۲۳اردیبهشت،
ممتاز نیوز : عباسعلی ناصحی، مدیرکل دفتر سلامت روانی اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت طی ماه‌های قبل به سبب اظهارنظر دربارهٔ وضعیت اعتیاد به مواد مخدر و الکل در کشور در صدر خبرها رسانه‌ها قرار گرفت. دفتری که تحت نظارت وی قرار دارد باید وضعیت سوءمصرف مواد مخدر و الکل را رصد کرده و بتواند سیاست جامع و پیشگیرانه‌یی برای کنترل این آسیب اجتماعی که بار سنگینی بر دوش نظام سلامت و ساختار اقتصادی کشور تحمیل می‌کند تدوین کند.
هفته قبل و پس از انتشار یافتن اولین نتایج طرح آینده‌پژوهی از سوی سازمان بهزیستی کشور که نسبت به رشد و اوج اعتیاد در ایران طی سال‌های ۹۵ و ۹۶ اخطار می‌داد، «اعتماد» با این مدیر سیاست‌گذار در نظام سلامت به گفت‌وگو نشست تا هم از نتایج بررسی‌هایی که وزارت بهداشت در این زمینه در دست دارد مطلع شود و هم اخطارهای مرتبط با نتایج طرح سازمان بهزیستی از خلال اظهارات این مدیر پررنگ شود زیرا که وضعیت امروز جامعه و مواجهه مردم با موضوع اعتیاد چنین می‌نمایاند که «اعتیاد»؛ این سرحلقه آسیب‌های اجتماعی هنوز آنقدر جدی گرفته نشده است.
هفته قبل مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور از انجام طرح آینده‌پژوهی خبر داد و اعلام کرد که بر مبنای نتایج این طرح، پیش‌بینی شده که سال‌های ۹۵ و ۹۶، سال‌های اوج اعتیاد در ایران خواهد بود. با توجه به اینکه وزارت بهداشت به عنوان یکی از متولیان درمان اعتیاد در کشور باید بررسی‌های آماری در دست داشته و همپای سایر نهادهای موظف، وضعیت اعتیاد را رصد کند می‌توانید خلاصه‌یی از وضعیت موجود اعتیاد در کشور ترسیم کنید؟
در حال حاضر بنا بر آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر و نتایج بررسی وزارت بهداشت، ۶۵/۲ درصد جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله کشور که حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر را شامل می‌شوند، درگیر سوءمصرف مواد مخدر می باشند. هنوز شایع‌ترین مواد مصرفی، مخدر سنتی شامل تریاک، شیره تریاک، هرویین و کراک افغانی است و در مرحله بعد، محرک‌های صنعتی قرار دارند. در چند سال اخیر با افزایش تدریجی شیوع مصرف محرک‌ها مواجه بوده‌ایم اما هنوز هم مخدر سنتی شیوع بیشتری دارد اما در سال‌های آینده ممکن است به تدریج، شیوع مصرف مواد محرک بیشتر شده و بیشترین ماده مصرفی معتادان باشد. البته امروز بیشترین ماده مصرفی دنیا حشیش است و مخدرها و محرک‌ها در رتبه‌های بعد می باشند اما در ایران، حشیش در رده سوم مصرف قرار دارد.
آیا نتایج بررسی سازمان بهزیستی که هنوز هم به طور کامل اعلام نشده منافاتی با نتایج ملاحظات وزارت بهداشت ندارد؟
ما باید بتوانیم وضعیت فعلی را رصد کرده و در جریان قرار بگیریم که این بررسی هم باید بسیار سریع باشد و اطلاعاتی که از محیط دریافت می‌کنیم به طور دایم و به سرعت به‌روزرسانی شود در حالی که به طور معمول، مسوولان بعد از وقوع اتفاق در جریان قرار می‌گیرند که باید این فاصله را به حداقل برسانیم. دو سال قبل پروژه‌یی به نام «هشدار سریع سوءمصرف مواد» در وزارت آغاز شد که این پروژه باید تغییرات محیطی را به طور مرتب رصد کرده و گزارش‌دهی مستمر به مسوولان داشته باشد. حالا مرحله اول این پروژه تمام شده و در حال توسعه است. برای اطلاعات این پروژه هم سه منبع اطلاعاتی شامل بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان‌ها و بخش مسمومیت‌ها، پزشکی قانونی و آزمایشگاه‌های تعیین ترکیب مواد مصرفی بازار در اختیار دارد. ما باید بتوانیم آینده را پیش‌بینی کنیم که البته سخت است زیرا فرآیند اعتیاد، دینامیک و پویاست و این فرآیند تلاش می‌کند که قابل پیش‌بینی نباشد زیرا بازار را از دست می‌دهد. بنابراین، وظیفه ما هم این است که سیستم پویایی داشته باشیم که علاوه بر رصد تغییرات سریع، آینده و اتفاقات آینده را هم پیش‌بینی کنیم.
تعریف وزارت بهداشت از جریان قاچاق مواد مخدر چیست؟
بازار سوءمصرف مواد، تجارت است که البته تجارت کثیف و معروف به مافیاست اما تمام اصول حاکم بر بازار در تجارت مواد مخدر هم جاری است. همچنان که فرآیند تولید تا مصرف را هم شاهد هستیم. ماده اولیه هم یا گیاهی و طبیعی است مثل تریاک که از خشخاش به دست می‌آید. کوکایین و حشیش هم در زمره مواد سنتی است اما مواد اولیه می‌تواند صنعتی و شیمیایی هم باشد که معروفترین آن، شیشه است. این مواد پس از تولید باید فرآوری شود. تریاک باید در آزمایشگاه به کراک یا هرویین تبدیل شود همچنان که مواد اولیه محرک‌ها در آزمایشگاه‌ها تبدیل به شیشه می‌شود. پس از فرآوری، این محصول باید صادر شود که صادرات و واردات هم توسط باندهای گسترده مافیا اتفاق می‌افتد و در بعضی کشورهای جهان سوم، عوامل حکومتی هم درگیر این تجارت می‌شوند زیرا درآمد بسیار بسیاری دارد. توزیع مواد هم در سطح کلان و خرده فروشی است تا به دست مصرف‌کننده برسد. حال این فرآیند با گردش مالی سالانه، پر سودترین تجارت دنیا پس از تجارت اسلحه قرار می‌گیرد.
شما فعالیت مافیای مواد مخدر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آنچه در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم این است که مافیا قصد دارد مواد اعتیادآوری تولید کند که تولید آن سریع و راحت و در تمام مکان‌ها ممکن باشد، تولید و فرآوری آن نیازمند تجهیزات پیشرفته نباشد زیرا استفاده از تجهیزات بر قیمت محصول افزوده و مجموعه تولید را آسانتر در معرض شناسایی قرار می‌دهد. در عین حال ماده تولید شده باید طیف مصرف‌کننده وسیع و گسترده‌یی داشته باشد زیرا سود بیشتری برای مافیا دارد بنابراین تمرکز امروز مافیا بر کودکان و نوجوانان است زیرا اعتیاد این گروه دایم و مادام‌العمر است در حالی که اعتیاد در سنین بالا به سبب کوتاه بودن دوران مصرف سود بسیاری برای مافیا ندارد. تمرکز دیگر مافیا بر گروه زنان به عنوان نیمی از جمعیت جامعه است. خوشبختانه در ایران، اعتیاد زنان نسبت به مردان کمتر بوده و بنابراین مافیا تعداد بسیاری از جمعیت هدف خود را از دست داده اما برنامه آینده این است که ماده‌یی مورد اقبال زنان تولید کند تا بر تعداد مصرف‌کنندگانش افزوده شود. مافیا درصدد تولید ماده‌یی است که قیمت آن ارزان و مصرف آن آسان بوده و نیاز به وسایل حجیم و گران نداشته و بدون بوی خاص و دود، همه جا قابل مصرف باشد علاوه بر آنکه اشخاص بتوانند با شیوه‌های مختلف استنشاقی، تزریقی، خوراکی و دارویی آن را مصرف کنند.
مافیا می‌داند که دغدغه‌های امروز، افسردگی و اضافه وزن و چاقی، فقدان انرژی و کسالت و سستی و ناتوانی جنسی و بیماری‌های شایع مثل فشار خون و دیابت است بنابراین، ایجاد اثرات خوش‌آیند سریع، ایجاد شادابی و انرژی و نشئگی و ایجاد اثرات مثبت بر دغدغه‌های جسمی و روانی جامعه از دیگر ویژگی‌های موادی است که مافیا در تولید آن دست دارد. مافیا تلاش بر تولید ماده‌یی دارد که اثر اعتیاد آور جسمی آن هرچه کمتر و اثر روانی بیشتری داشته و عوارض اجتماعی آن حداقل باشد در حالی که اکنون مواد محرک عوارض اجتماعی بسیار بسیاری داشته و سبب افت کارکرد و بیکاری و طرد از خانواده و جرم و جنایت می‌شود و این عوارض به ضرر مافیاست زیرا از تعداد مصرف‌کنندگان کم می‌شود. مافیای مواد مخدر همزمان اقدامات فرهنگی را هم در دست داشته و با القائاتی نظیر اعتیادآور نبودن این مواد و قابل ترک بودن مصرف و ایجاد نشدن وابستگی جسمی و بی‌ضرر بودن مصرف تفننی و تاثیر مثبت بر بیماری‌های شایع مثل فشار خون و دیابت و چاقی و افزایش تمرکز و عملکرد شغلی و عملکرد جنسی و عملکرد اجتماعی و اعتماد به نفس، بر باور جامعه کار می‌کند و پاسخ مثبت هم می‌گیرد.
پیش‌بینی وزارت بهداشت از وضعیت آتی اعتیاد در ایران با توجه به شناختی که از جریان هوشمند قاچاق مواد مخدر دارید چیست؟
پیش‌بینی ما این است که تولید و مصرف مواد محرک صنعتی در ایران گسترش می‌یابد و این گسترش تا زمانی که ماده‌یی با سوددهی بیشتر وارد بازار شود ادامه خواهد یافت. فعلا نمی‌توانیم زمان مشخصی برای ورود ماده تازه مشخص کنیم اما پیش‌بینی می‌کنیم که ظرف چند سال آینده با اوج مصرف مواد محرک صنعتی مواجه باشیم. علاوه بر آنکه بررسی‌های ما از رشد معضل سوءمصرف الکل هم در سال‌های آینده خبر می‌دهد زیرا بررسی‌های موردی ما در سال‌های قبل و آمار مراجعه بیمارانی که به سبب مصرف الکل دچار عوارض جسمی و روانی شده‌اند و همچنین کشفیات انتظامی از افزایش سوءمصرف الکل خبر داده و پیش‌بینی می‌کنیم که این مساله به معضل بزرگ‌تری در آینده تبدیل شود.
سال قبل وزارت بهداشت اعلام کرد که دست به کار تدوین سند کنترل و مقابله با سوءمصرف الکل شده است. اما آنچه که امروز نمود بارزتری دارد اعتیاد به مواد مخدر و محرک است و اگر اعتیاد به الکل در وضعیت نگران‌کننده‌یی قرار داشت حتما نهاد جداگانه‌یی هم برای کنترل آن تشکیل می‌شد، در حالی که امروز ما فقط شاهد فعالیت یک نهاد برای مقابله با سوءمصرف مواد مخدر هستیم. شما وضعیت سوءمصرف الکل را در مقابل اعتیاد به مخدرها و محرک‌ها تا چه حد نگران‌کننده دیده‌اید؟
سوءمصرف الکل و مواد محرک بسیار خطرناک است و نسبت به افزایش هر دو نگران هستیم. اگرچه که پیش‌بینی ما گسترش سوءمصرف مواد محرک است اما متاسفانه با تغییر باور مردم نسبت به مصرف الکل هم مواجهیم و می‌شنویم که در باور مردم، مصرف اندک الکل بی‌ضرر است و ضرر جسمی ندارد در حالی که مصرف اندک، سرآغاز اعتیاد است .
منبع: ممتاز نیوز
باز نشر: پورتال خبری ممتاز نیوز www.momtaznews.com