آذرجزایری: به تازگی بر مسند معاونت آب و آبفای وزارت نیرو تکیه زده تا پیش از این به عنوان مشاور دفتر معاونت آب و آبفا مشغول به فعالیت بود.
چندان اهل مصاحبه نیست و با وجود آنکه نزدیک به دوماه از حضورش در معاونت آب وزارت نیرو می گذرد اما از گفت وگو با رسانه ها دوری کرده است. چند مصاحبه ای از او به چشم می خورد که تمام آنها به زمان مسوولیتش به عنوان مشاور معاونت آب و آبفا بر می گردد که همواره بر راهکارهایی در مواجهه با خشکسالی دریاچه ارومیه تاکید می کند.
این روزها هم خشک شدن دریاچه ارومیه با نام وزارت نیرو گره خورده است. اما به نظر می رسد باید پای وزارتخانه ها و سازمان های دیگر را نیز به این میدان گلایه ها باز کنیم تا با نقد عملکرد آنان به دنبال راهکاری جدی بود.راهکاری که کلید آن به نظر می رسد در دستان وزارت کشاورزی است تا نیرو! چراکه در حال حاضر تنها ۵ درصد آب دریاچه ارومیه بر پشت سدها ذخیره می شود.
شاید در این گفت وگو با علیرضا دایمی، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا که مشروح آن را در ادامه می خوانید کلید خشکسالی دریاچه ارومیه را پیداکنید.
آقای دایمی بالاخره ساخت سد باعث خشکسالی دریاچه ارومیه بوده یا مصارف دیگر باعث این بحران شده است؟
بر اساس گزارشهای موجود در وزارت کشاورزی حتی در دوران خشکسالی مانند ۱۰ سال گذشته نیز در این منطقه شاهد افزایش محصول بوده ایم، به طور مثال میزان سطح زیرکشت و تولیدات محصولات کشاورزی در استان آذربایجان شرقی در سال ۱۳۸۸ نسبت به سال ۱۳۷۹ به حدود ۴۸ درصد افزایش داشته است.این مسئله نشاندهنده برداشت بی رویه منابع آب و فشار بر منابع آب زیرزمینی و سطحی و اختصاص سهم آب دریاچه به امور توسعه کشاورزی است.
یعنی وزارت کشاورزی بیش از دیگر وزارتخانه ها مقصر این خشکسالی است؟
آمارها نشان می دهد برداشت بی رویه در این بخش باعث خشکی بخشی از دریاچه شده است.
این آمارها مستند است؟
بله این تحلیل با استفاده از آمار و اطلاعات وزارت کشاورزی به دست آمده است.تحلیل و بررسی روند تغییرات کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی سالهای ۱۳۵۶ تا ۱۳۸۲ با استفاده از آمار و اطلاعات وزارت جهادکشاورزی بیانگر افزایش چشمگیر میزان تولیدات محصولات کشاورزی است.از کل اراضی آبی کشت شده در حوضه دریاچه ارومیه حدود ۱۰۴ هکتار به باغات اختصاص دارد و به همین ترتیب وسعت اراضی تحت پوشش مزارع آب و دیم نیز به ترتیب برابر ۴۱۵ و ۷۹۱ هزار هکتار میباشد که حدود ۸۶ درصد از مزارع آبی هر ساله تحت کشت قرار می گیرد. در صورتی که به ازای هر هکتار ۱۲ هزار مترمکعب آب اختصاص یابد، حتی اگر ۸۵ درصد از مزارع آبی از منابع آب تجدید شونده حوضه استفاده کند، به این ترتیب حجم آب مصرفی کشاورزی بیش از۵٫۵میلیارد مترمکعب است. با احتساب برداشتهای بیش از ظرفیت حوضه آبریز از سدها، بندهای انحرافی و آب زیرزمینی برای توسعه کشاورزی با احتساب کاهش روانابها ناشی از کاهش بارش و افزایش درجه حرارت می توان اعلام کرد که بیلان حوضه حدود ۳٫۲میلیارد مترمکعب در سال منفی شده است. این میزان کمبود سالانه به ویژه در دوره های خشکسالی مشابه ۱۳۷۸ الی ۱۳۸۸ باعث خشکی بخشی از دریاچه شده است.
کاهش بارندگی هم می تواند یکی از عامل های اصلی خشکسالی این دریاچه باشد؟
بررسی آمار بارندگی ۵۸ ساله نشان می دهد که تا سال آبی ۷۴-۱۳۷۳ تغییرات میزان بارش سالیانه در حوضه آبریز افزایش یا کاهش محسوسی نداشته به طوریکه میانگین بارندگی سالانه حدود ۳۸۱ میلیمتر بوده است. اما طی سالهای آبی بعد از آن و تا ۸۸-۱۳۸۷ این مقدار به ۳۰۵ میلیمتر کاهش یافته، یعنی حدود ۲۰ درصد نسبت به حالت نرمال کاهش داشته است. در صورتی که سطح بارش معادل ۵۱ هزار و۸۶۲ کیلو متر مربع در نظر گرفته شود، حدود چهار میلیارد مترمکعب از پتانسیل حوضه و در حدود ۱٫۴میلیارد مترمکعب از آبهای سطحی روان کاسته شده است.
درحال حاضر کارشناسان وزارت نیرو را برای احداث سد برروی دریاچه ارومیه و تشدید خشکسالی این دریاچه محکوم می کنند.شما این استدلال را قبول دارید؟
بهتر است من این سوال را بازهم با آمار پاسخ دهم. تا سال ۱۳۹۰، تعداد ۷ سد مخزنی بزرگ در حوضه احداث شد. در دو سال اخیر به طور متوسط سالانه حدود۱٫۷ میلیارد متر مکعب آب وارد این سدها شده است که تقریباً تمام آن برای مصارف مختلف رهاسازی شده است. به عبارتی، با توجه به اینکه حجم آب مخزن در ابتدا و انتهای سال ثابت می باشد می توان اذعان کرد که سدها با تنظیم سالانه ۱٫۷ میلیارد متر مکعب آب، سیلاب ها را برای مصارف مختلف ذخیره و برای توسعه منطقه اختصاص داده اند.
چقدر وضعیت این دریاچه نگران کننده است؟
بررسی شرایط خشکسالی در سالهای ۱۳۷۸ الی ۱۳۸۱ نشان می دهد که در این ۳ سال حدود ۱۲ میلیارد از ورودی به دریاچه کاسته شده، در حالیکه در این دوره هیچ تأسیسات جدیدی به بهره برداری نرسیده است. همچنین حدود نیمی از دریاچه در این دوره خشکسالی بی سابقه در حوضه به نمک زار تبدیل شده است. این خشکسالی تا سال ۱۳۸۸ نیز ادامه داشته است، لذا بعد از کاهش ۳ متری ارتفاع دریاچه در سالهای اول، کاهش تراز دریاچه با روندی کندتری ادامه داشته است. آنچه بیشتـر موجب نگـرانی متخصصـان است وضعیت کاهشی تراز دریاچه حتی در سالهای نرمال ۱۳۹۰-۱۳۸۸ است به طوری که در طی این دو سال نیز که وضعیت بارندگی نزدیک به نرمال بوده است، تراز سطح آب دریاچه حدود ۶۰ سانتیمتر کاهش داشته است.در طی دو سال اخیر به طور متوسط سالانه ۲ میلیارد مترمکعب از آبهای سطحی کاهش یافته و از آنجایی که دریاچه در پایاب مصارف قرار دارد تمام این میزان از سهم دریاچه کاسته شده است.
به نظرشما می توان جلوی خشک شدن دریاچه ارومیه را گرفت؟
با توجه به توسعه مصارف کشاورزی و عدم رعایت بهره وری آب در بخش کشاورزی، در صورت ادامه وضعیت اقلیمی با بارشهای نرمال و کمتر از آن، روند خشکی دریاچه ادامه خواهد داشت مگر آنکه موارد زیر با یک عزم ملی رعایت شود.مصارف کشاورزی تا مادامی که شرایط بحران ادامه دارد به قبل از سال ۱۳۷۵ محدود شود و کشت اراضی جدید متوقف شود. از هر گونه آبگیری تأسیسات جدید آبی از جمله سدهای در مرحله ساخت جلوگیری شود. طرحهای انتقال از حوضه های مجاور با تلاش و اولویت بیشتری ادامه یابد. از دانش مدیریت ابرها برای افزایش بارندگی حوضه دریاچه استفاده و برنامه ریزی شود. برداشت از کلیه چاه های غیرمجاز متوقف شود و اعمال کنترل و مدیریت توسط مراجع مرتبط و به ویژه دستگاه قضایی صورت گیرد. برداشت از آبهای سطحی و زیرزمینی فقط مطابق تخصیص صادره توسط وزارت نیرو و بر اساس پروانه های صادره صورت گیرد و مسئولان محلی و دادگاهها با اعمال و اجرای قانون از برداشتهای غیرمجاز و بی رویه جلوگیری کند. برداشت نمک و کاهش سطح تبخیر دریاچه و نمکزارهای اطراف آن در دستور کار قرار گیرد.
/۳۱۲۲۱
دانلود
خبرآنلاین