باوجود شیوع دردهای مختلف در طول بارداری و شیردهی، در کتاب های مرجع، فصلی جداگانه برای این موضوع وجود ندارد. شایع ترین دردها در دوران بارداری کمردرد و میگرن هستند که به درخواست خوانندگان «سلامت» در این مطلب به آنها اشاره می?کنم…
کمردرد در ۵۰ درصد خانم های باردار وجود دارد که می تواند به علت افزایش گودی کمر، تغییرات هورمونی یا ترشح ریلاکسین باشد. هورمون ریلاکسین با شل کردن لیگامان ها و افزایش حرکت مفاصل باعث درد می شود. افراد باردار از نظر مشکلات دیسک، تفاوتی با افراد عادی ندارند. فشار مستقیم جنین به «ساکروم» (استخوان خاجی) می تواند علت دردهایی باشد که از ستون فقرات منشأ می گیرند و گاهی به مفصل ران یا زانو انتشار می یابد. عواملی مانند سابقه کمردرد، سن کم، وزن بالای مادر و جنین می تواند شیوع کمردرد را در بارداری افزایش دهد.
● ارزیابی کمردرد در بارداری
در مطالعه های انجام شده، محل درد در بارداری را به ۳ قسمت تقسیم کرده اند. ۵۰ درصد بیماران در ناحیه ساکروایلیاک (اتصال مفصل لگن به انتهای تحتانی ستون مهره ها) درد دارند که با پیشرفت بارداری بدتر می شود. در گروه های دیگر، درد در پشت در قسمت تحتانی و فوقانی وجود دارد که در طول بارداری ثابت است. درد سیاتیک در یک درصد افراد وجود دارد.
در ارزیابی کمردرد ابتدا مسایل مربوط به بارداری مانند زایمان زودرس و پارگی لیگامان ها را رد می کنیم. مشکلات اورولوژیک مثل هیدرونفروز (تورم و برآمدگی یکی از قسمت های کلیه به علت برگشت ادرار) و وجود سنگ های کلیه هم باید رد شود. معاینه فیزیکی دقیق با توجه خاص به مفصل ساکروایلیاک باید انجام شود.
درواقع باید بررسی شود این مشکل به علت نیمه دررفتگی مفصل ساکروایلیاک یا بیرون زدگی دیسک است یا نه؟ حتی بررسی های رادیولوژیکی در بارداری برای تشخیص این مشکل انجام می شود. بارداری نمی تواند منع مطلقی برای بررسی های رادیولوژیک باشد و مقادیر کم اشعه بر جنین آثار بدی ندارد و در موارد ضروری باید انجام شود. MRI روش خوبی در تشخیص بسیاری از علل کمردرد است و اگرچه به نظر می رسد در بارداری روش بی خطری باشد ولی مطالعه های کافی روی آن انجام نشده و بهتر است در موارد ضروری انجام شود.
● درمان کمردرد
گاهی درمان فقط اصلاح وضعیت فیزیکی قرارگیری بدن با تمرین و ورزش است که می تواند در بهبود و جلوگیری از درد کمک کننده باشد. اطمینان بخشی به بیماران و کمی تغییر در نحوه فعالیت آنها می تواند باعث بهبود یا قابل تحمل شدن بسیاری از دردها در بارداری شود.
قدم بعدی، انجام فیزیوتراپی مناسب در بارداری برای تقویت عضلات مقابله کننده با جاذبه است. چون تقویت این عضلات به جلوگیری از درد کمک می کند. گرم کردن، سرد کردن و ماساژ هم می تواند کمک کننده باشد. از آنجا که بیرون زدگی دیسک در نواحی مختلف ستون فقرات در بارداری نادر است، درد مشابه مشکلات دیسک را که به پا منتشر می شود در ابتدا باید به نیمه در رفتگی ساکروایلیاک نسبت داد. البته درمان با استفاده از کورتون و تزریق در ناحیه اپیدورال در بارداری انجام می شود.
این روش که برای درمان دردهای مربوط به دیسک به کار می رود، باید برای زمانی استفاده شود که علایم جدیدی مثل اختلال حسی در اندام ها به ویژه پا یا عدم پاسخ به تحریکات درد اضافه شود. به نظر نمی رسد یک دوز کورتون تاثیر بدی بر جنین داشته باشد. این کار قبل از انجام اقدام های تصویربرداری انجام می شود تا خانم باردار از دردی که دارد آزار نبیند. «استامینوفن» در درمان دردهای خفیف خط اول درمان است. استفاده کوتاه مدت از ایبوپروفن یا ناپروکسن هم مفید است. تسکین دردهای شدید به استفاده از مخدرهای وریدی و بستری در بیمارستان نیاز دارد. مصرف کوتاه مدت مخدرهای خوراکی یا وریدی هم خطری برای جنین ندارد.
● سردردهای میگرنی
تقریبا ۲۵ درصد خانم ها به میگرن مبتلا هستند. طی بارداری با افزایش ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی استروژن (یکی از هورمون های جنسی اصلی در زنان) در ۷۰ درصد میگرن ها علایم بهبود می یابد. ابتلا به میگرن برای اولین بار در بارداری نادر است و باید علل جدی بررسی شوند (عللی مثل مسمومیت بارداری، تومور، آنوریسم و ترومبوز عروق مغزی). در درمان خانم های باسابقه میگرن که معاینه نورولوژیک آنها مشکلی ندارد، روش های غیردارویی در خط اول درمان قرار دارد. اجتناب از مصرف غذاهای تحریک کننده، تکنیک های ریلکسیشن و بیوفیدبک می تواند موثر باشد.
بیوفیدبک روشی برای اتصال ذهن و بدن است. در این علم، کارکردهای کالبد ناخودآگاه از قبیل تنفس، ضربان قلب و… را اندازه می گیرند و آن را از طریق مختلف صدا و نور و… به خودآگاهی فرد منتقل می کنند. مهار افسردگی و اضطراب و استفاده از روش های بیوفیدبک می تواند موثر باشد. اگرچه ضددردها باعث کاهش درد می شوند اما در اغلب موارد به مخدرهای خوراکی یا تزریقی نیاز است اما استامینوفن در بارداری درمان اول است و بی خطرترین داروی مسکنی است که می?توان در دوران بارداری توصیه و تجویز کرد.
دکتر مجید حیدریان
فوق تخصص درد
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه اله
روزنامه سلامت
خیلی خوب بود
مرسی