اوغلو در کردستان عراق چه می‌خواست

همزمان با اعلام بارزانی رییس منطقه کردستان عراق مبنی بر حمایت این منطقه از مخالفان دولت سوریه و آموزش شورشیان کرد سوری در مناطق شمالی عراق، دولت مالکی نخست‌وزیر عراق در اقدامی پیشگیرانه برای جلوگیری از هرگونه اقدامی که دخالت عراق در امور داخلی سوریه قلمداد شود دستور اعزام نیروهای نظامی عراق به مرزهای این کشور با سوریه را صادر کرد و همان‌طور که انتظار می‌رفت این مسأله با مخالفت کردها مواجه شد.

کردها در واکنش به این اقدام مالکی، عملا مانع حرکت نیروهای عراقی به سمت محورهای مورد نظر و استقرار در مرز این کشور با سوریه شدند.

به گفته منابع خبری، نیروهای پیشمرگ تهدید کردند چنانچه نیروهای ارتش عراق به مرزها نزدیک شوند با آنها رودررو خواهند شد.

سفر احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه به اربیل و سپس به استان مهم و نفت‌خیز کرکوک در شمال عراق، آن هم بدون اطلاع و مجوز رسمی دولت مرکزی و با حمایت نیروهای پیشمرگ کردستان عراق از دیگر رخدادهای مهمی بود که محافل سیاسی این کشور را به واکنش و اظهار نظر واداشت.

در حالی که دولت و وزارت خارجه عراق در بیانیه‌های خود سفر داوود اوغلو به کرکوک را بدون هماهنگی و به دور از چارچوب دیپلماتیک توصیف کردند، اما حکومت کردستان عراق آن را رسمی خواند. حکومت اربیل سفر اوغلو به کرکوک را با ویزای رسمی از سفارت عراق در ترکیه و قانونی دانست.

در مقابل دولت عراق تاکید کرد: اوغلو از مرز کردستان عراق فراتر رفته و در حوزه دولت مرکزی وارد شده است، آن هم بدون این‌که وزارت خارجه مطلع شود. احزاب و فراکسیون‌های عراقی هم در خصوص این سفر دیدگاه و ارزیابی‌های متفاوتی ارائه‌کردند.

جریان صدر هم از این سفر انتقاد و آن را بی‌حرمتی به ملت عراق توصیف کرد. جریان صدر معتقد است: ترک‌ها از اختلافات سیاسی و داخلی در عراق سوءاستفاده می‌کنند تا به اهداف شوم‌شان دست یابند.

در حالی‌که حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق به ریاست طالبانی از هرگونه اظهار نظر در قبال سفر وزیر خارجه ترکیه به کرکوک خودداری کرد، اما حزب تغییر و برخی شخصیت‌های مستقل کرد همچون محمود عثمان از این سفر ابراز نگرانی و آن را عاملی برای افزایش تنش میان کردها و اعراب عراق توصیف کردند.

آنها از حکومت کردستان خواستند تا به ترک‌ها و موضع‌گیری‌هایشان در آینده اطمینان نکنند. جماعت علمای دینی عراق به ریاست شیخ خالد الملا، از علمای اهل سنت هم از این سفر بشدت انتقاد کرد.

گروه عصائب اهل حق، شاخه جدا شده از جریان صدر با انتقاد از موضع برخی گروه‌های کرد شمال عراق در مهیا کردن زمینه سفر اوغلو به کرکوک خواستار بازنگری شیعیان در هم‌پیمانی با کردها شد.

همزمان یاسین مجید، نماینده مجلس عراق نیز از اتحادیه عرب خواست تا به مسأله نقض حاکمیت کشورش توسط ترکیه واکنش نشان دهد. در مقابل فهرست العراقیه نسبت به سفر وزیر خارجه ترکیه مواضع متفاوتی را ابراز کرد.

برخی از نمایندگان العراقیه از جمله کامل الدلیمی و احمد الجبوری در کنار اعراب سنی کرکوک، سفر اوغلو به این منطقه را محکوم و آن را نقض آشکار حاکمیت عراق توصیف کردند.

آنها دولت مرکزی را به سکوت نکردن در قبال این گستاخی ترک‌ها فراخوانده و حتی استفاده از حربه اقتصادی علیه ترکیه را مطرح کردند.

ایاد علاوی رییس فهرست العراقیه و سلمان الجمیلی رییس فراکسیون العراقیه در پارلمان واکنش متفاوتی نشان دادند و حتی در سفر به ترکیه از مواضع آنکارا در قبال عراق حمایت کردند.

هرچند خبری از دیدار پشت پرده علاوی با وزیر خارجه ترکیه در آنکارا منتشر نشد، اما جالب آن که سلمان الجمیلی رییس فراکسیون العراقیه پس از قانونی خواندن سفر اوغلو به کرکوک گفت: ترکیه از اوضاع دموکراسی درعراق در چارچوب اداره دولت توسط یک حزب و یک گروه خاص نگران است و سعی دارد همانند اوضاع سوریه از عراق حمایت کند.

وی گفت ترک‌ها درصدد هستند در جهت ایجاد تغییرات لازم در روند سیاسی عراق کمک کنند، همان‌گونه که از گروه‌های ملی و آزادیبخش سوریه حمایت می‌کنند. به‌دنبال اظهارات الجمیلی، علاوی راهی قطر شد و در دیدار با حمد بن جاسم، وزیر خارجه قطر آخرین تحولات سیاسی عراق را بررسی کرد.

به نظر می‌رسد فهرست العراقیه با همکاری مسعود بارزانی تلاش دارد تا با اعمال فشار سیاسی علیه مالکی صحنه سیاسی و امنیتی در عراق را بر وی تنگ کند تا وی را به تغییر موضع در قبال سوریه وادارد. در این حال منابع رسانه‌ای در عراق، سفر اوغلو به استان اربیل را در چهار محور قابل بررسی دانستند که به آینده کردها و سوریه مرتبط است.

به گفته این منابع، وزیر خارجه ترکیه در سفر به کردستان عراق به بارزانی گفته است که ترک‌ها به وحدت کردهای سوریه اعتراضی ندارند، اما با فعالیت حزب اتحاد دموکرات کردی (PYD) که همدست حزب کارگران کرد ترکیه (PKK) است مخالفند، چرا که این حزب از سرنگونی بشار اسد سوءاستفاده کرده و نفوذ خود در مناطق کردنشین را گسترش خواهد داد.

اوغلو همچنین از انتشار عکس‌های عبدالله اوجلان، سرکرده حزب کارگران کرد ترکیه در مناطق کردنشین سوریه ابراز نگرانی و آن را عامل نفوذ حزب کارگران کرد ترکیه در مناطق مرزی سوریه با ترکیه قلمداد کرد و از بارزانی خواست تا در تامین امنیت کوه‌های قندیل میان ترکیه و سوریه به ترک‌ها کمک کند.

وی بارزانی را از اعتماد کردن به تعهدات حزب اتحاد دموکرات کردستان برحذر داشت، چرا که این حزب پیش از این همدست بشار اسد بوده و امروز در صف مخالفان او قرار گرفته است.

در محور چهارم هم ترک‌ها از بارزانی خواستند تا ضمن حمایت از شورای ملی مخالفان حکومت بشار اسد، کردهای آن کشور را متقاعد کند که با این شورا همبستگی داشته و در خصوص وجود برخی به ظاهر مخالف اما همدست با بشار، هوشیار باشند.

علی ظریفی خامنه – رییس دفتر نمایندگی صداوسیما در بغداد