باشگاه خبرنگاران – پازل جشنواره سینمای کودک به‌صورت سریالی در حال کامل شدن است. بعد از مشخص شدن زمان و مکان برگزاری (۱۷ تا ۲۱ مهرماه در اصفهان) دبیر و «هیأت انتخاب بخش بینالملل جشنواره» هم معرفی شدند.
طی حکم‌های جداگانه‌ای از سوی «جواد شمقدری»؛ «سید احمد میرعلایی» به عنوان دبیر بیست و ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان اصفهان و «پوران درخشنده»، «سعید توکلیان»، «علی شاه حاتمی»، «شفیع آقا محمدیان» و «مجید شاه حسینی» به عنوان «هیأت انتخاب بخش بینالملل جشنواره فیلم کودک» معرفی شدند.
تا این زمان هفت فیلم جهت شرکت در جشنواره آماده شده‌اند:
آب‌نبات قرمز (محسن دامادی)، گورداله (نادره ترکمانی)، مروارید (سیروس حسن‌پور)، بچگیتو فراموش نکن (جلال فاطمی)، عملیات مهد کودک (فرزاد اژدری)، و چتر سبز (ناصر رفایی) از جمله فیلم‌های جشنواره هستند.
جشنواره فیلم کودک و نوجوان با هیاهوی بسیار نزدیک می‌شود و مقدمات کار یکی پس از دیگری با کمی‌ها و کاستی‌ها مهیا و افراد مختلف جهت تصدی امور معرفی می‌شوند.
در حالی که در جشنواره بیست و پنجم تعداد فیلم‌های شرکت کننده در بخش مسابقه ۱۶ فیلم بوده؛ باید دید با توجه به حمایت مؤسسه سینمایی فارابی از سینمای کودک آیا تعداد فیلم‌های شرکت کننده در جشنواره بیست و ششم از نظر کمی یا کیفی افزایش خواهد یافت؟
هرچند افزایش تعداد فیلم‌ها دلیلی بر بالا بودن سطح جشنواره نیست و آنچه مهم است موضوع فیلم‌هایی است که برای کودکان می‌باشد و نه درباره کودکان.
هر ساله با نزدیک شدن به برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان تمام اهالی سینما از ضرورت فراهم آوردن بستری مناسب جهت نمایش فیلم‌های کودک سخن می‌گویند؛ در حالی که پس از گذشت ۹ ماه از برگزاری جشنواره‌ی فیلم کودک سال قبل، تنها یک فیلم از برگزیدگان بخش مسابقه آن اکران شده است! در سال ۹۱ هم تنها سهم کودکانِ حدود ۲۸ میلیونی ایرانی از ۶۶ فیلم اکران شده تنها ۳ فیلم بوده است.
همانطور که در کتاب آسیب‌شناسی سینمای کودک (نوشته امیر فضل‌الهی) هم به آن اشاره شده بسیاری از منتقدان سینما هم به آن اعتقاد دارند؛ آیا در این سال‌ها، سینمای کودک و نوجوانی وجود داشته که هر سال برایش جشنواره‌ای برگزار می‌کنیم؟
البته همیشه استثنائاتی هم وجود دارد همانطور که در جشنواره بیست و پنجم، فیلم «سلام بر فرشتگان» ساخته فرزاد اژدی که فیلمی بود درباره و برای کودک، از مهّم‌ترین دلایل موفقیت این فیلم استفاده از قدرت تخیل بوده که در کودکان و نوجوانان نیاز به ارضای این قدرت بسیار بیشتر از بزرگسالان است؛ البته اژدری مزد خود را با انتخاب فیلمش به عنوان بهترین فیلم بخش مسابقه گرفت.
از دیگر معضلات مهّم سینمای کودک نبودن تضمینی برای اکران فیلم‌ها است آقا محمدیان، مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در این باره گفته است: اگر مشکل اکران فیلم های کودک و نوجوان حل شود مطمئن هستم خیلی از کارگردان‌های بزرگ نیز به سمت ساخت فیلم های کودکان و نوجوانان می‌آیند.
محمد علی طالبی فیلمساز محبوب سینما که در بیست و پنجمین دوره جشنواره فیلم کودک با فیلم «باد و مه» پروانه زرین بهترین فیلم بلند بخش بینالملل را دریافت کرد هم در این مورد گفته است: درحال حاضر یکی از مشکلات ما وجود تعداد فیلم‌های زیادی است که از هیچ طریقی به دست کودک و نوجوانان نرسیده است زیرا از اکران فیلم ها به هیچ صورتی حمایت نمی‌شود.
طالبی افزود: مشکل اصلی سینمای کودک این است که کارگردانان جرأت نمی‌کنند که به سمت ساخت فیلم‌های کودک و نوجوان بروند زیرا تضمینی برای اکران فیلم ها وبازگشت هزینه مادی خود ندارند.
طالبی درخصوص انتظار از مسئولان گفت: انتظار داریم با توجه به مهجور مانده این سینما، مسئولان از آن حمایت کرده و حداقل کاری که می‌توانند ساخت سالن نمایش‌های سینمایی برای کودکان است.
طالبی درهمین خصوص گفت: هیچ سینمایی برای اکران فیلم کودک به صورت تخصصی وجود ندارد و دو سالن سینمای کودک هم درحال اکران فیلم‌های بزرگسالان هستند.
البته کمبود‌هایی در بدنه اصلی سینمای کودک هم وجود دارد و از جمله نبود فیلمنامه‌نویسان و فیلمنامه‌ای با بدنه و ساختار مناسب برای کودکان است، که بسیاری رمز موفقیت سینمای کودک در دهه ۷۰ را قصه‌پردازی و داستان‌های جذاب آن می‌دانند.
البته این معضل در کل سینمای ما وجود دارد که سینمای بزرگسال ما سعی دارد با تغییر دادن فصلی ژانرهای خود و از این شاخه به آن شاخه پریدن دائماً شوکی را به این بیمار نیمه جان وارد سازد. البته تحقیق‌هایی در این مورد صورت گرفته است. به صورت ریز بینانه‌تر در مورد فیلمنامه باید گفت که عده‌ای از کارشناسان معتقدند که برای تأثیرگذاری بهتر سینمای کودک توجه به قصه‌گویی و راوی‌گری در فیلم می‌تواند به قابل فهم بودن و فضاسازی در ذهن کودک کمک کند.
توجه به این موضوع هم خالی از لطف نیست که بسیاری از روانشناسان معتقدند که بهترین پیام‌های تربیتی و اخلاقی را می‌توان با قصه، داستان و بازی به ذهن کودک منتقل کرد و اگر در این امر کوتاهی شود ذهن جستجوگر کودک که سخت بدنبال خوراکی جهت بقاء است، به اولین و راحت‌ترین خوراکی که از طریق اینترنت و سی‌دی‌ها و هزاران راه دیگر قابل دسترسی است چنگ انداخته و از این خوراک‌ها که اغلب آنها جنبه‌های درست و صحیح تربیتی ندارند استفاده می‌کنند و شخصیت خود را با آنها ساخته و شکل می‌دهند و بعد از ورود به جامعه این جنبه‌ها را به همسالان خود منتقل کرده و شخصیت یک نسل را شکل می‌دهند.
عده‌ای دیگر مشکل سینمای کودک را جای خالی کاراکترها و قهرمانان قابل اتکاء و جذاب می‌دانند و شاهد خود را توجه کودکان به کاراکترها و قهرمان‌هایی می‌دانند که در فیلم‌های بزرگسال معرفی می‌شوند.
شاید بتوان این طور نتیجه گرفت که در سینمای ایران چیزی به عنوان دغدغه کودک و خانواده بسیار محدود و کم دیده می‌شود و فیلمسازان تنها به درآمدها توجه دارند. همین امر باعث شده است اگر در این صنعت به درآمدی نرسند بسیار راحت شغل خود را عوض کرده و به سراغ منبعی دیگر برای درآمد بروند همین اتفاقی که در حال حاضر در سینمای ایران رخ داده است.
آیا بهتر نیست این هزینه‌های گزاف که در سینمای ایران صرف فیلم‌هایی غیر از سینمای کودک با کیفیت پایین، بدون پیام و گاهی و لودگی‌های بی‌هدف می‌شود را صرف این سینما کرد تا زمینه‌ای برای آموزش و پرورش این آینده سازانی باشد که می‌خواهند این سینما را از نسل حاضر تحویل بگیرند البته با این روش که در پیش گرفته شده این امکان وجود دارد که حتی کسی برای تحویل این سینما وجود نداشته باشد.
در این راه دولت هم نقش بسزایی دارد کارشناسان، فیلمسازان و روانشناسان بسیاری در مورد مشکلات سینمای کودک صحبت کرده‌اند و یا در مورد آن مقاله و یا کتاب نوشته‌اند، انگار فریاد‌های آنها به بلندی زمزمه‌های سیاست و قدرت نبوده که به گوش متولیان برسد و به جای هزینه کردن‌های فرهنگی که بیشتر جنبه سیاسی دارد این هزینه‌ها را مستقیماً صرف فرهنگ کودکان و نوجوان این مرز و بوم کرده و به جای بازی‌های سیاسی و صرف هزینه‌های پنج یا هفت میلیاردی نگاهی بسیار کلی تر به مسائل فرهنگی داشته باشند.
آیا تا به حال از خود سؤال کرده‌ایم که با اختصاص هزینه پنج میلیاردی برای فرهنگ یک رده سنی شاید بتوان دیدِ یک نسل را نسبت به جامعه و زندگی تغییر داد و به جای معرفی یک لاله به جهانیان گلستانی را به جهانیان معرفی کرد.
شاید هم بتوان خانه‌‌ای برای دل کودکان ایرانی بنا کرد.
در پایان می‌توان به این جمله بسنده کرد:
در طبیعت و اخلاق انسانی هیچ ضعف و انحرافی نیست که با تعلیم مناسب اصلاح نشود/م
طی حکم‌های جداگانه‌ای از سوی «جواد شمقدری»؛ «سید احمد میرعلایی» به عنوان دبیر بیست و ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان اصفهان و «پوران درخشنده»، «سعید توکلیان»، «علی شاه حاتمی»، «شفیع آقا محمدیان» و «مجید شاه حسینی» به عنوان «هیأت انتخاب بخش بینالملل جشنواره فیلم کودک» معرفی شدند.
تا این زمان هفت فیلم جهت شرکت در جشنواره آماده شده‌اند:
آب‌نبات قرمز (محسن دامادی)، گورداله (نادره ترکمانی)، مروارید (سیروس حسن‌پور)، بچگیتو فراموش نکن (جلال فاطمی)، عملیات مهد کودک (فرزاد اژدری)، و چتر سبز (ناصر رفایی) از جمله فیلم‌های جشنواره هستند.
جشنواره فیلم کودک و نوجوان با هیاهوی بسیار نزدیک می‌شود و مقدمات کار یکی پس از دیگری با کمی‌ها و کاستی‌ها مهیا و افراد مختلف جهت تصدی امور معرفی می‌شوند.
در حالی که در جشنواره بیست و پنجم تعداد فیلم‌های شرکت کننده در بخش مسابقه ۱۶ فیلم بوده؛ باید دید با توجه به حمایت مؤسسه سینمایی فارابی از سینمای کودک آیا تعداد فیلم‌های شرکت کننده در جشنواره بیست و ششم از نظر کمی یا کیفی افزایش خواهد یافت؟
هرچند افزایش تعداد فیلم‌ها دلیلی بر بالا بودن سطح جشنواره نیست و آنچه مهم است موضوع فیلم‌هایی است که برای کودکان می‌باشد و نه درباره کودکان.
هر ساله با نزدیک شدن به برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان تمام اهالی سینما از ضرورت فراهم آوردن بستری مناسب جهت نمایش فیلم‌های کودک سخن می‌گویند؛ در حالی که پس از گذشت ۹ ماه از برگزاری جشنواره‌ی فیلم کودک سال قبل، تنها یک فیلم از برگزیدگان بخش مسابقه آن اکران شده است! در سال ۹۱ هم تنها سهم کودکانِ حدود ۲۸ میلیونی ایرانی از ۶۶ فیلم اکران شده تنها ۳ فیلم بوده است.
همانطور که در کتاب آسیب‌شناسی سینمای کودک (نوشته امیر فضل‌الهی) هم به آن اشاره شده بسیاری از منتقدان سینما هم به آن اعتقاد دارند؛ آیا در این سال‌ها، سینمای کودک و نوجوانی وجود داشته که هر سال برایش جشنواره‌ای برگزار می‌کنیم؟
البته همیشه استثنائاتی هم وجود دارد همانطور که در جشنواره بیست و پنجم، فیلم «سلام بر فرشتگان» ساخته فرزاد اژدی که فیلمی بود درباره و برای کودک، از مهّم‌ترین دلایل موفقیت این فیلم استفاده از قدرت تخیل بوده که در کودکان و نوجوانان نیاز به ارضای این قدرت بسیار بیشتر از بزرگسالان است؛ البته اژدری مزد خود را با انتخاب فیلمش به عنوان بهترین فیلم بخش مسابقه گرفت.
از دیگر معضلات مهّم سینمای کودک نبودن تضمینی برای اکران فیلم‌ها است آقا محمدیان، مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در این باره گفته است: اگر مشکل اکران فیلم های کودک و نوجوان حل شود مطمئن هستم خیلی از کارگردان‌های بزرگ نیز به سمت ساخت فیلم های کودکان و نوجوانان می‌آیند.
محمد علی طالبی فیلمساز محبوب سینما که در بیست و پنجمین دوره جشنواره فیلم کودک با فیلم «باد و مه» پروانه زرین بهترین فیلم بلند بخش بینالملل را دریافت کرد هم در این مورد گفته است: درحال حاضر یکی از مشکلات ما وجود تعداد فیلم‌های زیادی است که از هیچ طریقی به دست کودک و نوجوانان نرسیده است زیرا از اکران فیلم ها به هیچ صورتی حمایت نمی‌شود.
طالبی افزود: مشکل اصلی سینمای کودک این است که کارگردانان جرأت نمی‌کنند که به سمت ساخت فیلم‌های کودک و نوجوان بروند زیرا تضمینی برای اکران فیلم ها وبازگشت هزینه مادی خود ندارند.
طالبی درخصوص انتظار از مسئولان گفت: انتظار داریم با توجه به مهجور مانده این سینما، مسئولان از آن حمایت کرده و حداقل کاری که می‌توانند ساخت سالن نمایش‌های سینمایی برای کودکان است.
طالبی درهمین خصوص گفت: هیچ سینمایی برای اکران فیلم کودک به صورت تخصصی وجود ندارد و دو سالن سینمای کودک هم درحال اکران فیلم‌های بزرگسالان هستند.
البته کمبود‌هایی در بدنه اصلی سینمای کودک هم وجود دارد و از جمله نبود فیلمنامه‌نویسان و فیلمنامه‌ای با بدنه و ساختار مناسب برای کودکان است، که بسیاری رمز موفقیت سینمای کودک در دهه ۷۰ را قصه‌پردازی و داستان‌های جذاب آن می‌دانند.
البته این معضل در کل سینمای ما وجود دارد که سینمای بزرگسال ما سعی دارد با تغییر دادن فصلی ژانرهای خود و از این شاخه به آن شاخه پریدن دائماً شوکی را به این بیمار نیمه جان وارد سازد. البته تحقیق‌هایی در این مورد صورت گرفته است. به صورت ریز بینانه‌تر در مورد فیلمنامه باید گفت که عده‌ای از کارشناسان معتقدند که برای تأثیرگذاری بهتر سینمای کودک توجه به قصه‌گویی و راوی‌گری در فیلم می‌تواند به قابل فهم بودن و فضاسازی در ذهن کودک کمک کند.
توجه به این موضوع هم خالی از لطف نیست که بسیاری از روانشناسان معتقدند که بهترین پیام‌های تربیتی و اخلاقی را می‌توان با قصه، داستان و بازی به ذهن کودک منتقل کرد و اگر در این امر کوتاهی شود ذهن جستجوگر کودک که سخت بدنبال خوراکی جهت بقاء است، به اولین و راحت‌ترین خوراکی که از طریق اینترنت و سی‌دی‌ها و هزاران راه دیگر قابل دسترسی است چنگ انداخته و از این خوراک‌ها که اغلب آنها جنبه‌های درست و صحیح تربیتی ندارند استفاده می‌کنند و شخصیت خود را با آنها ساخته و شکل می‌دهند و بعد از ورود به جامعه این جنبه‌ها را به همسالان خود منتقل کرده و شخصیت یک نسل را شکل می‌دهند.
عده‌ای دیگر مشکل سینمای کودک را جای خالی کاراکترها و قهرمانان قابل اتکاء و جذاب می‌دانند و شاهد خود را توجه کودکان به کاراکترها و قهرمان‌هایی می‌دانند که در فیلم‌های بزرگسال معرفی می‌شوند.
شاید بتوان این طور نتیجه گرفت که در سینمای ایران چیزی به عنوان دغدغه کودک و خانواده بسیار محدود و کم دیده می‌شود و فیلمسازان تنها به درآمدها توجه دارند. همین امر باعث شده است اگر در این صنعت به درآمدی نرسند بسیار راحت شغل خود را عوض کرده و به سراغ منبعی دیگر برای درآمد بروند همین اتفاقی که در حال حاضر در سینمای ایران رخ داده است.
آیا بهتر نیست این هزینه‌های گزاف که در سینمای ایران صرف فیلم‌هایی غیر از سینمای کودک با کیفیت پایین، بدون پیام و گاهی و لودگی‌های بی‌هدف می‌شود را صرف این سینما کرد تا زمینه‌ای برای آموزش و پرورش این آینده سازانی باشد که می‌خواهند این سینما را از نسل حاضر تحویل بگیرند البته با این روش که در پیش گرفته شده این امکان وجود دارد که حتی کسی برای تحویل این سینما وجود نداشته باشد.
در این راه دولت هم نقش بسزایی دارد کارشناسان، فیلمسازان و روانشناسان بسیاری در مورد مشکلات سینمای کودک صحبت کرده‌اند و یا در مورد آن مقاله و یا کتاب نوشته‌اند، انگار فریاد‌های آنها به بلندی زمزمه‌های سیاست و قدرت نبوده که به گوش متولیان برسد و به جای هزینه کردن‌های فرهنگی که بیشتر جنبه سیاسی دارد این هزینه‌ها را مستقیماً صرف فرهنگ کودکان و نوجوان این مرز و بوم کرده و به جای بازی‌های سیاسی و صرف هزینه‌های پنج یا هفت میلیاردی نگاهی بسیار کلی تر به مسائل فرهنگی داشته باشند.
آیا تا به حال از خود سؤال کرده‌ایم که با اختصاص هزینه پنج میلیاردی برای فرهنگ یک رده سنی شاید بتوان دیدِ یک نسل را نسبت به جامعه و زندگی تغییر داد و به جای معرفی یک لاله به جهانیان گلستانی را به جهانیان معرفی کرد.
شاید هم بتوان خانه‌‌ای برای دل کودکان ایرانی بنا کرد.
در پایان می‌توان به این جمله بسنده کرد:
در طبیعت و اخلاق انسانی هیچ ضعف و انحرافی نیست که با تعلیم مناسب اصلاح نشود/م
تهیه و تنظیم ؛ حمیدرضا قدبیگی
باشگاه خبرنگاران