اسرار صخره‌های مرجانی

تشکیل سنگ های رسوبی می تواند ناشی از تجمع و ته نشینی بقایای مواد آلی باشد. بهترین نمونه برای بررسی چگونگی فرآیند تشکیل سنگ های رسوبی، صخره های مرجانی است که در اعماق آب ها تشکیل شده، در نتیجه رشد و توسعه سواحل بسیاری از دریاها در مناطق معتدل را در برمی گیرد. تشکیل سنگ های آهکی در بسیاری از مناطق نیز به روشی مشابه انجام می شود.

سنگ های آهکی متشکل از بی کربنات کلسیم (کلسیت) یا کلسیم و منیزیم (دولومیت) است. از آنجا که سنگ های رسوبی ساختاری متخلخل دارند، می تواند محلی برای تجمع سوخت های فسیلی باشد که منشأ آن نیز از مواد آلی است. سنگ های ساختمانی صدفی که از بقایای پوسته های صدفی تشکیل شده، حاصل تجمع مواد آلی در اعماق آب ها است. در فرآیند تشکیل سنگ های رسوبی، رسوبات تحت تاثیر نیرویی که از لایه های فوقانی روی آنها اعمال می شود، روی هم انباشته می شود و به این ترتیب حجم آنها حدود ۴۰ درصد کاهش می یابد. مواد محلول در آب مانند کربنات کلسیم، سیلیکا و همچنین اکسید آهن، فضای خالی میان ذرات تشکیل دهنده این رسوبات را پر می کند و در نتیجه تبخیر آب، ساختار این رسوبات مستحکم تر و رسوبات به سنگ رسوبی تبدیل می شود. در نخستین سال های دوران اول زمین شناسی ( پالئوزوئیک) یعنی حدود ۵۰۰ میلیون سال پیش، مناطق کوهستانی در غرب آمریکا از جمله مناطق ساحلی سطح زمین محسوب می شد که متشکل از صخره های مرجانی بود. این مثال می تواند بخوبی بیانگر چگونگی تشکیل سنگ های رسوبی و تجمع آنها در سالیان متمادی باشد که توانسته یک منطقه ساحلی را به منطقه کوهستانی بدل کند. سواحل مرجانی از صخره های مرجانی تشکیل شده که در برابر نیروی ناشی از برخورد امواج از مقاومت نسبتا بالایی برخوردار است.

این صخره ها در نتیجه تجمع و انباشته شدن مواد آلی که بر اثر فرآیند فتوسنتز در گیاهان ساخته می شود و همچنین بقایای موجودات دریایی شکل می گیرد. در برخی صخره های مرجانی، بقایایی از ساختار اسکلتی کلسیمی این موجودات نظیر مرجان ها و ستاره دریایی دیده می شود. برای این که نرم تنان دریایی بتوانند در برابر نفوذ اجسام خارجی مانند دانه شن به داخل بدنشان از خود محافظت کنند، ساختار بدنی منحصربه فردی دارند. در این گروه از نرم تنان دریایی دو پوسته صدفی که متشکل از لایه های پروتئینی و آهکی هم مرکز است، از بدن آنها محافظت می کند. در نتیجه ورود عوامل خارجی به بدن نرم تنان، مروارید تشکیل می شود. مروارید های مرغوب، محصول صدف های خوراکی ساکن آب های گرم و زلال دریاهای حاره ای است. جانداران برای دفع مزاحمت گرد و غبار و ذرات خارجی که در بدن آنها نفوذ کرده، کربنات کلسیم ترشح می کنند و بتدریج بر اثر انباشته شدن لایه های کربنات کلسیم روی هم، مروارید تشکیل می شود.

در حقیقت تشکیل مروارید که ناشی از عکس العمل یک جانور نرم تن دوکفه ای است، شبیه فرآیند تشکیل سنگ های رسوبی است. وقتی یک جسم خارجی مانند یک دانه شن وارد بدن جانور نرم تن می شود، این جانور سعی می کند از طریق باز و بسته کردن کفه های خود، آن را به بیرون پرتاب کند. در غیر این صورت لایه ترشح کننده مروارید به دور آن تشکیل و جسم به داخل بدن جانور کشیده می شود.