وب گردی باشگاه خبرنگاران در نظر دارد تا هرروز به معرفی یک استان از نظر جغرافیای ؛فرهنگی؛ تاریخی و….بپردازد.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران وبلاگ میراث فرهنگی اورد:استان قم با وسعت ۱۱۲۴۰ کیلومتر مربع، بین مدار ۳۴ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۱۵ دقیقه عرض شمالی نسبت به خط استوا و ۵۰ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۳۰ دقیقه طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ، در بخش مرکزی ایران قرار دارد. مساحت استان قم ۶/۸ % درصد کل مساحت کشور است.
این استان که تقریباً در مرکز ایران قرار دارد، از شمال به استان تهران، از شرق به استان سمنان، از جنوب به استان اصفهان و از غرب و جنوب غربی به استان مرکزی محدود است.
میزان بارش سالیانه (میلی متر) ۴/۱۴۶
ارتفاع از سطح دریا ( متر) ۴/۸۷۷
موقعیت طبیعی
بخشی ازمحدوده استان قم به ویژه دهستان قم رود در محدوده پارک ملی کویر قرار دارد . قم به دلیل داشتن مناطق و روستاهای متنوع در موقعیت های مختلف جغرافیایی دارای آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی است و آب و هوای روستاهای آن از کویری و بیابانی تا سرد و کوهستانی تغییر می کند و بر اساس همین تنوع اقلیمی، موقعیت کشاورزی و پوشش گیاهی آن نیز متفاوت شده است . گونه های کیلیا ، سودا ، گز ، بادامک و پسته وحشی و گیاهانی که کاربرد دارویی و صنعتی دارند همچون خارشتر ، پیچک ، گراس ، اشنان ، اسپند ، شیرخشت و شیرین بیان در استان قم وجود دارند که گونه های استان قم را تشکیل می دهند .
شهرستانها
کهک : یکی از بخشهای استان قم است که در جنوب این استان قرار دارد و فاصله ی مرکز بخش (کهک) تا قم ۳۰ کیلومتر است. سابقه ی بخشداری کهک به بیش از ۷۰ سال می رسد و از نظر جمعیت بعد از بخش مرکزی در مکان دوم قرار دارد. این بخش دارای دو دهستان کهک و فردو و ۱۸ روستا است. به غیر از مناطق ییلاقی، وجود آثار متنوع در منطقه نشان از قدمت و پیشینه تاریخی و فرهنگی شهر کهک دارد و هر یک عامل مهمی برای جذب گردشگران و زائران است.
خلجستان : با مرکزیت دستجرد، یکی دیگر از بخشهای استان قم است که در جنوب این استان قرار دارد و فاصله مرکز آن تا شهرستان قم ۵۵ کیلومتر است. این بخش دارای دو دهستان (دستجرد و قاهان) و ۶۴ آبادی است. محور فعالیتهای اقتصادی مردم منطقه کشاورزی و بیشتر به صورت کاشت درختان سردسیری و انواع صیفی جات است. به غیر از کشاورزی مراکز اقتصادی دیگری نظیر ناحیه ی صنعتی خلجستان، دامداری صنعتی و سنتی، وجود بیش از ۱۰۰ واحد مرغداری و گلخانه ی کوثر با ۲۷ واحد فعال در زمینی به وسعت ۲۲۰ هکتار از دیگر منابع اقتصادی منطقه است.
جعفرآباد : جعفرآباد یکی از بخشهای استان قم می باشد و مرکز آن شهر جعفریه در ۳۵ کیلومتری شمال غربی قم است . این بخش در مسیر راه ارتباطی استانهای غربی و مرکزی کشور قرار دارد. از جاذبه های طبیعی این بخش، روستاهای خوش آب و هوای طغرود، دولت آباد و گلستان را می توان نام برد.
سلفچگان :بخش سلفچگان یکی از بخشهای قم می باشد که حدود ۱۰ هزار نفر جمعیت و تا مرکز شهرستان ۴۰ کیلومتر فاصله دارد. این بخش دارای دو دهستان راهجرد و نیزار می باشد. بخش سلفچگان با داشتن منطقه ی ویژه ی اقتصادی و شهرک صنعتی از اهمیت خاصی برخوردار است. در این منطقه که حدود ۲ هزار هکتار وسعت دارد، بیش از ۶۰ کارخانه و بخشهای اقتصادی فعالیت می کند.
قنوات : یکی از دو شهر بخش مرکزی است که در ۸ کیلومتری شمال غربی شهر قم واقع شده است. یکی از مهمترین جاذبه های طبیعی قنوات را می توان کویر عنوان کرد که علاقه مندان فراوانی را به سوی خود جلب می کند.
امام زاده
آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه (س) : ایجاد فضاهای معماری بر تربت پاک حضرت فاطمه معصومه (س) به نیمه دوم قرن دوم هجری قمری باز میگردد. به استناد کتاب های معتبر تاریخی این بنا در اواسط قرن پنجم توسط امیر ابوالفضل عراقی از رجال دوره طغرل اول سلجوقی ۴۲۹-۴۶۵ ه.ق تجدید بنا شد. با آغاز قرن دهه هجری قمری و شروع فرمانروایی سلسله صفوی ،آستانه قم بیشتر مورد توجه قرار گرفت . در عصر قاجار ، فتحعلی شاه دومین پادشاه این سلسله ، به قم و آستانه مقدسه توجه خاصی نشان داد ، چنانکه تزیینات کنونی به همراه رواق ها و بیوتات فعلی اغلب متعلق به آن عهد است . مساحت مجموعه بناهای آستانه ۱۳۵۲۷ متر مربع است.
شش امامزاده قمرود : این بنا به سبکی ساده و با ویژگی های معماری بومی منطقه ، در سال ۱۳۲۱ ه.ق )عصر ناصری) به همت مهندس الممالک غفاری بنا شد . از ویژگی های تزیینی بنا کاشی های هفت رنگ عصر قاجار و کتیبه های کاشیکاری بر فراز قسمت ورودی بنا است.
مقابر باغ گنبد سبز : قم در قرن هشتم هجری قمری شاهد ساخت یادمان های مذهبی ،تاریخی ((برج های آرامگاهی)) بود . شاخص ترین بناهای مزبور تحت عنوان ((مقابر دروازه کاشان قم)) شناخته شده اند . در این مقابر امرای خاندان علی صفی فرمانروایان مستقل در قم در قرن هشتم هجری قمری به شرح زیر دفن شده اند .
۱ . برج مقبره خواجه اصیل الدین مدفن دو تن از امرای خاندان صفی با تاریخ ۷۶۱ هجری قمری .
۲ . برج مقبره خواجه علی صفی مدفن سه تن از امرای خاندان صفی با تاریخ ۷۹۲ هجری قمری.
۳ . برج مقبره شمالی متعلق به اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری قمری.
امامزاده معصوم ( زینب خاتون : ( این امامزاده را به احفاد امام موسی کاظم (ع) نسبت می دهند . این بنا در دامنه کوهی در شمال غربی شهر جدید کهک قرار دارد . به استناد شواهد باقی مانده ، اسکلت اصلی بنا متعلق به پیش از عصر صفوی است . به اعتبار یک قطعه چوب منبت بازمانده از صندوق روی قبر که دارای کتیبه ای به تاریخ ۹۹۹ ه.ق است . بنای کنونی و الحاقات جانبی آن را باید متعلق به دوران صفوی دانست.
اداب و رسوم
مراسم یادمان ورود حضرت معصومه (س) به قم : روز بیست و سوم ربیع الاول سال ۲۰۱ ه.ق روز ورود حضرت معصومه (س) از مسیر ساوه به قم است . در این روز مردم قم به اتفاق موسی بن خزرج ، که از بزرگان قم و از ارادتمندان به اهل بیت (ع) بود ، تا بیرون شهر به استقبال آن حضرت می روند و موسی بن خزرج که افسار شتر حضرت را به دست داشت ، آن بانوی بزرگوار را به منزل شخصی خود هدایت می کنند . همه ساله ، خادمان حرم آن حضرت در این روز طی یک حرکت نمادین ، به استقبال آن حضرت می روند و این روز را گرامی می دارند .
لاله گردانی : مراسم لاله گردانی یا شمعد ان گردانی حرم حضرت معصومه (س) از جمله مراسم های زیبا و دیدنی است . این مراسم مخصوص خادمان حرم است که هنگام تغییر کشیک انجام می شود .
سر درختی : این مراسم در اوایل بهار در روستای وشنوه قم برای در امان ماندن باغ ها از گزند سرما اجرا می شود . به این منظور با هزینه اهالی گاوی خریداری می شود. سپس دستمال سبز رنگی به دور گردن گاو بسته می شود و آن را در روستا می گردانند . در مرحله بعد گاو را در امامزاده قربانی می کنند و از گوشت آن حلیم می پزند و در بین اهالی تقسیم می کنند .
موسیقی محلی : هیچ کس تصور نمی کرد در یک چنین استان کوچکی بتوان گونه های متنوع و جذابی از موسیقی بومی و سنتی پیدا کرد. اجرای گروه موسیقی چوگور از شهر قم که در واقع متعلق به شاهسون های مقیم این منطقه بود، رنگی دیگر از موسیقی قومی و بومی ایران را به نمایش گذاشت. پس از آن گروه کوبه ای “ضرب سماع” به سرپرستی سید حمید شاه احمدی و آواز و ضرب زورخانه سید محمدعلی اسحاقی اجرای زیبایی از موسیقی کوبه ای و آواز نوا ارائه کردند. در ادامه برنامه وقتی هنرمندان سفید پوش ایل شاهسون با سرنا و دهل و انجام بازی های محلی خود به روی صحنه آمدند، گل روی حاضران شکفت.
لباس های محلی : لباس های محلی قم ؛ بیشتر در گذشته مورد استفاده قرار می گرفت . زنان در روستاها لباس‌های بلند بر تن می‌کردند که تا زانوی آن ها می‌رسید و معمولاً این لباس ها سفید گلدار بود و در زیر آن شلوار به پا می‌کردند . لباس های آن ها دو جیب داشت که در اطرافش دوخته شده بود . زن ها همیشه حتی در خانه روسری (چارقد) سفید بر سر داشتند . چارقد را به صورت مثلثی تا می‌کردند و بر سر می‌زدند و برای محکم کردن آن یا گره می‌زدند یا با سنجاق آن را وصل می‌کردند . بعضی از آن ها در دو طرف سنجاق پارچه کوچک سبزی که با یکی از زیارت‌های ائمه یا امامزادگان متبرک شده بود را قرار می‌دادند . آن ها اگر پولی همراه خود داشتند در گوشه چارقد خود گره می‌زدند .
غذاهای محلی : در قم علاوه بر تهیه و مصرف همه غذاهای رایج در کشور ایران ، برخی غذاها و نان های محلی نیز تهیه می شوند که انواع آش و آب گوشت ازجمله غذاهای یاد شده هستند .
آب گوشت هویج برگه ، آب گوشت بزباش ، آب گوشت قونبیط (که بیشتر در ماه مبارک رمضان و بر سر سفره افطار مصرف می شود)
آش اوماج ، آش پتله (جو) ، آش سنگک ، آش شله ، آش قارقورت ، آش گندم ، آش اسفندی ، آش جو ، آش قنبیط ، آش بی بی فاطمه
زبان و گویش : گویش های قم به ۱۳۲ نمونه می رسد . استان قم ۱۳۲ گویش گردآوری شده دارد و نمونه های باقی مانده آن بزودی گردآوری می شود . ۱۳۲ گویش در اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان قم گردآوری شده است . از ۱۶۰ روستای این استان ۱۳۲ نمونه گویشی گردآوری شده است که در میان آنها گویش های ترکی ، ترکی قشقایی ، کردی ، خلجی ، بختیاری و کله کوی شیرازی به چشم می خورد که گردآوری آنها یک ماه به طول انجامیده است . گردآوری گویش های منطقه جعفریه استان قم هنوز انجام نشده است . در تمام قسمت‌های قم زبان ارتباطی همان فارسی رایج است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما مهاجرین ساکن این منطقه علاوه بر زبان فارسی به گویش و لهجه خاصی نیزسخن می‌گویند . مثلا عرب ها به زبان عربی ، افغانی ها به زبان پشتو و ترک ها به زبان ترکی. خلج‌ها که در فاصله سده های یازدهم تا چهاردهم در این منطقه اسکان یافته‌اند به گویش خاص خود تکلم می کنند که به گروه زبان‌های ترکی تعلق دارد . سایر گروه‌ها ترک زبان ایران به دشواری قادر به درک زبان خلجی هستند و زبان سخت و نا آشنایی است.
سوغات قم
صنایع دستی قم همچون قالی ،سرامیک به همراه سجاده ، مهر و تسبیح مهم ترین سوغات قم محسوب می شوند . یگانه سوغات ویژه شهر مذهبی قم که به نوعی نماد خوراکی این شهر محسوب می شود سوهان آن است . در حدود یک قرن پیش نوعی حلوا و شیرینی خانگی و محلی در قم طبخ می شد و به حلوای قمی مشهور بود و به ندرت توسط مغازه های عطاری عرضه می شد .
معروف است که به هنگام حضور مظفر الدین شاه قاجار در قم از وی توسط حلوای قمی پذیرایی شد و وی پس از صرف حلوای قمی گفت : این حلوا مثال سوهان غذای مرا بریده و هضم کرد . آنگاه مقدار زیادی از این حلوا را به عنوان سوغات با خود برد . از آن پس عنوان سوهان بر این شیرینی نهاده شد و به تدریج به عنوان نماد و سوغات شهر مذهبی قم با نیت تبرک در آمد . به شکلی که امروزه نزدیک به ۴۰۰ واحد پخت سوهان در قم مشغول به کارند که از طریق ۲۵۰۰ واحد فروش ماهیانه ۳۰۰ تن سوهان عرضه می کنند .
باشگاه خبرنگاران