اعزام خبرنگار به خارج از کشور پاداش نیست

با این مسوول رسانه‌ای درباره نحوه فعالیت خبرنگاران اعزامی به نقاط مختلف دنیا و سیاست‌های اطلاع‌رسانی سازمان در حوزه اخبار خارجی هم‌صحبت شدیم.

یکی از نقدهایی که به اخبار تلویزیونی وارد می‌شود، این است که چرا شما خارج از ایران را همیشه بحرانی و در حال جنگ و قحطی‌زده نشان می‌دهید. آیا نحوه گزینش سوژه‌ها و نگاه و سلیقه دبیران و خبرنگاران منجر به ایجاد چنین پرسشی شده است؟

اگر مهم‌‌ترین رویداد علمی در ایران اتفاق بیفتد و مثلا بزرگ‌ترین پل ساخته بشود، آیا خبرش در رسانه‌های خارجی منعکس می‌شود؟ نه. وقتی یک ماهواره را به فضا می‌فرستیم، می‌گویند ایران از موشک و کلاهک اتمی استفاده کرده است. یعنی می‌آیند خبر را در چارچوب ایران‌هراسی بررسی می‌کنند. الان در اروپا بحران اقتصادی اتفاق افتاده است. ما یک خبر در این رابطه پخش می‌کنیم. شما ببینید شبکه‌های خودشان چقدر پرحجم در این رابطه اطلاع‌رسانی می‌کنند. در فرانسه بر ضدسیاست‌های سارکوزی تظاهرات شده است. ما به عنوان رسانه باید این اتفاق را پوشش بدهیم. به ما می‌گویند چرا اخبار علمی‌شان را منعکس نمی‌کنید. اتفاقا خبر علمی‌شان هم در بخش خبری ساعت ۲۰ شبکه ۴ پخش می‌شود. ما نمی‌توانیم در خبر ۲۱ درباره یک داروی خارجی صحبت کنیم. آن چیزی که ما از بحران اقتصادی پخش کردیم، نسبت به آنچه هست، خیلی کم است. این بحران چند رئیس‌جمهور را سرنگون کرده است. پس این مساله ارزش خبری دارد. نکته بعدی این است که ما در اخبارمان با خود خارجی‌ها گفت‌وگو می‌کنیم. ضمن این که الان میزان بحران اقتصادی و اجتماعی در غرب خیلی زیاد شده است. بنابراین، این طور به نظر می‌رسد که ما داریم بزرگنمایی می‌کنیم.

آیا اعزام خبرنگاران به خارج کشور یک جور پاداش است؟ یعنی این طوری است که وقتی یک خبرنگار در داخل کشور به نهایت رشد و پیشرفت رسید، به خارج اعزام می‌شود؟

نه. اعزام خبرنگار به خارج کشور یک پاداش تلقی نمی‌شود. اعزام یک مامور در یک مقطعی یک جور پاداش بود. چون به لحاظ مالی، مزایای زیادی داشت، اما الان درآمد خبرنگار در خارج کشور بیشتر از داخل نیست. ما قابلیت‌های حرفه‌ای خبرنگار را می‌سنجیم و از میان مجموعه‌ای از خبرنگاران تلویزیونی، یک نفر را انتخاب می‌کنیم. توانمندی، تجربه، سابقه، تحصیلات، پژوهش‌های انجام شده، تسلط بر زبان خارجی همه در انتخاب یک نفر موثرند.

تسلط بر زبان خارجی چقدر برایتان اهمیت دارد؟ چون در حال حاضر می‌بینیم برخی خبرنگاران خارجی ما این مهارت را ندارند.

سعی ما این است که خبرنگاران بتوانند زبان خارجی را یاد بگیرند. برای این افراد دوره‌های فشرده گذاشته می‌شود. هر کدام از اینها ملزم می‌شوند بولتنی ۱۰۰ صفحه‌ای را مطالعه کنند تا با منطقه اعزامی آشنا شوند. در اداره کل اخبار خارجی بیش از ۲۰۰ نفر مترجم مشغول به کار هستند. اینها ۲۴ ساعته شبکه‌های خبری مختلف را رصد می‌کنند. ما نمی‌خواهیم مترجم اعزام کنیم. ممکن است یک نفر مترجم خوبی باشد، اما خبرنگار خوبی نباشد.

در اخبارتان چقدر متکی به خبرهای تولیدی خودتان هستید و چقدر از اخبار ترجمه‌ای خبرگزاری‌های خارجی استفاده می‌کنید؟‌

اصلا قابل مقایسه نیست. ما روزانه ۶۰۰ تا ۷۰۰ خبر خارجی را ترجمه می‌کنیم. در صورتی که شاید ۵۰ گزارش تولیدی از خبرنگاران خودمان داشته باشیم. البته این تعداد نوسان دارد.

گفت‌وگوهای مقامات ایرانی با آژانس در وین را بیش از ۵۰ شبکه از زاویه دید خودشان پوشش داده‌اند. ما هم از زاویه دید خودمان به موضوع نگاه می‌کنیم.

اداره کل اخبار خارجی مرجعیت اخبار خارجی را دارد. ما تمام شبکه‌های تلویزیونی داخلی و ملی و بین‌المللی را رصد می‌کنیم. اخبار خبرگزاری‌های مختلف مثل رویترز، فرانس پرس، الجزیره را هر روز ترجمه می‌کنیم.

خبرنگار دویچه وله در تهران یک نفر است. او مگر چه تعداد خبر می‌تواند تولید کند! اگر خیلی فعال باشد، روزی یک خبر تلویزیونی تولید می‌کند. خبرنگار فلان رسانه خارجی در ایران هم باید روی یک موضوع مشخص کار کند. او می‌آید از بین صدها سوژه یکی را انتخاب می‌کند.

شما ملزم هستید در اخبارتان منبع را ذکر کنید؟

امکان ندارد یک خبر روی تلکس واحد مرکزی خبر برود و منبع نداشته باشد.

حتی اگر این خبر برگرفته از یک خبرگزاری مخالف سیاست‌های ایران باشد؟‌

ما همه رسانه‌ها را بدون استثنا رصد می‌کنیم. برخی شبکه‌ها خبر تولید نمی‌کنند. مثلا صدای آمریکا و بی.بی.سی فارسی شبکه خبری نیستند. اینها گروهی از اوپوزوسیون را جمع کرده‌اند و دارند عملیات روانی انجام می‌دهند. اینها اخبار تولید شده در داخل را براساس ذهنیت خودشان مجددا بازتولید می‌کنند. اینها نمی‌توانند منبع خبر مورد اعتماد باشند، اما شما گاهی می‌بینید که در ایام انتخابات، نوع پوشش خبرهای این رسانه‌ها را نشان می‌دهیم.

در صحبت‌هایتان به این نکته که اخبار ارسالی باید تولیدی باشد، اشاره کردید، اما بعضا می‌بینیم خبرنگار ایرانی در خارج کشور یک خبر قبلا گفته شده را دوباره تکرار می‌کند یا این که بخشی از یک فیلم آرشیوی را به عنوان گزارش تحویل می‌دهد. این نقد به اخبارتان را قبول دارید؟‌

باید ببینیم یک گزارش تلویزیونی چه ساختاری دارد. این گزارش یک شروع دارد و دو یا سه مصاحبه. یک قسمتش سابقه خبر است و بقیه‌اش پیوندهایی است که این قسمت‌ها را به هم وصل می‌کند. شما می‌توانید به عنوان سابقه خبر، بخشی از آرشیو را استفاده کنید. شما نمی‌توانید سابقه انفجارهای عراق را نشان ندهید و خبر انفجاری جدید را در عراق پخش کنید. خیلی از مصاحبه‌هایی که خبرنگاران ما می‌گیرند، با میکروفن واحد مرکزی خبر انجام می‌شود. خیلی بندرت اتفاق می‌افتد که ما از مصاحبه غیراختصاصی استفاده کنیم.

یک خبرنگار در طول ماه ۲۰ گزارش تولید کرده است. نمی‌شود روی یکی از آنها دست گذاشت و گفت چرا تولیدی نیست.

حرف آخر؟

رسانه جمهوری اسلامی تلاش می‌کند حضوری جدی و فعال در کانون‌های خبری بین‌المللی داشته باشد تا بتواند آن رویداد را منصفانه گزارش کند، اما بین یک شبکه خبری ۲۴ ساعته و شبکه عمومی تفاوت وجود دارد. شبکه ۲ و ۳ ایران در ۲۴ ساعت یک بخش خبری دارند. نباید انتظار داشته باشیم هر خبری در عالم تولید می‌شود در این بخش خبری باشد. خبر ریختن یارانه‌ها یا اعلام نتایج کنکور برای مردم ما از خبر کودتای زیمباوه مهم‌تر است. ما روزانه بیش از ۷۰۰ خبر خارجی را به کمک ترجمه و خبرنگاران خودمان تولید می‌کنیم. این که شبکه‌ها چقدر از اینها استفاده می‌کنند، موضوع دیگری است. ما گزارش‌های تصویری را در اختیار اتاق خبر قرار می‌دهیم. سردبیر مربوط براساس تمایلاتش اینها را انتخاب می‌کند.

احسان رحیم‌زاده – گروه رادیو و تلویزیون