ترفند پونزی یا پانزی یک عملیات سرمایهگذاری کلاهبردارانهاست که سودهای مشتریان خود را از همان پول سرمایهگذاری شده یا پولی که بوسیلهٔ سرمایهگذاران بعدی پرداخت شدهاست، به سرمایهگذاران جدید خودش پرداخت میکند. ترفند پانزی معمولاً سرمایهگذاران جدید را با ارائه سودهایی که دیگر بازار های سرمایهگذاری نمیتوانند تضمین کنند اغواء میکند. این سودها سودهای بهطور غیرعادی بالا در کوتاه مدت یا بهطور غیرعادی ثابت و با دوام هستند. دائمی بودن سودهایی که یک ترفند پونزی تبلیغ و پرداخت میکند نیازمند یک جریان پول همیشه در حال افزایش از جانب سرمایهگذاران است تا سیستم را در حال کار نگه دارد.
پس از مدتی که صاحب سایت به میزان سرمایه گذاری مورد نظر خودش که معمولا چندین میلیون دلار است دست یافت سایت را از دسترس خارج میکند و از آنجایی که مبالغ توسط ارزهای دیجیتال نظیر بیت کوین یا پرفکت مانی اخذ شده است امکان پیگیری از طریق مراجع قانونی نیز وجود نخواهد داشت.
یک مثال برای سرمایه گزاری پونزی
فرض کنید تبلیغاتی شروع شدهاست که وعدهٔ سودهای فوقالعاده را برای سرمایهگذاران میدهد. برای مثال، سود ۲۰٪ برای یک دوره ۳۰ روزه. هدف معمولاً اغواء کردن مردم عامی که دانش عمیقی از امور سرمایهگذاری یا اصطلاحات آن ندارند است. اصطلاحات ساختگی زبانی که تأثیرگذار بنظر میرسند اما اساساً بیمعنی هستند برای خیره کردن سرمایهگذاران بکار میروند. مروج این سیستم سپس طرح هایی را به سرمایهگذارانی که اساساً قربانیان یک حقهٔ جلب اعتماد هستند که بعلت بیدانش بودن یا عدم کفایت فریفته شدهاند، میفروشد. همچنین ادعاهایی همچون بهترین بازار برای سرمایهگذاری که باید برای اطمینان از برتری رقابتی محرمانه نگه داشته شود ممکن است برای پنهان کردن ماهیت سیستم استفاده شوند.
بدون مزیت اطلاعات قبلی یا واضح در مورد سرمایهگذاری، فقط تعداد کمی سرمایهگذار اغواء میشوند که معمولاً مبالغ کوچکی سرمایهگذاری میکنند. ۳۰ روز بعد، سرمایهگذار سرمایهٔ اولیهٔ خود را بعلاوهٔ ۲۰٪ سود دریافت میکند. در این موقع، سرمایهگذار انگیزهٔ بیشتری برای سرمایهگذاری با مبلغ بیشتر پیدا کرده و همچنان که اخبار این واقعه منتشر میشود بقیهٔ سرمایهگذاران از فرصت برای شراکت استفاده میکنند، که موجب یک اثر آبشاری بر اثر وعدهٔ عایدیهای غیرعادی میشود. اما، بازگشت پول به سرمایهگذاران ابتدایی از محل سرمایهگذاری تازهواردها پرداخت میشود، نه از محل سودها.
یک علت اینکه سیستم در ابتدا چنان خوب کار میکند آن است که سرمایهگذاران اولیه، آنهایی که عملاً عایدیهای بزرگ را دریافت میکنند، معمولاً پول خود را دوباره در سیستم سرمایهگذاری میکنند؛ بنابراین، آنهایی که سیستم را اجرا میکنند عملاً مجبور به پرداخت مبلغ خالص زیادی نیستند؛ آنها به سادگی باید عبارتهایی را به سرمایهگذاران بفرستند که نشان میدهند آنها با نگه داشتن پول چقدر بدست آوردهاند و با این کار این فریب را که سیستم یک سرمایهگذاری با سود بالاست حفظ کنند.
مبلغان همچنین تلاش میکنند بازپسگیریها را با ارائه پلانهای جدید به سرمایهگذاران، به حداقل برسانند. پلانهایی که معمولاً در آنها پول به ازای سودهای بالاتری برای مدت بیشتری نگه داشته میشود. مروج مشاهده میکند که پول همچنان که به سرمایهگذاران گفته میشود که آنها نمیتوانند پول را از پلان اول به پلان دوم انتقال دهند جریان مییابد. اگر تعداد کمی از سرمایهگذاران بخواهند پول خود را بر اساس موارد اجازه داده شده بازپس بگیرند، درخواست آنها فوراً انجام میشود که باعث میشود این توهم برای تمام سرمایهگذاران دیگر ایجاد شود که سرمایه و سود آنها قابل پرداخت است.