کاغذ: کالایی که دم دستی ترین مصارف را در هر اداره و سازمانی، در هر نهاد و ارگانی و حتی در هر خانه و خانواده یی دارد. شاید برای کمتر کسی اهمیت داشته باشد که این کالای ارزشمند از کجا می آید و به کجا خواهد رفت. تنها اطلاعی که مصرف کنندگان این کالادارند این است که کالایی اینچنین ارزان که به راحتی از بین می رود و در زمره زباله ها قرار می گیرد، زمانی تنه درختانی بوده که نفس کشیدن مردمان شهر را آسوده می کرد. مصرف کاغذ در کشور ما جزو مواردی است که هیچ گاه برای آن فرهنگی در نظر گرفته نشده و تنها مردم یاد گرفته اند باید از این کالااستفاده کنند، آن هم نه استفاده یی بهینه که به بی رحمانه ترین شکل ممکن. قطع درختان از پاییز آغاز می شود و تا قبل از رسیدن بهار ادامه دارد. درخت ها بریده می شوند و پوست کنده می شوند. به تکه های کوچک تر تقسیم می شوند و به خمیر تبدیل می شوند. خمیر هم در مراحل مختلف می شود کاغذ سفیدی که هرروز با آن سر و کار داریم. مصرف روزافزون کاغذ در کشور ایران و در پی آن، ایجاد فشار بیش از حد بر جنگل ها و محیط زیست در سطح جهان، توجه و اهتمام به صرفه جویی و اصلاح الگوی تولید و مصرف در این بخش برای تعدیل روند استفاده های افراط آمیز و برخلاف اهداف توسعه پایدار، از مواردی ضروری محسوب می شود که متاسفانه با نگاهی به آمار مصرف کاغذ درمی یابیم سه تا شش متر مکعب از تنه درختان، به ازای هر تن تولید خمیر کاغذ از بین می رود. آمار جهانی هم نشان می دهد حدود ۸۶۶/۳ میلیارد هکتار جنگل وجود دارد که از این مقدار ۹۵ درصد، جنگل های طبیعی و ۵ درصد دیگر از این جنگل ها به صورت دست کاشت هستند. تخریب در کشور ایران سرانه هر فرد ۲ درصد هکتار سطح پوشش جنگل است که معادل ۱۴۲ هزار هکتار برآورده شده است. از جمله دیگر پیامدهای این جنگل تراشی های بی رویه می توان به تغییرات اقلیمی، تغییر در الگوی بارندگی، تغییر درجه حرارت، فرسایش خاک، کاهش ظرفیت جذب خاک، تاثیر بر چرخه کربن و اکسیژن و وقوع سیلاب های خطرناک، خشکسالی، افزایش سرعت باد، مهاجرت و فقر را در سطح جهان اشاره کرد. کاغذ در روزنامه ها به باد می رود در این میان شاید تنها بتوان به چند مصرف کننده اصلی کاغذ اشاره کرد. مصرف کنندگانی که سر و کارشان جز با کاغذ نیست و از نان شب برایشان واجب تر است: روزنامه ها. نوسان قیمت کاغذ برای رسانه های کاغذی از هرچیزی حیاتی تر است اما شاید همین صنف هم با وجود آنکه به سختی کاغذ مورد نیاز خود را تامین می کنند، به راحتی کاغذ های درجه یکی را که با خون دل تامین می کنند روانه سطل های زباله می کنند. تحریریه روزنامه های کشور اغلب با کاغذ پیش می رود و کمتر روزنامه یی را سراغ داریم که سیستم تحریریه بدون کاغذ داشته باشد. سراغ مدیر مالی یکی از روزنامه های کاغذمدار می رویم و قیمت ها را که می بینیم دل مان برای آن حجم از کاغذ که دور ریخته می شود بیشتر می سوزد و عزم مان بر مصرف بهینه جزم می شود. بنا بر اظهارات خریدار کاغذ ها، ماهانه ۷۵ بسته کاغذ A4 از قرار بسته یی ۱۱ هزارتومان و پنج بسته A3 از قرار بسته یی ۲۵ هزارتومان برای مصرف روزانه خریداری می شود که با جمع و تفریقی ساده به عدد ۹۵۰ هزار تومان مصرف کاغذ داخل تحریریه یی در روزنامه می رسیم. این عدد جدا از حجم مصرفی کاغذ چاپخانه و مورد استفاده برای تولید خود روزنامه است که قطعا عددی چندبرابر است. این در حالی است که روزنامه یی دیگر با سیستم تحریریه بدون کاغذ، مصرف ماهانه ۵ بسته کاغذ A3 عددی چون ۱۲۵ هزار تومان را پیش رو دارد. پیپرلس کردن سیستم یا همان سیستم بدون کاغذ، مهیا کردن چند سیستم برای اتاق تصحیح می طلبد که در برابر هزینه مصرف بی رویه کاغذ عددی نخواهد بود. قبض های ارسالی از سوی مخابرات و همراه اول هم از دیگر مواردی است که می تواند با تغییر سیستم از کاغذ به سیستم الکترونیک از ارسال کاغذ های قبوض مشترکان جلوگیری کند. قبوضی که هر دوماه یک بار به تعداد حدود ۱۶ میلیون برای مشترکان صادر می شود که حدود ۷۰ درصد قبوض همراه اول به صورت غیرحضوری (الکترونیک) پرداخت می شود. پرداخت غیرحضوری در نوع خود به هدر ندادن این کالامی انجامد اما اینکه با وجود اعلام الکترونیک از طریق پیامک کوتاه و ایمیل وجه پرداختی دوماهانه مشترکان به اطلاع شان می رسد و در کنار آن برای محکم کاری همچنان قبض های کاغذی راهی خانه های مشترکان می شود، ریختن این کالای ارزشمند در جوی آب است. چندی پیش همه عملیات صدور تا پرداخت قبوض تلفن ثابت و همراه در دو استان گیلان و کرمان به صورت پایلوت از طریق سیستم های الکترونیکی انجام شد. هزینه صدور و توزیع قبوض تلفن حداقل ۲۰۰ تومان است که اگر از طریق الکترونیکی پرداخت نشود، بین ۱۵۰ تا ۵۰۰ تومان دیگر نیز برای مخابرات هزینه دارد. در حال حاضر برای صورتحساب های زیر سه هزار تومان تلفن ثابت و همراه قبضی صادر نمی شود: این اقدام به علت صدور قبض کمتر، صرفه جویی هایی را برای مخابرات در پی داشت و از سوی دیگر به علت کاهش دفعات مراجعه برای پرداخت به نفع مشترکان است. سیستم الکترونیک ادارات در راه است رشد تکنولوژی ارتباطات، آثار مثبت خود را بر تمام اجزای جامعه می گذارد و سهل شدن کارها به لطف ابداعات این حوزه زندگی بشر را همواره به سوی کاهش هزینه ها و بالارفتن راندمان بهره وری رهنمون می کند. پیش بردن الکترونیک کارها راهی است برای کاهش مصرف کاغذ که در برخی ادارات در حال پیش رفتن است. مدیر کل کتابخانه های عمومی گیلان اعلام کرده است برای کاهش مصرف کاغذ، مکاتبات اداری کتابخانه های گیلان فقط با سامانه الکترونیک انجام می شود. «محمد احمدی پور» با اشاره به اهداف و برنامه های این اداره کل در سال ۹۱، از انجام تمام مکاتبات اداری ادارات کتابخانه های عمومی استان به صورت کاتبات الکترونیکی و پرهیز از مکاتبات کاغذی خبر داد. وی همچنین این اقدام را در جهت اهداف زیست محیطی و کاهش مصرف کاغذ در ادارات دانست. در این میان یک عضو هیات مدیره اتحادیه کاغذفروشان خبر از مصرف یک و نیم میلیون تنی سالانه کاغذ در ایران داد که تنها ۳۰ درصد این مصرف تولید داخل است. طبق آمارهای موجود، سالانه حدود یک میلیون تن کاغذ در ایران مصرف می شود که حجم عمده یی از آن وارداتی است و هزینه سنگینی را به کشور تحمیل می کند. ضمن آنکه تولید هر تن کاغذ ۴۰۰ هزار لیتر آب و چهارهزار کیلو وات برق مصرف می کند و برای تهیه هر تن کاغذ، نیاز به قطع حداقل ۱۵ اصله درخت تنومند است. بر کسی پوشیده نیست که حجم عمده یی از کاغذ، در مکاتبات اداری مصرف می شود و به همین دلیل ترویج استفاده از سامانه های الکترونیک و اتخاذ شیوه های بدون نیاز به کاغذ، گامی مفید و موثر در حفظ طبیعت است. از سوی دیگر کارشناسان مقدار مصرف سرانه کاغذ در ایران را ۱۵ تا ۱۷ کیلوگرم درسال می دانند. این سرانه مصرف در امریکا بیش از ۳۰۰ کیلوگرم درسال است. با احتساب جمعیت ۷۲ میلیونی و مصرف سرانه ۱۶ کیلوگرم، نیاز کل ایران به کاغذ در سال یک میلیون و ۱۵۰ هزار تن است. کشور ما در سرزمینی واقع شده که پوشش گیاهی وسیعی ندارد. جنگل های این کشور آنقدری نیست که بریدن درخت هایش کفاف مصرف کاغذمان را بدهد. وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد که واردات کاغذ در فهرست کالاهای اولویت دار قرار گرفت. وی به کمبود کاغذ در بازار و دسترسی سخت اهل مطبوعات و ناشران به آن اشاره کرد و از قرار گرفتن واردات کاغذ در فهرست کالاهای اولویت دار این وزارتخانه خبر داد. غضنفری با اشاره به توسعه رسانه های دیجیتال در کشورهای دنیا اعلام کرد مصرف کاغذ در دنیا در سال ۲۰۰۴ میلادی از ۴۰ میلیون تن در سال به ۳۳ میلیون تن کاهش یافته است و علت این کاهش مصرف توسعه رسانه های دیجیتال در کشورهاست. تولید کاغذ در حوزه داخلی تنها ۲۰ درصد از احتیاجات کشور را برطرف می کند، هم اکنون در کشور دو کارخانه تولید کاغذ در حال احداث است که با بهره برداری از این کارخانه ها تولید کاغذ در کشور به ۴۷ هزار تن خواهد رسید. 70 میلیارد تومان صرفه جویی سالیانه بر اساس نتایج بررسی های کارشناسی که درباره هزینه های صدور قبض کاغذی از ابتدای چاپ تا زمان پرداخت صورت گرفته، قیمت تمام شده هر قبض ۷۵۰ تومان برای دولت هزینه دارد، بنابراین و با توجه به این موضوع طبیعی است که با الکترونیکی شدن قبوض و حذف قبوض کاغذی از بسیاری هزینه های مالی، زمانی و هزینه های مربوط به توزیع قبوض و مواردی دیگر جلوگیری شده و امور مربوطه در این زمینه تسهیل یافته و صرفه جویی های زیاد و چشمگیری را شاهد خواهیم بود. به گزارش ایسنا، چندی پیش معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی استانداری تهران خبر داد که به زودی تمامی قبض های کاغذی آب، برق، گاز و تلفن به صورت الکترونیکی می شوند. نصرالله ابراهیمی درباره حذف قبوض کاغذی گفته بود: «اگر قبض آب، برق، گاز و تلفن را که ماهی یک بار صادر می شود جمع کنیم، در طول یک سال ۲۴ قبض برای هر خانوار صادر می شود و چنانچه این عدد را در ۷۵۰ تومان و همچنین سه میلیون و ۸۵۰ هزار خانوار تهرانی ضرب کنیم، سالانه حدود ۷۰ میلیارد تومان صرفه جویی می شود.» معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی استاندار قم هم با استقبال از حذف قبض های چاپی می گوید: «چاپ قبض و ارائه آن به مشتری هزینه بسیاری را به دنبال داشته و مشکلات بسیاری را نیز به بار خواهد آورد که باید با استفاده از سامانه های پرداختی و حذف قبوض از هزینه بالای آن جلوگیری کرد و جلوی سوءاستفاده ها را گرفت. باید بر روی این کار تبلیغات صورت گیرد و مردم نیز سهولت کار را احساس کنند تا شاهد پرداخت الکترونیکی قبوض باشیم.» اجرای مرحله اول حذف صدور قبوض در استان اصفهان هم حدود ۱۰ میلیارد ریال صرفه جویی را برای شرکت مخابرات به همراه داشته است. آنچه مهم است ایجاد فرهنگ مصرف بهینه از منابع خدادادی است. منابعی که به این راحتی تجدیدپذیر نیستند. فرهنگی که باید از سنین آغازین مصرف کاغذ در مدارس و حتی پیش از آن شروع شود تا تبدیل به شاکله ذهنی افراد شود. فرهنگی از مصرف تا دورریز زباله های کاغذی، دورریزی که به بازیافت این کالاختم می شود و آن را وارد سیکل تولید مجدد می کند. تولیدی که جلوی مرگ هزاران درخت دیگر را خواهد گرفت. روزنامه اعتماد، شماره ۲۵۰۷ به تاریخ ۱۰/۷/۹۱، صفحه ۷ (جامعه)