خروج انگلیس از اتحادیه اروپا از طریق برگزاری رفراندوم، یک حادثه کم نظیر تاریخی است که می تواند مبدأ تعیین تاریخ حوادث بین المللی قرار گیرد و گفته شود حادثه ای «قبل از خروج انگلیس» یا «بعد از خروج انگلیس» روی داده است.
پورتال خبری ممتاز نیوز :طبیعی است که این گونه حوادث تاریخی، علاوه بر تاثیر مستقیم بر بازارها، ارزها و اقتصاد جهان، بر توازنات در سطح اروپا و در سطح بین المللی نیز تأثیر بگذارد. منطقی است که درک ابعاد مختلف تأثیر خروج انگلیس – مانند هر رویداد تاریخی بزرگ دیگری – به سال ها زمان نیاز داشته باشد. با وجود این، در این یادداشت به شکلی مقدماتی به بررسی تأثیر این رویداد بر ایران، به عنوان یک کشور تأثیرگذار در توازن قدرت در خاورمیانه می پردازیم.
نتایج همه پرسی در انگلیس موجی از واکنش در ایران در پی داشت به طوری که طیف های سیاسی این کشور با رویکردها و گرایش های ایدئولوژیک مختلف، به این مسئله واکنش نشان دادند.
در دفتر ریاست جمهوری ایران، حمید ابو طالبی مشاور امور سیاسی حسن روحانی رئیس جمهور ایران خروج انگلیس از اتحادیه اروپا را «فرصتی تاریخی برای ایران دانست که باید مغتنم شمرده شود». ژنرال مسعود جزایری جانشین رئیس ستاد نیروهای مسلح ایران نیز، نتیجه همه پرسی انگلیس را ستود و آن را «نشان دهنده اعتراض مردمی به سیاست های آمریکا» دانست.
به رغم وجود نشانه هایی از خوش بینی در اظهارات چهره های طیف های سیاسی مختلف ایران، به نظر می رسد حالت عدم اطمینان و بی ثباتی سیاسی کنونی در اروپا، ممکن است تأثیرات منفی بر توافق هسته ای ایران با شش کشور بزرگ داشته باشد. هماهنگی با اتحادیه اروپا و استفاده از توانمندی های سیاسی و اقتصادی آن مهم ترین ابزاری بود که ایران برای اجرای بندهای توافق هسته ای، به ویژه بندهای مربوط به لغو تحریم ها، به آن دل بسته بود.
طبق متن توافقنامه هسته ای و مشخصاً پیوست شماره چهار این توافقنامه، خانم فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا، به عنوان «هماهنگ کننده کمیته مشترک» ناظر بر اجرای بندهای توافقنامه هسته ای با ایران تعیین شده است. همچنین اتحادیه اروپا «سرویس اقدام خارجی» را که ایران یکی از مهم ترین موضوعات آن به شمار می رود، تأسیس کرد که هلگا اشمید کارشناس مسائل ایران ریاست آن را بر عهده دارد.
در کنار آن نیز کمیته ای متشکل از هفت کارشناس اروپایی که معروف ترین آنها هوگو سوپرال دیپلمات پرتغالی است، به منظور تلاش برای اجرای بندهای توافقنامه هسته ای با ایران تأسیس شد زیرا امضای این توافقنامه، یکی از معدود موفقیت های دیپلماتیک اتحادیه اروپا طی سال های گذشته بوده است. به این ترتیب اتحادیه اروپا، که عامل پشتیبان برای دستیابی به توافق با ایران بود، اکنون به یک عامل مخاطره تبدیل شده است. علت هم این است که «سرویس اقدام خارجی» به جای تمرکز بر ایران ناگزیر از تمرکز بر مقابله با تبعات خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و همچنین تمرکز بر داخل اروپا بیش از مسائل خارجی خواهد شد.
خروج انگلیس از اتحادیه اروپا روی تأمین منافع اقتصادی برای ایران، که بدون آنها پایبندی تهران به توافقنامه هسته ای متزلزل خواهد شد، تأثیر منفی خواهد داشت. تا این لحظه، مانع اصلی بهره مند شدن ایران از امتیازات اقتصادی توافق هسته ای، تردید بانک های بین المللی در همکاری با ایران به علت نگرانی از تحریم های آمریکا بوده است.
بیشتر بانک ها برای سرمایه گذاری در داخل ایران پیش از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا مردد بودند و پیش بینی می شود پس از خروج انگلیس این تردید بیشتر شود. دومین مانع پیش روی گسترش تجارت با ایران در خود انگلیس است. یکی از استدلال های طرفداران خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، قدرت بیشتر انگلیس – خارج از اتحادیه اروپا – برای سرمایه گذاری در بازارهای نوظهور مانند بازار چین، هند و ایران بود. در همین رابطه سال گذشته قرار بود یک هیأت بازرگانی انگلیسی به منظور بررسی سرمایه گذاری انگلیس در ایران به تهران سفر کند اما فشارهای کشورهای عربی خلیج [فارس] موجب لغو این سفر شد. به رغم آن که انگلیس یک فرستاده تجاری به نام «لرد نورمن لامونت» در ایران دارد که طرفدار نزدیکی بیش از پیش روابط دو کشور حتی پیش از امضای توافق هسته ای بوده است، اما کشورهای آلمان، فرانسه و ایتالیا در انعقاد قراردادهای اقتصادی با ایران بر این کشور پیشی گرفتند.
مانع سوم در ترتیب اولویت های مورد نظر انگلیس نهفته است، زیرا اولویت های اقتصادی این کشور پس از خروج از اتحادیه اروپا تغییر خواهد کرد به
گونه ای که لندن برای تضمین دسترسی خود به بازارهای اروپا از روش هایی مانند امضای موافقتنامه تجاری با این اتحادیه و بیست و هفت کشور عضو آن تلاش خواهد کرد. پیش بینی می شود انگلیس درگیر مذاکرات پرزحمت و طولانی در این زمینه شود در نتیجه، ایران دیگر در اولویت برنامه های اقتصادی انگلیس در دوره آینده نخواهد بود.
به عبارت دیگر، خروج انگلیس از اتحادیه اروپا در کوتاه مدت زیان های احتمالی برای ایران خواهد داشت که به دسترسی به مشوق های اقتصادی پس از امضای توافقنامه هسته ای مربوط می شود ولی در درازمدت، ممکن است ایران به علت افزایش حاشیه مانور خود در برابر قدرت های مختلف اروپایی، دستاوردهایی از این بابت کسب کند.