آیا مخالفان می‌توانند مالکی را برکنار کنند

از این‌رو سران العراقیه ، کردها و به نوعی جریان صدر درصدد برآمدند با پایان این مهلت، موضع خود در قبال چگونگی برکناری نوری مالکی از پست نخست وزیری را بار دیگر در شهر اربیل در شمال عراق بررسی کنند.

در این نشست که به اربیل ۳ معروف است رییس مجلس اعلا نیز برای مشورت‌های بیشتر حضور داشت.

فهرست اتحاد ملی شنبه‌‌شب در نشستی به ریاست ابراهیم جعفری رییس این لیست به بررسی موضع مخالفان پرداخت، اما به نظر می‌رسد این لیست نتوانسته است به نتیجه قابل توجهی در خصوص حل بحران دست یابد.

ابراهیم جعفری رییس لیست اتحاد ملی، مجلس اعلای اسلامی، سازمان بدر و حزب فضیلت اسلامی با کنار گذاردن مالکی مخالفت کردند، اما جریان صدر در موضع خود مبنی بر کنار رفتن مالکی تغییری نداده است.

با توجه به این رویکرد، برخی فراکسیون‌های سیاسی مانند العراقیه و کردها که دم از مخالفت می‌زنند موضع اتحاد ملی را ضعیف تلقی کرده و درصدد برگزاری اجلاسی دیگر در اربیل برآمدند تا با همکاری یکدیگر، جریان سیاسی وسیع‌تری را در مجلس به امید برکناری مالکی راه بیندازند.

نشست‌های فشرده سران اتحاد ملی نیز این روزها افزایش یافته است. ابراهیم جعفری یکشنبه با جلال طالبانی رییس‌جمهور و اسامه نجیفی رییس پارلمان دیدار کرد.

سید عمار حکیم رییس مجلس اعلای اسلامی هم با مقتدا صدر ملاقات کرد و دوشنبه هم با سران العراقیه و کردها در اربیل دیدار داشتند. دیدارهایی که به نظر می‌رسد بیشتر با هدف تلاش برای جلوگیری از برکناری مالکی صورت می‌گیرد.

فهرست اتحاد ملی که تلاش برای برون‌رفت از بحران سیاسی را دراین روزها شدت بخشیده، اعلام کرده است هشت بند از ۹ بند توافقنامه اربیل را قابل مذاکره و بررسی می‌داند، اما با بند نهم که به برکناری مالکی اشاره دارد مخالف است.

این درحالی است که دو لیست کردها و العراقیه همچنان بر عملی‌شدن بند تغییر مالکی بیشتر از بندهای دیگر اصرار می‌ورزند، فشاری که به عقیده ناظران ازنظر سیاسی مشکوک به نظر می‌رسد خصوصا شرایطی که حکومت کردستان عراق طرح‌های توسعه‌طلبانه در این منطقه را با سوءاستفاده از اوضاع نابهنجارسیاسی در بغداد تقویت کرده است.

کردها اخیرا اعلام کردند مقدمات تشکیل نیروی نظامی واحد در کردستان عراق را آغاز کرده‌اند. رسانه‌های کرد هم در موضع‌گیری جدیدی که برای بغداد تازگی دارد سمت فرمانده کل نیروهای نظامی عراق را به جلال طالبانی داده و او را به جای نوری مالکی فرمانده کل قوای عراق معرفی می‌کنند و جالب آن که دیگر فهرست‌ها براین موضع کردها هیچ خرده‌ای نگرفته‌اند.

به نظر می‌رسد موفقیت‌های روزافزون عراق در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله عواملی بوده که به شدت یافتن فشار علیه دولت مالکی و تلاش برای بر کناری وی منجر شده است.

دولت مالکی توانست در بحث خروج آمریکایی‌ها از عراق، برگزاری اجلاس سران عرب و سپس اجلاس ۱+۵ بخوبی عمل کند که این مساله به صورت غیرمستقیم نارضایتی العراقیه و کردها را دربرداشته است.

همچنین نقش موثر عراق در ناکام‌کردن طرح‌های برخی کشورهای مرتجع عربی برای دخالت در امور سوریه از دیگر عواملی بوده که علاوه برکردها و العراقیه به نارضایتی حامیان عرب آنها نیز منجر شده است.

بر همین اساس کشورهای مرتجع عربی و ترکیه به دنبال آن هستند تا با همکاری کردها و العراقیه مواضع منفی علیه مالکی را شدت بخشیده و تا جایی که ممکن است وضعیتی ایجاد کنند که وی را از حضور و موضعگیری در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی همچون سوریه و بحرین، دور کنند.

با وجود این اقدامات یک نکته برای ناظران سیاسی و اطلاع‌رسانی همچنان گنگ و نامفهوم است و آن چگونگی عملی‌شدن خواسته مخالفان درخصوص برکناری مالکی است؛ موضوعی که مخالفان مالکی تاکنون پاسخی روشن به آن نداده‌اند.

مخالفان، تاکنون نگفته‌اند که آیا مالکی به تنهایی باید کنار برود یا این‌که کل کابینه تغییر یابد؟ همچنین آنها در مذاکرات به هدف خود از تلاش برای برکناری مالکی اشاره و دلایل اصلی آن را ذکر نکرده‌اند. مخالفان نگفته‌اند که آیا درخواست بر کناری مالکی را به‌دلیل ناتوانی وی در خدمات‌رسانی عمومی دارند یا به دلیل عملی نشدن توافقات سیاسی خارج از قانون اساسی یا نارضایتی شخصی و حزبی چنین درخواستی دارند؟

آنها همچنین این مساله را نادیده می‌گیرند که در واقع روی کار آمدن رئیس‌جمهور، نخست وزیر و رییس پارلمان براساس توافقات سیاسی بوده است که ماه‌ها به طول انجامید لذا به این سوال پاسخ نمی‌دهند که آیا برکناری مالکی شامل بر کناری روسای جمهور و پارلمان نیز می‌شود یا خیر؟ آنها همچنین در خصوص خلأ سیاسی که با برکناری مالکی ایجاد خواهد شد، اظهارنظری نکرده و نگفته‌اند که چگونه می‌توان نخست وزیر دیگری را جایگزین مالکی کرد در حالی که اکثریت لیست اتحاد ملی، حامی مالکی هستند.

برخی ناظران عقیده دارند جریان‌هایی که خواهان برکناری مالکی هستند بیشتر به دنبال ادامه یافتن بحران در عراق و روی کارآمدن دولتی ضعیف و خارج از چارچوب قانون اساسی هستند که نتواند در مسائل مهم و سرنوشت‌ساز کشور و حتی خارج از عراق نقش ایفاء کند.

نگاه تحلیلی و کارشناسی به این مساله بیانگر آن است که روی کار آمدن چنین دولتی در واقع هدف کردهای عراق و سپس هدف اصلی کشورهای مرتجع عربی و ترکیه است تا هم کردها بتوانند در دو سال باقی‌مانده به انتخابات پارلمانی، موقعیت‌شان را در عرصه‌های نظامی، مالی، نفتی و حتی منطقه‌ای تقویت کنند و هم کشورهای مرتجع عربی و ترک‌ها بتوانند نقشه‌های خود در سوریه را تحقق بخشند.

البته موضع آمریکا هم در قبال این موضوع روشن نیست و گنگ و پیچیده به نظر می‌رسد. آمریکا از یک طرف؛ دم از حمایت از عراقی یکپارچه می‌زند و از طرف دیگر با موضعگیری‌های کردستان عراق در قبال حوادث روز این کشور مخالفتی نمی‌کند.

این موضع واشنگتن و سفرهای دوره‌ای و رو به افزایش سفیر آمریکا به کردستان هم این احتمال را تقویت کرده که آمریکایی‌ها با طرح بارزانی برای تضعیف دولت مالکی به صورت پنهان موافق‌اند و از مواضع بغداد در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خصوصا در مورد سوریه نگران هستند.

با این همه باید صبر کرد و دید آیا نوری‌مالکی تسلیم این‌گونه فشارها برای کناره‌گیری خواهد شد یا این که مانند گذشته همچنان قدرت را برای سال‌های آینده در عراق در اختیار خواهد داشت؟

علی ظریفی خامنه – رییس دفتر نمایندگی صداوسیما در بغداد