همه چیز در مورد تبخال/تبخال چیست؟

حتما دید ه اید که بعضی اشخاص تا دچار استرس و اضطراب می شوند یا تب می کنند فورا گوشه لب شان زخمی ظاهر می گردد که به آن تبخال می گویند. در واقع تبخال یا زخم سرد یکی از رایج ترین زخم هایی است که اشخاص بسیاری به طور روزمره با آن دست به گریبان می باشند. مشکلی که به صورت زخمی اغلب کوچک، دردناک و پر از مایع در گوشه دهان و روی لب خود را نشان داده و تا زمانی که دوره اش طی شود معمولا برای فرد آزاردهنده است و مشکلاتی در زندگی روزمره او ایجاد می کند. اگر می خواهید بیشتر دربارهٔ این زخم شایع بدانید پیشنهاد می کنیم این مقاله را از دست ندهید.

شاید بسیاری از مردم ندانند که تبخال یا به طور دقیق تر تبخال لب در اصل یک عفونت عودکننده ویروسی است بدین معنا که ویروسی در ابتدا وارد بدن شده و بعد هر چند وقت یکبار بیماری عود کرده و علائم آن بروز می کند. یکی از بهترین نمونه های بیماری های عفونی عودکننده همین تبخال لب است. بیماری تبخال به وسیله یکی از اعضای خانواده ویروسی هرپس ایجاد می گردد. ویروس تبخال لب HSV۱ نام دارد و نوع دیگر این ویروس یعنی HSV۲ عامل ایجاد تبخال دستگاه تناسلی است که شباهت فراوانی به همین زخم تبخال دهانی دارد. البته هر کدام از این ویروس ها می توانند به جای یکدیگر نیز سبب بروز تبخال شوند.

بیماری تبخال یک بیماری مسری است و ویروس آن مثل ویروس سرماخوردگی یا آنفلوآنزا باید از شخص دیگری وارد بدن شود. در مورد تبخال هرگونه تماس با فردی که زخم تبخال روی صورتش وجود دارد(مثلا روبوسی) می تواند سبب انتقال ویروس و ابتلا به این بیماری شود. یکی دیگر از راه های شایع انتقال تبخال استفاده از لوازم غذاخوری، تیغ یا حوله دیگران است. نکته اینجاست که حتی در زمانی که تبخال از آن حالت پر آب خارج شده و اصطلاحا دلمه بسته، باز هم به شدت مسری است و می تواند سبب انتقال بیماری شود.

وقتی ویروس پنهان می گردد

بعد از انتقال ویروس، علائمی شبیه یک سرماخوردگی شدید بروز می کند. بیمار دچار گلودرد شده و در بعضی موارد بلع با اشکال روبه رو می گردد. در داخل دهان زخم هایی در ناحیه گونه و روی لثه ها ایجاد می گردد که ملتهب و قرمز رنگ می باشند. بیمار معمولا دچار سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و تب است. این بیماری معمولا خودبه خود و بدون بروز مشکلی حداکثر تا ۲ هفته بهبود می یابد.

اما این همه ماجرا نیست. بعد از رفع علائم بیماری تبخال اولیه، ویروس تبخال در بدن باقی مانده و به طرف عقده های عصبی حرکت می کند. سپس ویروس در سلول های عصبی مستقر شده و اگر شرایط مناسب شود مجددا فعالیت خود را این بار به شکلی خفیف تر از حالت اولیه ادامه می دهد. از اینجا به بعد است که زخم تبخال معروف بروز می کند.

بعد از ابتلا به بیماری تبخال اولیه بسیاری از اشخاص مستعد تبخال ثانویه یا همان تبخال عودکننده لب می شوند. البته تعدادی از بیماران هم باوجود ابتلا به تبخال اولیه و سیستمیک هرگز دچار تبخال عودکننده نمی شوند. اغلب اشخاص به دنبال ضعف سیستم ایمنی دچار تبخال عودکننده می شوند. عواملی مثل تب، قاعدگی، استرس های روحی و جسمی، خستگی و قرارگیری بیش از حد در معرض نور آفتاب همه می توانند سبب عود تبخال شوند.

چه علائمی دارد؟

اغلب شما با علائم تبخال دهانی آشنایی دارید. با این حال مرور آن خالی از فایده نیست. تبخال لب همانطور که از اسمش هم مشخص است، معمولا همیشه در نقطه خاصی از لب و دهان ایجاد می گردد. فرد یکی، ۲ روز قبل در آن نقطه یا به طور گسترده در اطراف دهان احساس خارش، سوزش یا گزگز می کند، سپس یک برجستگی کوچک پر از مایع شبیه یک جوش کوچک در لبه خارجی لب روی پوست ظاهر می گردد. البته ممکن است این برجستگی در اطراف بینی یا چانه یا گونه هم ایجاد شود. مایع داخل این برجستگی به شدت عفونی و مملو از ویروس تبخال است. در صورت پاره شدن و رسیدن آن به بخش های دیگر پوست به راحتی ممکن است آن نواحی را نیز آلوده کرده و سبب ایجاد تبخال در آن مناطق نیز شود. بعد از چند روز برجستگی سوراخ شده و ترشح می کند. این حالت معمولا در روز چهارم یا پنجم اتفاق می افتد و بیشترین احتمال آلودگی در سایر مناطق بدن یا سرایت به سایر اشخاص مربوط به همین مرحله است. در این مرحله گاهی بیمار دچار تب و برجستگی غدد لنفاوی زیر فک نیز می گردد. سپس به مرور روی زخم اصطلاحا دلمه می بندد و پوست تازه از زیر دلمه تشکیل می گردد. بعد از گذشت چند روز این دلمه کنده شده و زخم بدون برجای گذاشتن اثری (بدون اسکار) ناپدید می گردد.

تبخال و دندانپزشکی

انجام درمان های دندانپزشکی برای بیمارانی که دچار تبخال می باشند ممنوع است و درمان باید تا زمان برطرف شدن زخم به تعویق بیفتد. سبب این مسئله احتمال پخش شدن ویروس در هوا و آلوده کردن محیط و خود بیمار و کادر پزشکی است، بنابراین اگر تبخال می زنید وقتی به دندانپزشک مراجعه کردید این را ذکر کرده و به دندانپزشک خود اطلاع دهید. همچنین اگر دچار تبخال شدید و همان وقت قرار بود تحت درمان های دندانپزشکی قرار بگیرید حتما به دندانپزشک خود اطلاع دهید.

آژیر قرمز

تبخال اگرچه بیماری آزاردهنده ای است اما اصولا خطرناک نیست و بدون برجای گذاشتن اثری حداکثر تا ۲ هفته بهبود می یابد. اما اگر تبخال شما بعد از گذشت ۲ هفته هنوز خوب نشده بهتر است با یک پزشک مشورت کنید. همچنین کسانی که به هر سببی دچار ضعف سیستم ایمنی می باشند(مثل مبتلایان به ایدز، بیماری های خونی، بیمارانی که داروهای شیمی درمانی مصرف می کنند، مصرف کنندگان داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی، کسانی که مدت طولانی است کورتون دریافت می کنند)بهتر است هنگام ابتلا به تبخال به پزشک مراجعه کنند چون این احتمال وجود دارد که ویروس ارگان های حیاتی بدن از قبیل ریه، کبد و مغز را درگیر کند. عفونت این اعضای بدن با ویروس تبخال می تواند مرگبار باشد. از سوی دیگر اگر بیماری تبخال بخش های دیگری از بدن را درگیر کرد و ترشحات آن به خصوص به چشم یا نوک انگشتان دست رسید و شما در این نواحی احساس سوزش و درد داشتید فورا به پزشک مراجعه کنید. اگر ویروس وارد چشم شود و در این ناحیه زخمی ایجاد کند به نابینایی منجر می گردد.

پیشگیری و درمان

تبخال عودکننده لب از معدود بیماری هایی است که عملا قابل پیشگیری نیست. اگر ویروس تبخال وارد بدن شما شود و زخم های عودکننده ایجاد کند در صورت وجود عوامل مستعد کننده، زخم تبخال به هرحال تشکیل می گردد. در این حالت تنها راه کاهش علائم بیماری است. همه کسانی که تبخال می زنند با علائم اخطاردهنده آغاز بیماری آشنا می باشند (سوزش و درد دور دهان یکی دو روز قبل از تبخال). پیشنهاد می گردد وقتی این علائم ظاهر شد در ناحیه ایجاد زخم پماد ضد ویروسی آسیکلوویر بمالید. انواع متنوعی از این دارو به صورت پماد در داروخانه ها در دسترس است. استفاده مرتب از این پماد پیش از آغاز زخم، علائم تبخال را به شکل قابل ملاحظه ای کاهش داده و دوره بیماری را نیز کوتاه تر می کند. قرص هایی از ترکیبات این دارو نیز موجود است. جدا از داروهای ضد ویروسی گذاشتن یخ روی زخم در کاهش علائم تبخال موثر است.

اما کسانی که ویروس تبخال در بدن شان وجود ندارد با رعایت بهداشت شخصی و عدم تماس با اشخاصی که تبخال دارند، می توانند از ابتلا به این ویروس در امان باشند. شستن مرتب دست ها به خصوص قبل از خوردن غذا و دست نزدن به چشم ها با دستان کثیف، پرهیز از استفاده از لوازم شخصی دیگران به خصوص کسانی که تبخال می زنند از دیگر عوامل پیشگیری از ابتلا به بیماری تبخال است.