سالگی نوشته بود. در دورانی قرار داریم که همه چیز اقتضا می‌کند، کتابخوانی را گسترش بدهیم. حالا که گرانی قیمت کتاب و کاغذ نگران‌کننده است، وضعیت نشر به شدت تحت فشار قرار دارد. قطعا قدرت خرید کتاب توسط مردم پایین آمده است و هر چقدر بتوانیم باید کتابخانه‌های عمومی را افزایش بدهیم. به نظرم رقم فعلی ۲ هزار و ۸۰۰ کتابخانه فعلی باید به ۲۰ هزار کتابخانه برسد.
حداد عادل گفت: شرایط باید به گونه‌ای باشد که هر فرد با طی ۵۰۰ متر یا یک کیلومتر به یک کتابخانه برسد. البته این نکته نباید از نظر دور بماند که کتابخوانی با تربیت، تبدیل به فرهنگ می‌شود نه با حرف و سخنرانی امثال من. این که مرتب در تلویزیون بگوییم کتاب بخوانید، کتاب بخوانید، کاری را پیش نخواهد برد. بلکه جای نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی در مدرسه است. یک نکته دیگر هم این که سعی کنیم نهضتی به راه بیاندازیم تا مردم کتاب‌های شخصی خود را به کتابخانه‌ها اهدا کنند چون اصولا کتاب به درد وارثان یک فرد نمی‌خورد و اصولا ممکن است چنین انحصار وراثتی با بد و بیراه وراث همراه شود. پیشنهاد دیگرم این است که اگر به جای مسئولان صدا و سیما بودم، حتما یک شبکه اختصاصی را به کتاب اختصاص می‌دادم.
این قسمت از سخنان حداد عادل با تشویق حاضران روبرو شد. وی در پایان سخنانش در حالی که تشویق حاضران میان جملاتش فاصله می‌انداخت، گفت: این را هم بگویم که کتابخانه ساختن بدون تربیت کتابدار بی‌معناست. معنی ندارد که کتابخانه بسازیم و کتابدار استخدام نکنیم. این جمله حداد نیز با استقبال زیادی از طرف کتابداران روبرو شد.
MehrNews Rss Feed