«هر قدر عکس‌ها دلخراش‌تر باشند، می‌توانند نتیجه بهتری بگیرند. بعضی آدم‌ها به هیچ چیزی اهمیت نمی‌دهند، از طرفی هم گفته می‌شود که تأثیر یک عکس از ۲۰۰۰ کلمه بیشتر است. خود من آدم‌هایی را دیده‌ام که به کرونا اهمیت نمی‌دادند و جدی نمی‌گرفتند ولی با دیدن فیلم و یا تعدادی عکس متوجه عمق فاجعه شده‌اند که این ویروس تا چه حد می‌تواند خطرناک باشد و تأثیر بگذارد.»
علی سامعی ـ نماینده فدراسیون بین المللی هنر عکاسی (فیاپ) در ایران ـ در مصاحبه با ایسنا درباره موضوعاتی همچون رویکرد جشنواره‌های جهانی عکس در دوران کرونا، عکاسی در این دوران و تلاش عکاسان و تأثیرات کرونا بر عکاسی صحبت کرد. جمله بالا بخشی از صحبتهای اوست و در ادامه مشروح این گفت وگو را می‌خوانید.
رویکرد جشنواره‌های عکاسی در دوران کرونا
در ابتدا از سامعی درباره رویکرد برگزاری جشنواره‌های جهانی عکاسی با وجود ویروس کرونا می‌پرسیم. او صحبت خود را با توضیح درباره گروه‌های برگزارکننده جشنواره‌های عکاسی آغاز می‌کند و می‌گوید: به طور کلی سه گروه جشنواره جهانی عکاسی برگزار می‌شود؛ یک سری از جشنواره‌ها زیر نظر فیاپ یا همان فدراسیون بین المللی هنر عکاسی برگزار می شوند که دستورالعمل‌های مشخصی دارند و برای تمامی جزئیات کارهایی که باید انجام شود، پیش بینی شده است. یک سری از جشنواره‌ها نیز زیر نظر «PSA» یا انجمن عکاسی آمریکا هستند که این انجمن بعد از فیاپ بزرگترین مجموعه فعال در حوزه عکاسی هنری در دنیا است؛ البته خیلی از جشنواره‌ها نیز مشترک هستند و مجوز هر دو را دارند.
او ادامه می‌دهد: گروه سوم نیز جشنواره‌هایی است که مجوز این دو تا سازمان را ندارند و خود برگزارکننده تصمیم می‌گیرد که جشنواره را به چه روشی برگزار کند؛ مانند جشنواره‌هایی که در ایران برگزار می‌شوند که تنها مجوز وزارت ارشاد را دارند.
این عکاس همچنین درباره نحوه برگزاری جشنواره‌های عکاسی با آغاز شیوع کرونا بیان می‌کند: در مورد جشنواره‌هایی که زیر نظر فیاپ و PSA هستند، در ابتدای سال میلادی که کرونا شیوع پیدا کرد، بخشنامه‌ای صادر کردند و تغییراتی که باید تا آخر ماه ژوئن صورت می‌گرفت را اعلام کردند. پس از دو یا سه ماه که شیوع کرونا همچنان ادامه داشت، بخشنامه‌ها تا آخر سال ۲۰۲۰ تمدید و مجوز یک سری تغییرات به جشنواره‌ها داده شد. در شرایط عادی جشنواره‌هایی که زیر نظر PSA یا فیاپ برگزار می‌شوند، زمانی که مهلت ثبت نام تمام شد تا ۱۴ روز بعد داوری باید آغاز شود، پس از ۲۱ روز داوری باید تمام شود، ۱۰ روز بعد نتایج اعلام شود و نمایشگاه آن در تاریخی که در مجوز مشخص شده، برگزار شود. ولی به دلیل شرایط پیش آمده اجازه به تعویق افتادن داوری‌ها و نمایشگاه ها صورت گرفت که البته جشنواره باید با تماس با فیاپ، مجوز را می‌گرفت و به اطلاع شرکت کنندگان می‌رساند.
او ادامه می‌دهد: به عنوان مثال یک جشنواره در شهر پلودیف بلغارستان برگزار می‌شود که امسال من هم جزو داوران بودم ولی به علت رشد بالای ویروس در ایران قرار شد در بین داوران نباشم و داور دیگری جایگزین شود. البته سایر داوران از کشورهای همسایه بلغارستان بودند که قرار بود به صورت زمینی به آنجا بروند ولی کرونا باعث شد که داوری جشنواره دو ماه به علت بسته بودن مرزها به تعویق بیافتد. همچنین در این مدت خیلی از جشنواره‌ها مجوز برگزاری نمایشگاه‌ها را به صورت آنلاین دریافت کردند؛ چون برخی دولت‌ها اجازه برگزاری نمایشگاه حضوری را در شرایط حاضر نمی‌دهند. البته برخی از جشنواره‌ها تا زمانی که بتوانند نمایشگاه فیزیکی داشته باشند، به تعویق افتاده‌اند.
سامعی می‌گوید که در سال حدود ۶۰۰ جشنواره مختلف در کشورهای متفاوت زیر نظر فیاپ برگزار می‌شود. فیاپ و PSA اعلام کرده‌اند که قانون کشورها برای برگزاری جشنواره‌ها، ارجحیت دارد ولی هر تغییر و تصمیمی که درباره جشنواره صورت می‌گیرد باید حتما نامه نگاری شود تا تأییده آن دریافت شود.
عکاسی از موضوعات ابتدایی در کرونا
«آیا از ابتدای کرونا یا در حال حاضر عکاسی کرده‌اید؟» می‌گوید: هر سال در بهمن ماه به شمال می‌رفتم و از پرنده‌های مهاجر عکاسی می‌کردم. قبل از کرونا در آبان به مدت یک هفته به فریدون کنار رفتم و یک سری عکس خیلی خوب به ثبت رساندم؛ چون فضا مه آلود بود. البته خیلی‌ها فکر می‌کنند برای عکاسی حیات وحش حتما باید هوا صاف باشد و آسمان آبی! ولی بهترین عکس‌های حیات وحش را در شرایط بد آب و هوایی می‌توان به ثبت رساند. در نهایت اینکه بعد از آبان به علت شیوع کرونا و لزوم رعایت قرنطینه جایی برای عکاسی نرفتم. یکی از دوستان تماس گرفته بود که «سفر عکاسی نمی روی من هم بیام؟» به او گفتم همه ما در مورد قطع زنجیره کرونا و رعایت قرنطینه مسوول هستیم بنابراین در خانه بنشین و اگر خیلی دلت برای عکاسی تنگ شده این چالش را انجام بده «در خانه ایده‌هایی را برای عکس گرفتن از موضوعات پیش پا افتاده طراحی کن؛ به این صورت که تمام توان خود را برای گرفتن عکسی متفاوت از یک سوژه معمولی صرف کن، مانند یک تخم مرغ یا یک قندان! نشان بده که چندمرده حلاجی!»
حضور عکاسان ایرانی در جشنواره‌های آنلاین عکاسی
نماینده فیاپ در ایران درباره حضور عکاسان ایرانی در جشنواره‌های جهانی که به صورت آنلاین برگزار شدند، بیان می‌کند: در حال حاضر ثبت نام بیشتر جشنواره‌ها آنلاین است و بیشتر این پرسش ایجاد می‌شود که برگزاری داوری و نمایشگاه به صورت آنلاین باشد یا حضوری. عکاسان ایرانی استعداد خوبی دارند به خصوص نسل جوان که اطلاعات زیادی درباره دنیای دیجیتال دارند، ویرایش را به خوبی می‌دانند و به نمونه کارهای عکاسان خوب خارجی دسترسی دارند و خیلی خوب پیشرفت کرده‌اند؛ به همین دلیل هر ماه عکاسان ایرانی موفقیت‌هایی را در جشنواره‌های مختلف کسب می‌کنند. البته اگر در سال ۶۰۰ جشنواره و یا به صورت میانگین هر ماه ۵۰ جشنواره برگزار شود، در نمایندگی فیاپ در ایران ۵ یا ۶ تا از این جشنواره‌ها را بر اساس اعتباری که دارد، کاتالوگی که ارائه می‌دهد، داوری‌هایی پیشین و شرایط ثبت نام مناسب با توجه به قیمت دلار، انتخاب می‌کنیم که عکاسان ایرانی حداقل در یکی از آنها موفق می‌شوند.
جشنواره‌هایی با قیمت مناسب یا رایگان
سامعی در ادامه صحبت‌هایش درباره هزینه ثبت نام در جشنواره‌های مختلف عکاسی دنیا بیان می‌کند: در ایران، ترکیه یا بعضی از کشورهای عربی جشنواره‌های عکاسی رایگان برگزار می‌شود ولی در سایر نقاط دنیا کلیه جشنواره‌ها هزینه ثبت نام می‌گیرند؛ زیرا در ایران یا ترکیه، سازمان‌هایی مانند شهرداری و یا ارگان‌های دولتی در شرایطی که به یک سری عکس نیاز داشته باشند، و یا دلایل دیگر مثل اینکه بخواهند سازمان آنها با برگزاری جشنواره دیده شود، یا یک فعالیت فرهنگی کرده باشند و یا به نوعی برای سازمان خود تبلیغ کنند، جشنواره‌های عکاسی برگزار می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: ولی در سایر کشورها، به عنوان مثال در جشنواره‌هایی که در کشورهایی مانند ایتالیا یا فرانسه برگزار می‌شود، سازمان غیرمرتبط با هنر مسئول برگزاری جشنواره نیست؛ به همین خاطر همه جشنواره‌ها برای اینکه بتوانند جشنواره را برگزار کنند، هزینه ثبت نامی بین ۱۵ تا ۳۵ دلار از شرکت کنندگان دریافت می‌کنند. البته برای آنها هزینه بالایی نیست، چیزی در حد ۲ عدد پیتزا یا یک وعده غذا در یک رستوران معمولی، ولی برای ایرانی‌ها با توجه به نرخ دلار هزینه زیادی است که البته سعی می‌کنیم جشنواره‌هایی را انتخاب کنیم که هزینه ثبت نام آنها کمتر باشد تا شرکت کنندگان بتوانند شرکت کنند. همچنین یک سری جشنواره رایگان در ترکیه یا کشورهای عربی برگزار می‌شود که البته چارچوب‌های جهانی را رعایت نمی‌کنند و با قوانین خودشان پیش می‌روند؛ مثلا ممکن است کاتالوگ ارائه ندهند و یا تعداد پذیرش آنها کمتر باشد. ولی به طور کلی عکاسان ایرانی حتی باوجود این شرایط موفق هستند و در جشنواره‌های مطرح موفقیت کسب می‌کنند.
تاکنون جشنواره‌های خاصی درباره کرونا نبوده
سامعی درباره برگزاری جشنواره‌هایی با موضوع کرونا می‌گوید: تاکنون جشنواره‌های خاصی با موضوع کرونا شکل نگرفته است؛ زیرا دنیا هنوز درگیر این موضوع است؛ البته از سال ۲۰۲۴ به بعد جشنواره‌های بیشتری با این موضوع برگزار خواهد شد.
او اضافه می‌کند: البته فیاپ یک جشنواره با موضوع کرونا به صورت رایگان برگزار کرد که یکسری از عکاسان شناخته شده جهان به آن پیوستند. هدف جشنواره این بود که به ازای هر شرکت کننده فیاپ مبلغی را از خزانه خود به یک موسسه مبارزه با کرونا پرداخت کند. اسم این جشنواره «در خانه میمانیم بود» که من هم در آن شرکت کردم و دو تا از کارهایم پذیرفته شد. از طرفی امسال در ایران برای ششمین دوره از جشنواره بین المللی عکس سلامت روان، بخشی را به کرونا اختصاص داده‌ایم که برندگان بخش کووید ۱۹، دو هزار و پانصد یورو جایزه نقدی دریافت خواهند کرد. در مجموع جشنواره ۹۰۰۰ یورو جایزه نقدی خواهد داشت. همچنین کتاب آن نیز با کیفیت ۵ ستاره فیاپ چاپ خواهد شد. جشنواره بین المللی عکس سلامت روان با هدف افزایش آگاهی در جامعه و با استفاده از هنر عکاسان ایران وجهان و به منظور باز آفرینی ارائه موثر موضوعات توسط دانشگاه علوم پزشکی استان زنجان، با حمایت دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت و با همکاری کلوپ عکس فوکوس، نمایندگی فدراسیون بین المللی هنر عکاسی (فیاپ) در ایران برگزار می شود. این جشنواره، زیر نظر فدراسیون بین المللی هنر عکاسی (فیاپ) است و عکس های راه یافته به این جشنواره، ضمن ثبت در آرشیوFIAP به نام عکاس، برای دریافت القاب FIAP نیز محاسبه خواهد شد. نماینده‌ای هم از WHO یا سازمان جهانی بهداشت در هیات داوران حضور خواهد داشت که عکاسان ایرانی می‌توانند کارهای خود را ارسال کنند که با توجه به کارهایی که از یک سری عکاسان دیده‌ام فکر کنم بتوانند موفق شوند.
کرونا تأثیری در آینده عکاسی خواهد داشت؟
سامعی در پاسخ به سوال بالا می‌گوید: سوای تأثیرات منفی کرونا بر روحیه افراد و اقتصاد دنیا، من این بحران را به چشم یک فرصت می‌بینم و به عنوان کسی که تجربه برگزاری و شرکت در جشنواره‌های مختلف را داشته فکر می‌کنم کرونا نه تنها نحوه عکاسی و برگزاری جشنواره ها را عوض می کند، بلکه روش زندگی را در آینده تغییر خواهد داد. نمونه آن همین دورکاری‌ها است. در خیلی از کشورهای دنیا، مانند شرکت‌هایی در اروپا یا امریکا کارمندانی در کشورهایی همچون هند یا فیلیپین دارند؛ چون دستمزدهای کمتری پرداخت می‌کنند. ما هم می‌توانیم چنین چیزی را در ایران داشته باشیم و کارمندان یک سری ادارات یا شرکت‌های مختلف کارهایشان را از خانه خود به صورت دورکاری انجام دهند که ترافیک و آلودگی هوا هم کمتر شود.
او تصریح می‌کند: قرار بود در جشنواره خیام یک سری کارگاه‌های آموزشی در شهرهای مختلف داشته باشیم که سال قبل چند تا از آنها در شهرهای مختلف برگزار شد. اکنون به این نتیجه رسیده‌ایم که باید اینها را به شکل ویدیو تولید کنیم که در حال حاضر در دست تولید است تا عکاسان بتوانند در شهرستان‌ها به آنها دسترسی داشته باشند. یکی از تغییراتی که در این مدت رخ داد لایوهای اینستاگرامی بود که زیاد شد و اساتید، پیشکسوتان و عکاسان تجربیات خود را در این لایوها قرار دادند و خیلی‌ها توانستند در مناطق مختلف این برنامه‌ها را ببینند؛ البته بهتر است که این برنامه‌های زنده اینستاگرامی به صورت ویدیو تولید شود و در یک سایت قرار داده شود تا امکان دسترسی آن تا سال‌ها برای عکاسان مختلف وجود داشته باشد.
سامعی اضافه می‌کند: از طرفی خیلی‌ها در این مدت نمایشگاه‌های آنلاین برگزار کردند. تا قبل از کرونا همه نمایشگاه‌ها در گالری‌ها و به صورت فیزیکی بود. به یاد دارم در سال ۱۹۹۹ نمایشگاه ورلد پرس فوتو در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد. ما آن زمان در گرگان دانشجو بودیم که یک شب با دوستانمان با اتوبوس به تهران آمدیم، صبح به تهران رسیدیم، نمایشگاه را دیدیم و شب برگشتیم که چند روز وقت ما را گرفت. ولی فضای آنلاین باعث می‌شود همان لحظه که یک نمایشگاه افتتاح می‌شود، مخاطبان در سراسر دنیا بتوانند آن را ببینید. به نظرم نمایشگاه‌ها باید کم کم به سمت فضای آنلاین بروند، البته کسی منکر مزایای خود نمایشگاه در گالری نیست ولی از طرفی وجود یک فضای آنلاین در کنارش می‌تواند آینده عکاسی را تحت تأثیر قرار دهد و بار آموزشی را چند برابر کند؛ زیرا هر کدام از این فعالیت‌ها می‌تواند در شهرهای مختلف منتشر شود و بازخورد چند برابر داشته باشد.
این هنرمند در پاسخ به اینکه از این به بعد باید با چه رویکردی از کرونا و تأثیراتش عکاسی شود؟ توضیح می‌دهد: به نظرم هر چقدر عکس‌های کرونا دلخراش‌تر باشند، می‌توانند نتیجه بهتری داشته باشند، یک سری آدم‌ها در جامعه به هیچ چیزی اهمیت نمی‌دهند، از طرفی هم گفته می‌شود که تأثیر یک عکس از ۲۰۰۰ کلمه بیشتر است. خود من آدم‌هایی را دیده‌ام که به کرونا اهمیت نمی‌دادند و جدی نمی‌گرفتند ولی با دیدن فیلم و یا یک تعداد عکس متوجه عمق فاجعه شده‌اند که این ویروس تا چه حد می‌تواند خطرناک باشد، بتابراین عکس و فیلم می تواند تأثیر داشته باشد. هر چقدر عکس‌های دلخراش بیشتری دیده شود بار آموزشی و پیشگیری خواهد داشت و می‌تواند باعث شود مردم بهداشت مرتبط با کرونا و قرنطینه را رعایت کنند؛ چون ما چه بخواهیم و نخواهیم این ویروس تا سال آینده وجود خواهد داشت. به خصوص اکنون که با شروع موج دیگری افرادی که قبلا هم کرونا گرفته بودند دوباره مبتلا می‌شوند و این تصور که اگر یک بار بگیری مصون خواهی بود از بین رفته است.
سامعی ادامه می‌دهد: من در اوج کرونا به فروشگاه‌ها یا سوپرمارکت‌ها برای خرید مایحتاج می‌رفتم و می‌دیدم که برخی افراد به صورت خانوادگی و بدون رعایت هیچ یک از پروتکل‌ها برای خرید آمده‌اند. چنین افرادی می‌توانند هم خودشان مبتلا شوند و هم دیگران را هم بیمار کنند.
«چقدر عکاسان ما در دنیا شناخته شده‌اند؟» او پاسخ می‌دهد: ژانر عکاسی خبری ایران از قدیم و زمان جنگ ایران و عراق، در دنیا شناخته شده است. ولی عکاسی هنری دارای فضای متفاوتی است و محل ارائه آن کتاب، نمایشگاه یا جشنواره‌هاست. فضای شرکت در جشنواره‌های بین‌المللی برای عکاسان ایرانی به شناخته شدن آنها کمک کرده است. به یاد دارم با داوری از ایرلند صحبت می‌کردم که برای یک جشنواره داوری کرده بود که عکاسان ایرانی نیز حضور داشتند. او خیلی از کار ایرانی‌ها تعریف می‌کرد و می‌گفت که دوست داشته یک سری از این کارها را در خانه خود نصب کند. معمولا اثری باید خیلی خوب باشد که عکاسان حاضر شوند در کنار کارهای خود در خانه شان داشته باشند.
سامعی ادامه می‌دهد: از طرفی با حضور عکاسان ایرانی در عرصه جهانی سبک عکاسی، فرهنگ و طبیعت کشور ما به دنیا معرفی شده است. مثلا در مراسم عزاداری حسینی در غرب ایران که به شکل گل مالی برگزار می‌شود، وقتی برای عکاسی بروید عکاسانی را از کشورهای همسایه می‌بینید. خودم از این فضا عکسی را گرفته ام که در یک جشنواره عکاسی در ژاپن موفق به کسب مدال طلا شد، بعدها در نمایشگاه های کشورهای دیگر دوستان عکاس از من درباره محل آن عکس سوال می پرسیدند و اینکه چگونه می توانند به ایران بیایند که نمونه آن هم سال گذشته عکاسی از عمان برای عکاسی از عاشورا به خرم آباد آمد. سال ۹۶ یک نمایشگاه انفرادی و یک سخنرانی در لوگزامبورگ داشتم که درباره تاریخچه عکاسی در ایران صحبت کردم. در آن سخنرانی تصاویری از طبیعت و جغرافیای ایران نشان دادم؛ چون خیلی‌ها از ایران تصور یک کشور عرب زبان را دارند به خصوص اینکه اسم ایران به عراق در انگلیسی هم نزدیک است. مثلا عکس یک شتر و بیابان را گذاشتم و بعد هم عکسی از نمک آبرود گذاشتم که در سالن همهمه شد. چون باور نمی کردند که شمال ایران به سرسبزی اروپا باشد. ولی پس از آن عکاسان زیادی درباره شرایط عکاسی و امنیت در ایران سوال کردند که در بین آنها عکاسانی بودند که قبلا به ایران آمده بودند که در این باره توضیح می دادند و می گفتند که مشکلی نیست و می توانید برای سفر به ایران بروید. بنابراین این تعاملات بین المللی عکاسی می تواند منجر به جذب توریست شده و در ارائه تصویر واقعی از ایران موثر باشد.
انتهای پیام