اینجا داریون شیراز؛ زمانی دشت حاصلخیزی بود… / عکس

مهدی بذرافکن: اینجا داریون است. دشتی- ظاهرا از یاد رفته-. اینجا تنها ۳۶ کیلومتر با شیراز فاصله دارد. اینجا زمانی قطب تولید گندم استان فارس بود ومقدار بسیار زیادی از گندم شهرستان شیراز در این منطقه کشت و برداشت می شد.

زمانی کشاورزی در این (دشت حاصلخیزسابق) حرف اول و آخر را می زد. کشاورزان زیادی داشت که انواع و اقسام محصولات کشاورزی را تحویل بازار مصرف می دادند؛سیب زمینی ،انگور، خیار، ذرت، گوجه، پیاز و از همه مهمتر محصول استراتژیک گندم.

سالهای نه خیلی دور، کشاورزان گندم کار داریونی همواره در میان کشاورزان نمونه استان فارس و حتی کشور قرار می گرفتند.

گندم کاران داریونی هر سال در تولید گندم رکورد می زدند. آنان ابتدا از۶ تن برداشت گندم در هکتار آغاز کردند و حتی به برداشت ۱۲ تن در هکتار نیز رسیدند اما خشکسالی و مدیریت غلط و استفاده بی رویه از منابع آب و سفره های زیرزمینی از دشتی چنین حاصلخیز اکنون زمین هایی ساخته شوره زار و برهوت.

حالا دیگر خبری از گندم و کشاورزان نمونه و سیب زمینی و… نیست که نیست. دیگر داریون قطب کشاورزی شیرازنیست. دیگر خبری از برداشت ۱۲ تن در هکتاری که چه عرض کنیم برداشت ۳ تن در هکتار هم نیست.

حالا کشاورزان این منطقه نا امید از کشاورزی به دنبال شغلی دیگر هستند و با حسرت به سالهای گذشته می نگرند.

هم اکنون حدود هزاران هکتار از زمین های کشاورزی داریون از “لابیشه” گرفته تا “داریون” و “دودج” و “ایزدخواست” همه خشک شده اند. تنها برخی مناطق از اندکی آب شیرین کشاورزی برخوردارند که آن هم اگر اوضاع بر همین منوال باشد تا یکی دو سال آینده ابتدا شور و سپس تلخ می شوند.

با آب شور می توان برخی محصولات کشاورزی را به عمل آورد اما وقتی این آب علاوه بر شوری به تلخی نیز گرایید دیگر نمی توان با آن هیچ گونه محصولی کاشت.

الان اکثر کشاورزان منطقه لابیشه داریون که حدود ۲ هزار هکتار زمین های کشاورزی داشتند به علت شوری و تلخی آب، کار کشاورزی را به کناری نهاده و به دنبال شغل دیگری هستند.

این که چرا این اتفاق افتاد و دشت حاصلخیز داریون چنین سرانجامی یافت خود حکایتی است که بیان همه آنها به مثنوی هفتاد من می ماند.

آب که تمام شد…

ابوذر ارجی، کارشناس ارشد زمین شناسی اصلی ترین علت خشکسالی را کمبود بارندگی و استفاده بی رویه کشاورزان این منطقه از زمین های کشاورزی و غیرمکانیزه بودن آبیاری می داند.

وی عقیده دارد :”تغییر الگوی کشت از یک محصول به دو محصول در سال و کشت فراوان محصولاتی همچون یونجه و ذرت عاملی مزید بر کمی بارش در سالهای اخیر است.”

بررسی های نمونه های آب زیرزمینی چاه های منطقه در سالهای متوالی و مطالعات ژئوفیزیکی که در سالهای ۱۳۸۴ – ۱۳۸۵ انجام گرفته نشان می دهد، گنبد نمکی قلعه گچی در شرق دشت ( جنوب شرق روستای رحمت آباد ) عامل اصلی شوری و تلخی آب های زیرزمینی شرق و شمال شرق دشت است.

این کارشناس ارشد زمین شناسی در این باره می گوید:”پایین رفتن عمق آب زیرزمینی در دشت داریون و بالا آمدن عمق آبهای منطقه در شرق گنبد نمکی قلعه گچی در سالهای دور، به علت وجود کانالهای آب سطحی در دشت کربال ، باعث تغییر جهت جریان آب زیرزمینی در شرق منطقه شده و این عامل تحت تاثیر گنبد نمکی قلعه گچی، پیشروی شوری به سمت غرب را در پی داشته است.”

هر چند خشکسالی های اخیر و عدم وجود آب های سطحی در دشت کربال این عامل را محدود کرده ولی ضرورت مطالعات ژئوفیزیکی در این نقطه الزامی بوده و در بیان راهکار مناسب مؤثر است.

ارجی در ادامه می گوید:”استفاده ار آبهای شور و تلخ ، باعث شور شدن خاک شده و عدم امکان کشت را به همراه خواهد داشت. این مورد در شرق دشت دیده شده و در صورت ادامه این روند، به سمت غرب دشت نیز پیشروی خواهد کرد.”

هر چند پایین رفتن آبهای زیرزمینی در این دو دهه بسیار چشمگیر بوده و جبران آن احتیاج به بارندگی فراوان طی سالهای متوالی داشته است، ولی می توان با یک برنامه مدون پیشروی شوری به سمت غرب دشت را کنترل کرد.

این امر منوط به مطالعه کامل و جامع سفره آب زیرزمینی دشت داریون و تعیین الگوی جریانهای آب زیرزمینی و همچنین بررسی تغییرات در دهه اخیر است.

به نظر می رسد تغییر الگوی کشاورزی؛ و مکانیزه کردن کشاورزی نزدیکترین راه کنترل فاجعه برای دشتی باشد که روزگاری یکی از حاصلخیزترین دشت های زاگرس بوده است.

خوب است دستگاه های مسوول متوجه باشند.

۴۷۴۷

  دانلود