هر اختلال حافظه‌ای آلزایمر نیست

متخصصان می‌گویند حدود صد نوع دمانس (اختلال حافظه) شناسایی شده که آلزایمر از همه آنها شایع‌تر است و همین مساله نشان می‌دهد هر اختلال حافظه‌ای آلزایمر نیست.

دکتر مریم نوروزیان، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب در گفت‌وگو با جام‌جم دمانس را چنین تعریف می‌کند: دمانس یا خردسودگی به شرایطی اطلاق می‌شود که بر اثر آن طی روندی آهسته و تدریجی، قوای عالی مغز دچار آسیب شده و از بین می‌‌رود بنابراین وقتی صحبت از دمانس می‌شود حتماً باید اختلال حافظه را در نظر داشت.

به گفته این پزشک متخصص، حافظه بخش بسیار مهمی از قوای عالی مغز را تشکیل می‌دهد، اما به غیر از آن اعمال دیگری مانند یادگیری، تفکر، استدلال، زبان، قضاوت و برنامه‌ریزی نیز از جمله قوای عالی مغز است که همه این اعمال وجه تمایز انسان با سایر موجودات به‌حساب می‌آید.

آلزایمر، شایع‌ترین نوع دمانس

این روزها بیشتر افراد، چه پیر باشند و چه جوان، به محض فراموش کردن هر نکته و موضوعی آن را به آلزایمر ربط می‌دهند و نگران می‌شوند؛ در حالی که پزشکان متخصص می‌گویند آلزایمر در اکثر موارد بیماری سنین سالمندی است که تنها پزشک متخصص می‌تواند آن را تشخیص دهد.

دکتر نوروزیان نیز با اشاره به این‌که آلزایمر شایع‌ترین نوع دمانس است، تاکید می‌کند: همه موارد دمانس را نباید به بیماری آلزایمر مربوط دانست؛ در واقع بیماری آلزایمر فقط شامل حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد این موارد می‌شود.

به گفته وی، آلزایمر در سنین سالمندی و پس از ۶۵ سالگی روی می‌دهد و چنانچه فردی در سنین پایین‌تر با این مشکلات روبه‌رو شود یا ناشی از انواع دیگر اختلالات غیر از آلزایمر مانند دمانس‌های عروقی است یا آلزایمر زودرس بوده که البته این مورد بسیار کم و نادر است.

این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به دمانس‌های عروقی چنین توضیح می‌دهد: پس از آلزایمر، شایع‌ترین نوع دمانس مربوط به دمانس عروقی است و با توجه به این‌که می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد، بسیار مهم است که مردم نیز اطلاعات کافی در این مورد داشته باشند. دمانس‌های عروقی به علت تنگی عروق قلب، افزایش فشارخون، کلسترول بالا، بیماری قند، چاقی و وزن زیاد، کم تحرکی و افسردگی طولانی‌مدت روی می‌دهد و میان افراد بی‌سواد نیز شایع‌تر است.

با توجه به این‌که بیشتر افراد هر نوع اختلال حافظه‌ را به اشتباه آلزایمر می‌نامند، بهتر است نکاتی را در این مورد بدانیم.

دکتر نوروزیان نیز در این باره یادآور می‌شود: چنانچه فردی مانند گذشته بخوبی و مستقل از عهده کارها و مسوولیت‌های زندگی‌اش بر‌آید، نمی‌توان به آلزایمر شک کرد. در مقابل کسی که به این بیماری مبتلا می‌شود، بتدریج سایر افراد در خانواده و اجتماع متوجه مشکل او خواهندشد.

تمرکز و تکرار، شیوه‌هایی برای مقابله با فراموشی

چرا اینقدر فراموشکار شده‌ام؟ چرا در این سن و سال همه کارهایم را فراموش می‌کنم؟ من که در دوران کودکی با یک‌بار خواندن مطلبی آن را حفظ می‌شدم، چرا امروز نمی‌توانم چیزی را به خاطر بسپارم؟ و… . شاید شما هم این سوال‌ها را بارها از خودتان پرسیده باشید و ندانید علت این همه حواس‌پرتی چیست.

دکتر نوروزیان در این باره توضیح می‌دهد: مغز ما برای این‌که موردی را به خاطر بسپارد، اول باید آن را بدرستی ثبت کند. این مرحله بسیار مهم است، چراکه اگر مطلبی بدرستی به مغز سپرده شود، مغز سالم آن را به خاطر خواهد سپرد.

با این توضیح شاید شما هم متوجه علت بسیاری از فراموشکاری‌هایتان شده‌ باشید؛ خیلی‌ها چندین کار مختلف را همزمان انجام می‌دهند و هنگامی که ورودی‌های مغز افزایش می‌یابد، تمرکز آن روی داده‌ای خاص کمتر شده و مرحله ثبت بخوبی انجام نمی‌شود.

دکتر نوروزیان می‌افزاید: پس از مرحله ثبت، مغز برای مدتی اطلاعات را در جایی به نام حافظه کوتاه‌مدت نگه ‌می‌دارد و سپس براساس اهمیتی که فرد برای آن اطلاعات قائل است، موارد می‌تواند وارد حافظه بلندمدت شده یا نشود. مرحله بعد نیز تکرار است و هرچه این تکرار بیشتر باشد، جایگاه مطلب عمیق‌تر می‌شود.

وی با اشاره به این‌که زندگی امروزی نیازمند به خاطر سپردن اطلاعات بیشتری در مقایسه با زندگی‌های ساده گذشته است، می‌گوید: با توجه به این موضوع، مردم نیز شکایت بیشتری دارند، ولی همه ما باید انتظارات غیرواقعی را نیز بشناسیم و بدانیم سرعت پردازش حافظه با افزایش سن کند می‌شود، ولی در صورت سلامت، عمق توانایی‌اش کاهش نخواهد یافت.

دکتر نوروزیان تاکید می‌کند: بزرگسالان باید تلاش کنند و خودشان را با شرایط جدید وفق دهند و حتی اگر برایشان سخت است، بتدریج نکات جدید مربوط به زندگی این دوران را بیاموزند؛ مواردی مانند استفاده از تلفن همراه و کامپیوتر از جمله کارهایی است که برخی بزرگسالان از آن اجتناب می‌کنند، در حالی که همراهی با این‌گونه پیشرفت‌های ساده به پویایی مغز کمک می‌کند.

خانواده‌ها هم دقت کنند

بدون شک اختلال حافظه در دوران سالمندی یکی از سخت‌ترین و البته مهم‌ترین شرایطی است که افراد زیادی را درگیر می‌کند. اینجاست که اگر خانواده‌ها ندانند چطور باید با این موضوع روبه‌رو شوند، مستاصل شده و نمی‌توانند از عهده کارها بربیایند.

دکتر نوروزیان ضمن تاکید بر این‌که اختلال حافظه در سالمندان باید جدی گرفته شود، می‌گوید: حتماً در چنین شرایطی باید به پزشک مراجعه کنید تا او با بررسی‌ها و معاینات دقیق و موردنیاز، علت اصلی اختلال را یافته و درمان مناسب را آغاز کند. به عنوان مثال یکی از موارد مهمی که می‌تواند موجب اختلال حافظه در دوران سالمندی شود، افسردگی است؛ چراکه سالمند افسرده علاقه‌ای به شنیدن و تمرکز بر موضوعات ندارد و در نتیجه مرحله ثبت اطلاعات بخوبی انجام نمی‌شود.

این پزشک متخصص می‌افزاید: اختلال حافظه در سنین پس از ۶۵ سالگی روی می‌دهد، پس از ۷۵ سالگی بسیار بیشتر می‌شود و در ۸۵ سالگی به بعد نیز ۴۷ درصد افراد دچار دمانس هستند.

دکتر نوروزیان ضمن تاکید بر مراجعه بموقع به پزشک می‌گوید: زمانی که اختلال حافظه پیشرفت می‌کند و به‌عنوان مثال فرد نمی‌داند پول‌هایش را کجا گذاشته، سیستم‌های هذیانی شروع شده و فرد تصور می‌کند کسی پولش را دزدیده است. این مورد درباره سالمندانی که از ابتدا شکاک و بدبین بوده‌اند، شدیدتر است. افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است صحنه‌های تلویزیون را هم واقعی بدانند.

به گفته وی، وقتی حافظه با مشکل روبه‌رو می‌شود، رفتار هم آسیب می‌بیند؛ بیمار بی‌قرار شده و فکر می‌کند در خانه‌اش نیست، تصور می‌کند دخترش خواهر اوست و به دنبال مادرش می‌گردد که سال‌ها پیش فوت شده است. حتی هذیان آلزایمر ممکن است به این شکل بروز کند که بیمار فکر کند همسرش به او وفادار نیست.

دکتر نوروزیان به خانواده این بیماران چنین توصیه می‌کند: در مراحل اولیه باید به پزشک مراجعه کنید تا با استفاده از داروهای مناسب، روند بیماری کند شود؛ نکته مهمی که باید حتماً مورد توجه قرار گیرد این است که سالمندان در مقایسه با جوانان به داروها خیلی حساس‌تر هستند. بنابراین مقدار مصرف دارو حتماً باید طبق نظر پزشک تعیین شود.

به گفته وی، اعضای خانواده نباید در مورد فراموشی‌ بیمار خیلی با او بحث و مجادله کنند و حتی گاهی بهتر است طوری نشان دهند که اصلاً اتفاق مهمی نیفتاده است. همچنین وقتی او وارد گفتمان هذیانی می‌شود، به جای بحث کردن باید از بیمار حمایت کنند و به او آرامش دهند.

نیلوفر اسعدی‌بیگی – گروه سلامت