مستور: ادبیات داستانی ایران به سمت آمیختن زبان و معنا پیش می‌رود

به گزارش خبرنگار مهر در مسکو، دیروز پنجشنبه ۱۸ خردادماه، دانشگاه دولتی زبان‌شناسی مسکو میزبان شماری از ادیبان، نویسندگان و محققان ایرانی و روس بود که در چارچوب چله ادبی از سعدی تا پوشکین گردهم آمده بودند تا به هم‌اندیشی و بحث پیرامون تعاملات ادبی ایران و روسیه بپردازند.

یوری پاولوویچ گوبانوف، معاون دانشگاه دولتی زبان‌شناسی مسکو، سخنران آغازین این کنفرانس بود که با مهم و سازنده ارزیابی کردن برگزاری این کنفرانس که مزین به حضور چهره‌های فرهیخته ایرانی و روسی است، به تفصیل به شرح تاثیرات تمدن و فرهنگ ایرانی و اسلامی بر تمدن غرب و تعاملات گسترده فرهنگی ایرانیان با دیگر کشورهای جهان در طول تاریخ حیات خود پرداخت.

دکتر ابوذر ابراهیمی ترکمان، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، سخنران بعدی افتتاحیه این کنفرانس بود که با تشکر از همکاری‌های مستمر دانشگاه دولتی زبان‌شناسی مسکو با رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در زمینه‌های گوناگون فرهنگی و علمی، برگزاری چله ادبی از سعدی تا پوشکین را آغازی دیگر برای تجدید مناسبات و روابط ادبی دیرین ایران و روسیه دانست.

ابراهیمی با اشاره به این که اولین کتابی که از فارسی به روسی ترجمه شد در سال ۱۸۰۵ میلادی بود، سابقه ۲۰۷ ساله ترجمه ادبیات فارسی در روسیه را امری مبارک و فرخنده در ارتباطات ادبی دو کشور دانست.

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو با ذکر این مهم که تقریبا ۱۰۰ سال پس از اولین ترجمه فارسی به روسی، اولین کتاب از روسی به فارسی ترجمه می‌شود، نقش متفکران و نظریه‌پردازان روس در تحولات ادبی و فرهنگی ایران در دو قرن اخیر را برجسته و تاثیرگذار خواند.

ابراهیمی ترکمان نزدیکی ذائقه فرهنگی ملت‌های ایران و روسیه را یکی از عوامل گسترش دامنه ترجمه ادبیات فارسی و روسیه به زبان‌های متقابل دانست و در پایان سخنان خود به معرفی هیأت ایرانی حاضر در این کنفرانس پرداخت.

برنامه‌های اصلی کنفرانس با سخنرانی پروفسور جهانگیر دری، ایرانشناس و متخصص ادبیات معاصر آغاز شد. وی در سخنرانی خود با عنوان دوره‌های تاریخی زبان و ادبیات فارسی در روسیه به تشریح تاریخچه ترجمه آثار ادبی فارسی به روسی از آغاز تا به امروز پرداخت و گزارشی جامع از این روند تاریخی ارائه کرد.

شباهت‌های سعدی و پوشکین از نظر محمدخانی

علی اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی موسسه شهر کتاب تهران در مقاله خود با عنوان «روشنی بیان آمیخته با موسیقی کلام: چرا سعدی و پوشکین؟» من ارائه تاریخچه‌ای از ترجمه پوشکین به زبان فارسی، مشابهت‌ها و همانندی‌های این دو شاعر بزرگ ایرانی و روس را برشمرد. زبان معیار بودن سعدی و پوشکین در ادبیات فارسی و روسی، روشنی بیان همراه با موسیقی کلام در آفریده‌های ادبی هر دو و شهرت و دامنه گسترده حضور این دو شاعر در زمانه خود از جمله ویژگی‌هایی است که به بیان محمدخانی، این دو شاعر را شبیه هم ساخته است.

پروفسور آلکسی رومانوویچ آشپکوف، استاد ادبیات دانشگاه زبان شناسی مسکو با مقاله رمان «نامه‌های ایرانی» اثر شارل لویی مونتسکیو: اولین گام در گفتگوی شرق و غرب سخنران بعدی این کنفرانس بود که در مقاله خود به جنبه‌های مختلف گفتگوی فرهنگی شرق و غرب پرداخت و با تاکید بر رمان نامه‌های ایرانی مونتسکیو، این اثر را اولین نمونه در زمینه گفتمان‌های متفاوت فرهنگی شرقی و غربی دانست.

دکتر ضیاء موحد، استاد دانشگاه، منطق‌دان و شاعر معاصر ایرانی در مقاله خود با عنوان شباهت در بی‌شباهتی پس از اشاره­ای به امکان ترجمه شعر از زبانی به زبان دیگر، به ذکر دو شباهت میان زبان و شعر سعدی و پوشکین پرداخت و آن را شباهت در پالودن و گسترش دادن زبان و شباهت در سرودن نوعی شعر که سهل و ممتنع است، توصیف کرد.

میخائیل سنلنیکوف، شاعر و مترجم روس در سخنرانی خود با عنوان تاثیر سعدی در شعر پوشکین موارد متعدد الهام پوشکین از سعدی و آثار وی را برشمرد و تعاملات و ارتباطات ادبی ایران و روسیه را دارای قدمت و قوتی بایسته و در خور دانست.

مستور: ثمرات تحول در ادبیات نوپای ایران شیرین خواهد بود

مصطفی مستور، نویسنده معاصر کشورمان در مقاله خود با عنوان جریان‌شناسی ادبیات داستانی در ایران به بیان جریان‌های مهم داستان‌نویسی در ایران و معرفی سبک‌ها و چهره‌های شاخص این ژانر ادبی پرداخت.

وی دو جریان معنامحور و فرم گرا را دو جریان اصلی ادبیات داستانی ایران دانست و افزود: ادبیات داستانی امروز ایران، آن چنان که آثار دهه‌ ۷۰ و داستان‌های منتشر شده در سال‌های آغازین دهه‌ ۸۰ نشان می‌دهد، در حال پوست انداختن است. این تحول به نظر می‌رسد به سمت آمیختن دو عنصر زبان و معنا پیش می‌رود. مسیری که گرچه دشواری‌های پیش روی آن را از هم اکنون می‌توان تا حدی حدس زد، اما ثمرات آن برای ادبیات نوپای ایران شیرین خواهد بود.

دکتر مهدی محبتی، استاد اعزامی ادبیات دانشگاه دولتی مسکو در سخنرانی خود با عنوان عشق در سعدی و پوشکین با نگاهی به یوگنی آنیگین شاهکار پوشکین با یکی از حکایت‌های گلستان، به مقایسه مفهوم عشق در اندیشه و دیدگاه این دو شاعر بزرگ پرداخت. به بیان محبتی عشق در نزد پوشکین نظیر تندر است، ناگهانی است و شدید؛ در حالی که عشق در آثار سعدی مانند طلوع خورشید تدریجی ولی مستمر و پردوام است.

دکتر ابراهیمی ترکمان در پایان کنفرانس تعاملات ادبی ایران با تشکر از برگزارکنندگان این نشست باشکوه علمی و ادبی، از چاپ مجموعه مقالات نشست‌های تهران و مسکو از سعدی تا پوشکین در آینده نزدیک خبر داد و پروفسور گوبانوف معاون دانشگاه دولتی زبان شناسی مسکو  بیانیه این سمینار را به شرح ذیل قرائت کرد:

بیانیه سمینار تعاملات ادبی ایران و روسیه

برگزاری موفق و حضور چهره‌های شاخص ادبی و فرهنگی ایران و روسیه در سمینار تعاملات فرهنگی ایران و روسیه که با مشارکت رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران، دانشگاه دولتی زبان شناسی مسکو و موسسه شهر کتاب تهران انجام پذیرفت، بار دیگر ظرفیت‌های فراوان و فرصت‌های زیاد همکاری‌های علمی، ادبی و فرهنگی دو کشور بزرگ و متمدن ایران و روسیه را نشان داد.

برگزارکنندگان این سمینار که در چارچوب چله ادبی از سعدی تا پوشکین صورت گرفت، با ابراز رضایت از بحث‌ها و تبادل نظر‌های صورت گرفته در خلال این سمینار، آمادگی خود را برای تداوم همکاری‌های سازنده علمی و فرهنگی اعلام می‌نمایند و در این راستا:

۱٫ دانشگاه دولتی زبان شناسی مسکو آمادگی خود را برای برگزاری سمیناری علمی با موضوعات مرتبط با ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های علمی دانشگاه خود با مشارکت رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌دارد.

۲٫ رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران با شایسته و در خور تقدیر ارزیابی کردن همراهی و همکاری دانشگاه دولتی زبان شناسی مسکو در برگزاری موفق سمینار تعاملات فرهنگی ایران و روسیه، امیدوار است در سال جاری نشست‌های دیگری با موضوعات فرهنگی و ادبی با همکاری این دانشگاه برگزار نماید.

۳٫ موسسه فرهنگی شهر کتاب تهران در سال ۲۰۲۴ میلادی بزرگداشت شصتمین سال درگذشت بونین، شاعر و نویسنده بزرگ روس را در دستور کار خود دارد. اجرای موفق این برنامه نیازمند همراهی و مساعدت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه و مراکز علمی و فرهنگی روسیه از جمله دانشگاه دولتی زبان شناسی مسکو می‌باشد که امیدواریم با تعامل و همفکری حاصل از این سمینار، همکاری‌های فوق تحقق پذیرد.