طنز فقط خنداندن مخاطب نیست

پشت کوه‌های بلند که در زمان تولید «اوسنه پادشاهی» نام داشت در ۵۳ قسمت ۴۰ دقیقه‌ای به تهیه‌کنندگی رضا جودی تولید شده است.

سازندگان پشت کوه‌های بلند، یادآوری سریال روزی روزگاری را از یاد نبرده‌اند و در یکی از داستان‌های آن گریزی به مرحوم خسرو شکیبایی و ژاله علو از بازیگران اصلی آن زده‌اند.

داستان پشت کوه‌های بلند با بازی محمود پاک‌نیت درباره پادشاهی به نام سام شاه است که برای خوشگذرانی به سمت اصفهان می‌آید و داستان‌های طنز این مجموعه با حضور او در اصفهان رقم می‌خورد.

طنز معنادار

در حالی که اوضاع کارهای ملودرام در تلویزیون و سینما روز به روز بدتر می‌شود، مجموعه‌ها و فیلم‌های کمدی و طنز در دو، سه سال اخیر رونقی پیدا کرده است.

در این میان همه ما با شنیدن نام امرالله احمد‌جو نخستین چیزی که در ذهن‌مان متبلور می‌شود لحظه‌های شاد و شیرینی است که همگی از روزی روزگاری به یاد داریم.

وی درباره وجه تمایز پشت کوه‌های بلند یا همان اوسنه پادشاهی می‌گوید: مانند کارهای قبلی‌ام فضایی فانتزی و قصه‌وار دارد و یکی از وجه تمایزهایش شاید همین باشد که سریال به مفهوم قصه پیوسته و دنباله‌دار نیست و مجموعه‌ای است از قصه‌های مستقل که تعدادی از آنها در یک جلسه و برخی حداکثر در پنج، شش قسمت البته با فضا و شخصیت‌های مشترک روایت می‌شوند.

وی ادامه می‌دهد: بسیاری از کارها به اسم طنز ساخته می‌شود، اما کمدی است. طنز متکی بر نقد، معنا و شوخی است. یعنی وقتی صحبت از طنز به میان می‌آید پای یک شوخی معنادار در میان است، در حالی که یک کمدی فقط تاکید بر خنداندن مخاطب دارد. پشت کوه‌های بلند طنز معنادار است و من دوست ندارم با هر ترفندی مخاطب را بخندانم.

کارگردان روزی روزگاری با تاکید بر این که در آثار طنز هر چقدر معنا مهم باشد، اثر فاخرتر است، بیان می‌کند: در یک اثر کمدی هر چقدر شوخی داغ‌تر باشد کمدی موفق‌تر است، اما در یک اثر طنز قصد خنداندن مخاطب نیست. در یک اثر طنز با لحنی نرم هدف و معنای کار به مخاطب انتقال داده می‌شود، اما در یک اثر کمدی مقصودی جز خنداندن تماشاچی وجود ندارد که اگر به درستی به آن پرداخته نشود به لودگی تبدیل خواهد شد.

احمدجو با بیان این که در پشت کوه‌های بلند توجه زیادی به زبان فارسی و شاخه‌های آن شده است، توضیح می‌دهد: زبان ما بسیار غنی است و وظیفه یک به یک شهروندان است که در حفظ آن کوشا باشند. یکی از راه‌های حفظ آن هم،‌ تکلم به زبان مادری خودمان است. در ساخت این مجموعه به ادبیات و زبان فارسی در مقابل هجوم واژه‌های بیگانه توجه زیادی کرده‌ایم.

وی می‌گوید: پشت کوه‌های بلند، قصه‌ای فانتزی و شبیه «سلطان ‌و ‌شبان» دارد. ماجراهای آن کاملا خیالی است و به هیچ دوره‌ای از تاریخ ایران برنمی‌گردد. داستان‌های این سریال در فضای گذشته رخ می‌دهد و ما تمام بخش‌ها را در اردوگاهی که کنار زاینده‌رود زدیم، تصویربرداری کردیم. ‌مجموعه ساختاری اپیزودیک دارد که ضمن دنبال کردن خط کلی داستان و تلاش در فضایی طنز گونه علاوه بر خلق لحظاتی مفرح می‌کوشد بینندگان خود را با شخصیت‌های مجموعه که در این فضای فانتزی خلق شده‌اند، همراه سازد.

احمدجو درباره این که چرا بازیگران اصفهانی را برای این پروژه انتخاب کرده، توضیح می‌دهد: داستان این مجموعه روایتگر یک پادشاه خیالی است که خودش را حاکم اصفهان می‌کند. در این مجموعه به بازیگرانی نیاز داشتیم که به لهجه اصفهانی صحبت کنند. من کمتر بازیگری را دیده‌ام که اصفهانی نباشد، اما خیلی خوب و بدون نقص با این لهجه حرف بزند، به همین دلیل بازیگران پیشکسوت و جوان اصفهانی را انتخاب کردم. البته بازیگران خوبی برگزیده شده و امیدوارم خوب هم شناسانده شوند.

کارگردان مجموعه تلویزیونی پشت کوه‌های بلند درباره انتخاب بازیگران و این‌که با توجه به تولید انبوه فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی توانسته‌اند بازیگرانی را که مدنظر داشتند، جذب کند، می‌گوید: با توجه به شخصیت مورد نظر، توان و قدرت بازیگری، لهجه و… دوستان را انتخاب کردیم و چون در این مجموعه از لهجه اصفهانی استفاده زیادی شده است هنگام دیالوگ‌نویسی با دقت فراوان آن را نوشتم، یعنی سعی کردم کوچک‌ترین توهینی به هموطنان اصفهانی نشود. به‌درستی آراستگی زبان را در نگارش دیالوگ‌ها به کار بردم و سعی کردم ساختاری منسجم برای کار شکل گیرد.

توجه به زبان اصیل فارسی

رضا جودی، تهیه‌کننده پشت کوه های بلند درباره وجه تمایز این مجموعه با سایر مجموعه ها می‌گوید: توجه به زبان اصیل فارسی شاید مهم‌ترین وجه تمایز این مجموعه باشد. این سریال هر شب از سیما پخش خواهد شد و اصول ساخت آن نیز بر همین اساس است؛ چراکه وقتی سریالی برای بخش شبانه ساخته می‌شود، اطلاعات ریز بسیاری دارد، اما نگرانی بابت فراموش شدن آن از سوی مخاطب وجود ندارد، چون تماشاچی هر شب مجموعه را دنبال می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: این مجموعه چهار فاز داشت که فاز اول آن به حاکم اصفهان مربوط بود و در کاخ گذشت، فاز دوم نیز به اردوگاه شاهی تعلق داشت، بخش سوم نیز کاروان شاهی بود که برای رسیدن به اردوگاه می‌رفتند و فاز چهارم داخلی‌های چادرها بود که در اردوگاه تصویربرداری شد.

جودی بیان می‌کند: چادرها را در یک سوله برپا کردیم تا تغییرات آب و هوایی بر کار ما تاثیر نگذارد و بتوانیم بدون فوت وقت کار را انجام دهیم.

این تهیه‌کننده درخصوص واکنش‌ها نسبت به لهجه‌های این سریال مانند سریال «در مسیر زاینده‌رود» توضیح می‌دهد: تمام بازیگرانی که با لهجه اصفهانی صحبت کردند اصفهانی بودند و مابقی هم با لهجه‌ای شبیه به لهجه استفاده شده در روزی روزگاری صحبت می‌کنند. به نظرم مشکلی پیش نخواهد آمد.

احمدجو، نویسنده توانایی است

محمود پاک‌نیت که در سریال روزی روزگاری نقش حسام بیک را بازی می‌کرد، درباره حضورش در این مجموعه می‌گوید: پشت کوه‌های بلند اثری طنز و جذاب است. امرالله احمدجو علاوه بر این که کارگردان ماهری است، در نویسندگی هم قلم توانایی دارد. برای همین در سه اثر این کارگردان بازی کردم و تجربه خوبی هم از این همکاری دارم.

پاک نیت ادامه داد: در این مجموعه نقش شاه را به عهده داشتم و همسرم نیز نقش مقابلم (ملکه) را بازی کرد که تعامل خوبی با هم داشتیم.

خاطره خوبی ندارم

محمد فیلی، چهره شناخته‌شده‌ای در عرصه تصویر است. سال‌هاست بازی او را در فیلم‌ها و سریال‌های مختلف دیده‌ایم. از روزی روزگاری گرفته تا پهلوانان نمی‌میرند و چاردیواری و این بار بازی در نقش تلخک.

وی درباره حضورش در این مجموعه می‌گوید: خاطره خوشی ندارم. اوسنه پادشاهی پروژه سختی بود، زیرا اثری که باید طی سه سال ساخته می‌شد فیلمبرداری‌اش در یک سال و نیم به پایان رسید و فشرده کار ‌کردیم.

فیلی ادامه می‌دهد: اما در حالت کلی با این‌که پشت کوه‌های بلند ربطی به داستان روزی روزگاری ندارد و دارای قصه‌ای مجزاست، اما پخش آن از تلویزیون برای بسیاری از مخاطبان تداعی‌کننده همان روزی‌روزگاری است و دلیل آن هم استفاده از بازیگران مشابه است.

توقعم از طنز زیاد است

آتش تقی‌پور سال ۱۳۲۴ در خوی متولد شد، وی فارغ التحصیل در رشته بازیگری و کارگردانی بوده و به‌عنوان بازیگر با کارگاه نمایش در چند اجرا همکاری کرده است.

وی درباره حضورش در این مجموعه می‌گوید: به دلیل دوستی کهن با آقای احمدجو حضور در این مجموعه را پذیرفتم، چرا که به بینش، درایت و هوش او اعتقاد کامل دارم.

تقی‌پور ادامه می‌دهد: با این‌که مجموعه پیچیدگی‌های کلامی زیادی دارد و در زبان بسیاری از هنرپیشه‌ها نمی‌چرخید، اما هنر احمدجو باعث شد این اثر بسیار منسجم و جذاب ساخته شود.

وی می‌گوید: اساس کار طنز انتقاد است. تا وقتی انتقاد در این کار نباشد، طنز معنا ندارد. اگر بتوانم روزی کار طنز انجام دهم و دل مردم را شاد کنم، خیلی خوشحال می‌شوم.

تقی پور در پاسخ به این‌که آیا بازی در یک مجموعه طنز برای کسی که معمولا در کارهای جدی بوده است سخت نیست، می‌گوید: بازیگر طنز و جدی را نمی‌توان از هم تفکیک کرد. یک بازیگر کسی است که بتواند در موقعیت‌های مختلف بخوبی بازی کند.

تقی‌پور درباره نقشش توضیح می‌دهد: قشون‌سالار با این‌که شخصیتی طنزگونه دارد، اما بسیار جدی است. ترجیح می‌دهم خود مخاطب ویژگی‌های قشون‌سالار را پیدا کند.

وی درباره وضعیت طنز در سیما می‌گوید: ارزیابی خوبی ندارم. متاسفانه در حال حاضر بیشتر مجموعه‌های طنز سطح ذوق مخاطب را پایین آورده است. من توقع بیشتری از طنز دارم. یک مجموعه طنز باید هم​نیش و هم نوش داشته باشد. یعنی هم بخنداند و هم بگریاند.

توجه به زبان اصفهانی

حسن اکلیلی متولد ۱۳۳۲ در اصفهان، تئاترهای متعددی را در شهر اصفهان بازی و کارگردانی کرده و درچند سریال‌ تلویزیونی و فیلم سینمایی حضور داشته است.

وی درباره حضورش در پشت کوه‌های بلند می‌گوید: علاوه بر سابقه دوستی با امرالله احمدجو، با توجه به این‌که اصفهانی هستم، قصه این مجموعه می‌طلبید در آن بازی کنم.

اکلیلی در پاسخ به این‌که آیا به لهجه اصفهانی در دیالوگ‌نویسی فیلمنامه بخوبی پرداخته شده است یا نه؟! توضیح می‌دهد: با توجه به دقت و قلم خوب امرالله احمدجو کوچک‌ترین لفظ غلطی در دیالوگ‌ها به کار نرفته است.

بازیگر مجموعه پشت کوه‌های بلند درباره وجه تمایز این مجموعه می‌گوید: قصه این مجموعه ریشه‌دار و اصیل در فرهنگ فارسی است و نیازمند تعمق مخاطبان است. شخصیت‌های زیادی دارد، اما با دقت احمدجو منسجم ساخته شده است.

وی در ادامه درباره نقشش می‌گوید: این شخصیت موقعیت خوبی در اصفهان دارد، اما علاقه‌مند است پادشاه ایران شود. تعدادی نیرو طلب می‌کند تا به او برای رسیدن به هدفش کمک کنند که به طور اتفاقی پادشاه ایران به اصفهان سفر می‌کند و او را با پیشکارش ‌آمیز قلی مشغول طرح توطئه‌ای علیه خود می‌بیند تا بتواند همه ایران را در سیطره خود بگیرد و از کدخدای کولیباد و خواجه نعمان تاجر بزرگ شهر خواسته است برای تامین پول اسلحه، سرباز و لشکر به آنها کمک ‌کنند و ادامه ماجرا .

پروانه حسین‌زاده