انسان‌ در ‌محاصره ‌امواج

البته جو زمین همچون پوششی از ورود بسیاری از امواج خطرناک مانند اشعه ایکس و گاما که در فضا وجود دارد و از خورشید یا دیگر ستاره‌ها منشاء می‌گیرد و به محدوده اطراف زمین می‌رسد، ممانعت به عمل می‌‌آورد و به این ترتیب ساکنان این کره خاکی می‌توانند همچنان زیر این چتر محافظ به حیات خود ادامه دهند، اما امروزه در زندگی روزمره با وسایل الکترونیکی سر و کار داریم که گرچه نقش مهمی در تسهیل زندگی داشته، اما مباحث زیادی پیرامون مضرات آنها مطرح شده که نگرانی‌هایی را به همراه داشته است. ابزارهای الکترونیکی از رایانه و تلویزیون تا گوشی‌های تلفن همراه و بسیاری از دیگر لوازم الکترونیکی و همچنین سیستم‌های گیرنده و فرستنده یا آنتن‌هایی که برای انتقال اطلاعات از آنها استفاده می‌شود، منبع تولیدکننده امواجی است که به گفته برخی محققان می‌تواند سلامت عمومی انسان را با خطرات جدی مواجه کند.

در سال‌های اخیر با نفوذ تلفن همراه در جوامع مختلف گفته‌های بسیاری درباره مضرات و آسیب‌های احتمالی ناشی از امواج گوشی‌های تلفن همراه مطرح شده است، اما به گفته محققان انگلیسی شواهد قابل قبولی مبنی بر تائید آسیب‌های‌ استفاده ‌از تلفن همراه بر سلامت انسان ارائه نشده است. براساس گزارشی که در وب سایت نیوساینتیست آمده است نتایج به دست آمده از بررسی صدها تحقیق و مطالعه در این زمینه نشان می‌دهد، تاکنون هیچ‌گونه ارتباط مستقیمی میان استفاده از تلفن همراه و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های روحی و روانی، سرطان و همچنین ناباروری وجود ندارد. با وجود این محققان اعلام کرده‌اند، لازم است بررسی‌های دقیق‌تری درباره اثرات استفاده طولانی‌مدت از تلفن همراه بر سلامت انسان‌ها انجام شود تا بتوان به نتایج قطعی‌تری در این زمینه دست یافت.

سلامت عمومی و فناوری

پرتوها و امواج در زندگی ما کاربرد وسیعی دارد، اما متاسفانه با وجود کاربرد روزافزون وسایل پرتوزا و سیستم‌هایی که مولد این امواج است، رعایت اقدامات حفاظتی و امنیتی در برابر این امواج چندان مورد توجه قرار نگرفته است که این بی‌توجهی می‌تواند عوارض و پیامدهای خطرناکی به همراه داشته باشد. گرچه خورشید منبعی از این پرتوهاست، اما جو زمین تا حد زیادی مانع رسیدن پرتوهای مضر به سطح زمین می‌شود، در حالی که در کنار ما سیستم‌ها یا دستگاه‌هایی وجود دارد که به طور مصنوعی این پرتوها را ایجاد می‌کند.

در ۵۰ سال اخیر میزان انرژی‌ای که به هر سانتی‌متر مربع از سطح بدن ما می‌خورد از ۱۵ میلی‌وات به ده‌ها وات افزایش یافته است. گرچه پرتوهایی مانند پرتوهای فرابنفش، امواج رادیویی و امواج مایکروویو از انواع پرتوهای غیریونیزه است که قدرت یون‌سازی ندارد، اما این پرتوها نیز با ‌این‌که در مقایسه با پرتوهای یونیزه، انرژی کمتری دارد، در بلندمدت ممکن است به بدن آسیب برساند.‌گفته می‌شود امواج الکترومغناطیسی تلفن همراه بخش‌هایی از مغز را که در نزدیکی گوشی قرار دارد تحت تاثیر قرار داده و احتمال ایجاد تومورهای سرطانی در این بخش را افزایش می‌دهد، اما مطالعات جدید این موضوع را رد می‌کند. این امواج می‌تواند این بخش‌ از مغز را فعال‌تر کند و هیچ نشانه‌ای از آسیب‌دیدگی مشاهده نشده است. به گفته محققان، امواج گوشی و آنتن‌های همراه در محدوده طول موج امواج غیریونیزه است که اثر تخریبی نداشته و تنها دمای قسمتی از بدن را که در معرض تابش این امواج است، افزایش می‌دهد. گفته‌های ضد و نقیض مطرح شده در این زمینه به علت اختلاف‌نظر دانشمندان درباره افزایش میزان فعالیت سلول‌های مغزی است. عده‌ای افزایش سوخت و ساز سلول‌های مغزی‌ را زمینه‌ساز ابتلا به تومورهای مغزی می‌دانند و این در حالی است که عده‌ای دیگر افزایش سوخت و ساز را به منزله فعال‌تر شدن مغز می‌دانند. در حقیقت امواج پیرامون ما انسان‌ها که به آسانی از طریق پوست و بافت‌هایی که در معرض تابش امواج قرار می‌گیرند جذب می‌شود، موجب افزایش دمای موضعی شده و در نتیجه افزایش دما، سرعت جریان خون در این منطقه نیز افزایش می‌یابد که در نهایت به افزایش سوخت و ساز سلول‌های مغزی و افزایش مصرف انرژی منجر خواهد شد.

روشنایی هم می‌تواند دردسرساز شود

شاید درباره خطرات و آسیب‌های احتمالی لامپ‌های کم‌مصرف، مطالب زیادی شنیده باشید. در حقیقت لامپ‌های کم‌مصرف نیز منبعی برای انتشار امواج فرابنفش است که می‌تواند به پیری پوست، ابتلا به آب مروارید و همچنین ایجاد لکه‌های پوستی منجر شود. لامپ‌های کم‌مصرف یا فلوئورسنت مانند دیگر منابع نوری، ترکیبی از نورهای مرئی، فرابنفش و فروسرخ است که اگر استانداردهای لازم در ساخت این لامپ‌ها رعایت نشود، سلامت افراد به خطر می‌افتد. گرچه گفته می‌شود مقدار اشعه مضر لامپ‌های فلوئورسنت بسیار کم است، اما چون اغلب افراد مدت زمان بسیار طولانی در معرض نور این لامپ‌ها قرار می‌گیرند باید پیامدهای آن را جدی گرفت. از این‌رو توصیه می‌شود لامپ‌‌ فلوئورسنت در محفظه‌ای مشبک قرار گیرد تا پرتوهای مستقیم نور را هنگام عبور بشکند. امواج لامپ‌های فلوئورسنت می‌تواند قدرت بینایی را نیز کاهش دهد. بر این اساس گفته می‌شود احتمال ابتلا به آب مروارید در افرادی که روزانه بیش از هشت ساعت در معرض تابش امواج فرابنفش این لامپ‌ها قرار می‌گیرند پنج برابر است.

گرچه این روزها به دلیل صرفه‌جویی در مصرف انرژی، استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است، اما باید به این موضوع نیز توجه کرد که استفاده از این گروه از لامپ‌ها که میزان پرتوی ناشی از آنها از لامپ‌های معمولی بیشتر است، می‌تواند با عوارض بسیار ناگواری همراه باشد. بسیاری از پیامدهای ناشی از قرار گرفتن در معرض امواج لامپ‌های فلوئورسنت با گذشت زمان نمایان می‌شود و نباید آن را نادیده گرفت. از آن گذشته در ساخت این لامپ‌ها از گاز جیوه استفاده می‌شده که بر اثر شکستن لامپ در محیط رها می‌شود. این گاز بشدت سمی است و می‌تواند اثرات مخربی روی بدن ‌به جای بگذارد . به همین دلیل توصیه می‌شود به جای لامپ‌های فلوئورسنت از لامپ‌های LED استفاده شود. این لامپ‌ها نه‌تنها اشعه ماوراء‌بنفش تولید نمی‌کند، بلکه در ساخت آنها از بخارات سمی جیوه نیز خبری نیست.

از امواج الکترومغناطیس در امان هستید

در سال‌های اخیر به موازات رشد روزافزون فناوری‌هایی که عملکردشان مبتنی بر انتقال امواج الکترومغناطیس است، نگرانی‌ها درباره آثار و پیامدهای مخرب این امواج بر سلامت انسان به مراتب افزایش یافته است. بسیاری از فناوری‌های نوین مانند گوشی‌های تلفن همراه، امواج الکترومغناطیس از خود ساطع می‌کنند که مقادیری از آن جذب بدن می‌شود. به طور کلی امواج منتشر شده در اطراف انسان را می‌توان در قالب دو گروه، امواج نوری و مایکروویو یا همان راداری تقسیم کرد. بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی از طریق امواج مایکروویو از ماهواره‌ها به گیرنده‌های تلویزیونی منتقل می‌شود. سیگنال‌های ماهواره‌ای که از فاصله حداقل ۳۶ هزار کیلومتری زمین منتشر می‌شود، در زمان رسیدن به آنتن‌های گیرنده به قدری ضعیف است که ضرری ندارد.

با توجه به اهمیت این موضوع سازمان جهانی بهداشت از سال ۱۹۹۶ یک طرح بین‌المللی درباره میادین الکترومغناطیسی را در دستور کار خود قرار داد تا به شواهدی درباره تاثیر این امواج بر سلامت انسان‌ها دست یابد، اما براساس اعلام رسمی این سازمان تاکنون هیچ دلیل قابل قبولی در این زمینه ارائه نشده است. البته باید این نکته را نیز مدنظر قرار داد که بروز سرطان روندی تدریجی دارد و گاه بیش از یک دهه طول می‌کشد تا این بیماری قابل تشخیص شود و از آنجا‌ که از گسترش تلفن‌های همراه کمتر از بیست سال می‌گذرد، نمی‌توان با قطعیت تاثیر امواج تلفن‌های همراه بر سلامت انسان‌ها را رد کرد‌ یا مورد تائید قرار داد. تاثیر بیولوژیکی امواج بر سلامت انسان‌ها موضوعی است که همچنان بحث‌های زیادی پیرامون آن وجود دارد و مستلزم بررسی‌های بیشتر است. گرچه تاثیر گرمایی امواج براساس استانداردهای موجود، قابل اندازه‌گیری و کنترل است، اما هنوز علم درباره تاثیرات بیولوژیک این امواج به قطعیت نرسیده است.

فرانک فراهانی‌جم / جام جم