ممتاز نیوز : یکی از اعمال جراحی که امروزه در زندگی مردم نمود بسیاری پیدا کرده و
کاربرد فراوانی یافته، عمل جراحی اصلاح نمره عینک با لیزر است. در گذشته به
این روش لیزیک میگفتیم، اما امروزه به علت تفاوتهایی که در این روش
درمانی ایجاد شده با عمل جراحی لازِک روبهرو شدهایم. افراد به علل
گوناگون تمایل ندارند که از عینک استفاده کنند، جنبههای زیبایی، سنگینی
عینک، احساس محدودیت و غیره عواملی است که بویژه در زنان موجب بیزاری از
عینک و گرایش به لنزهای طبی یا زیبایی- طبی و در کنار آن انجام عملهای
جراحی لیزیک یا لازک میشود.
به گزارش ممتاز نیوز به نقل از ایران ؛ دانشمندان از دهه ۱۹۵۰ در اسپانیا و دهه ۱۹۹۰ در امریکا و یونان ایده
لیزیک یا تراشیدن لایه نازکی از روی قرنیه (همانند عینک) به وسیله انواعی
از دستگاه لیزر را مطرح و اجرایی کردند. در این میان کشور ما هم به این
تکنولوژی دسترسی پیدا کرد و به مرور شاهد انجام حجم زیادی از اعمال جراحی
لیزیک یا لازک در کشور شدیم. اما این که تفاوت میان اعمال لیزیک و لازک
چیست و هر کدام چه معایب و مزیتهایی دارند و برای چه نمره چشمهایی انجام
این اعمال مفید خواهد بود و سؤالات بسیار دیگر از جمله مواردی است که پیش
روی بسیاری از افرادی که تمایل به انجام این اعمال دارند قرار دارد.
دکتر محمدرضا فرتوکزاده، فوق تخصص قرنیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم
پزشکی تهران در این باره به میگوید: فرض کنید فردی عینک با شماره شیشه
(لنز) منفی چهار دارد، بدین ترتیب جراح همان درجه عینک منفی چهار را به
صورت مینیاتوری روی قرنیه به وسیله لیزر تراش میدهد. در روش لیزیک، جراح
به وسیله تیغه مخصوصی قرنیه را دو لایه کرده و با پسزدن لایه رویی تلاش
میکند تا ناحیه زیر آن را به وسیله لیزر تراش دهد. این روش به علت عوارضی
چون ضعیف شدن قرنیه و کاهش استحکام آن، نپیوستن دائمی دو لایه به یکدیگر و
احتمال ایجاد عارضه قوز قرنیه به گونهای با کمبود استقبال مواجه و در
نهایت منسوخ شد. البته در برخی موارد خاص بنا به تشخیص پزشک قابل انجام
است، اما در مواردی که احتمال ایجاد قوز قرنیه پیشبینی شود، جراح از این
روش صرف نظر میکند.
وی میافزاید: بدین ترتیب همه توجهات به سوی روش لازک در رفع عیوب
انکساری معطوف شد. باید دانست که در هر صورت قرنیه فرد با دستگاهی موسوم به
اکزایمر لیزر (Exaymer Lazer) تراش میخورد و این تکنیک است که در مورد
فرد تفاوت دارد، یعنی در تکنیک لازک سطح قرنیه را به وسیله لیزر مخصوص به
نحوی مقتضی تراشیده و با قراردادن مادهای به نام میتومایسین از بروز عوارض
ناخواسته، کدورت و عدم شفافیت جلوگیری میکنند که در نتیجه نمره چشم فرد
را به هم نمیزند و در حد همان درجه مورد نیاز که اصلاح میشود، تراش
میخورد.
به گفته دکتر فرتوکزاده در روش لازک برخلاف لیزیک، دیگر عدم اتصال دو
لایه سطح قرنیه یا آسیب به بافت سطحی آن در پی برخورد، ضربه یا تصادف وجود
ندارد. در لیزیک حتی با برخورد ساده انگشت دست یا لباس این احتمال وجود
دارد که دو لایه سطحی قرنیه از هم جدا شده و فرد به اشکالات بعدی مبتلا و
مستعد عفونت شود.
وی با اشاره به این که در گذشته برای انجام اعمال جراحی رفع عیوب
انکساری محدودیتهایی از جمله انجام این عمل فقط برای شمارههای بالا به
علت احتمال ایجاد کدورت در قرنیه وجود داشت، میگوید: توصیه به انجام این
عمل در یک محدوده از بینایی دستکم ۲ و دست بالا ۷ درجه، همچنین احتمال
سوزش چشم، آبریزش از چشم، کدورت در دید و تاری آن، حساس بودن به نور، کند
بودن سرعت بهبود تا چند هفته از مهمترین عوارض لیزیک محسوب میشود.
در عمل
جراحی لازک میتوان افراد بالای ۵/۱ درجه عینک را بینیاز از عینک کرد،
افرادی که مجبور میشوند به علت درجات پائین و تاری کم در بینایی عینک
بزنند، مخاطبان خوبی هستند که امروزه با فناوریهای جدید دستگاهها، پس از
بررسیهای اولیه و در برخی از بیماریها از جمله قوز قرنیه در آنان، همچنین
تصویربرداری از سطح قرنیه و برخی آزمایشات عمومی اولیه، فرد کاندیدای عمل
جراحی لازک میشود. وی درباره مدت زمان و شرایط این عمل توضیح میدهد: این
عمل، بسیار کوتاه و در حدود ۱۰ ثانیه طول میکشد و بعد از یک روز بیمار
میتواند بهطور طبیعی به زندگی عادی برگشته و بینایی طبیعی خود را باز
یابد، البته در این میان باید به پخش (توزیع) نور سایهدار، دیدن تصاویر یا
نوشتن به مدت یک هفته و رانندگی شبانه به مدت سه هفته توجه و از آنها
پرهیز کرد.
این فوق تخصص قرنیه با بیان این که دستگاه مربوط به انجام این تکنیک
گران قیمت بوده و از حدود پانصد میلیون تومان به بالا عرضه میشود، اظهار
میکند: جدیدترین آن، دستگاهی هوشمند است که با در اختیار قرار دادن تصویر
یا نقشه قرنیه چشم فرد(توپوگرافی) یا در اصطلاح عنبیه شناسی بیمار، لیزر را
برای درمان همان فرد و به میزان مورد نیاز محاسبه و دستور داده شده،
میتاباند. از آنجا که تک تک ۶ میلیارد نفر انسان روی زمین، شکل عنبیه خاص
خود را دارند و هر فرد با فرد دیگر متفاوت است، لذا دستگاه نیز اشعه خود را
برای همان فرد بیمار که دستور داده شده، قفل میکند و اگر فرد دیگری
جایگزین شود، پالسهای لیزری ارسال نمیشود. جالب اینکه اگر فرد حین تابش
لیزر چشم خود را حرکت دهد، دستگاه از ادامه ارسال اشعه لیزر خودداری کرده و
مکث میکند تا چشم فرد دوباره در محل مناسب خود قرار گیرد.
وی میافزاید: به همین علت هیچ خطایی در میزان تراش قرنیه ایجاد
نمیشود و دستگاه هوشمندانه مأموریت خود را بدون آسیب به بافتهای مجاور که
نیازی به اشعه لیزری ندارند، انجام میدهد. ویژگی دیگر روشها و دستگاههای
هوشمند جدید این است که توپوگرافی قرنیه را به جای نمره عینک مورد نظر،
دریافت میکند. به وسیله توپوگرافی انحنای قرنیه را در محلهای مختلف
میسنجیم و با در اختیار قراردادن توپوگرافی براساس تفاوت انحنای قرنیه در
نقاط مختلف، به دستگاه این امکان را میدهیم که به صورت انتخابی و آن گونه
که به صلاحدید چشم است، نواحی موردنیاز را با لیزر تراش دهد و به دیگر نقاط
آسیبی وارد نکند.
دکتر فرتوکزاده با اشاره به این که در گذشته به دستگاههای لیزر شماره
عینک فرد یا نمره بینایی وی داده میشد و دستگاه براساس آن، کل سطح قرنیه
را با احتساب شماره چشم فرد میتراشید، میگوید: دستگاههای امروزی به
اصطلاح کاستومایز شده و براساس نیاز بیمار تغییر یافته و برنامهریزی
میشود. به دستگاه فرمان میدهیم چشم این فرد با این ویژگیها باید به شکلی
که به صلاح اوست، تراش داده شود. از سویی زمان عمل با دستگاههای جدید
کاهش یافته است، به گونهای که در گذشته ۱۵ تا ۲۰ ثانیه تابش لیزر طول
میکشید و این مسئله موجب میشد تا در حین کار هر گونه حرکت فرد و
طولانیشدن عمل جراحی آن، به ضرر بیمار باشد، اما امروزه در سریعترین فرصت
ممکن (۵تا ۱۰ ثانیه)، جراح وظیفه خود را انجام میدهد. وی با اشاره به این
که بهرهگیری از لیزر در درمان عیوب انکساری حدود ۲۰ سال است که در ایران و
جهان استفاده میشود و امروزه از لیزرهای مختلف در درمان پیرچشمی، قوز
قرنیه، رتینوپاتی دیابتی (آسیب شبکیه در اثر دیابت) و حتی گلوکوم (آب سیاه)
چشم استفاده میشود، اظهار داشت: باید دانست که تقریباً همه علل بروز عیوب
انکساری ارثی هستند و عوامل وراثت در آن نقش دارد.
عواملی چون ضربهها،
زخمهای قدیمی، ورم ملتحمه بهاره، آلرژیهای چشمی، ناخنک، تحلیل و زخم
قرنیه به عنوان عوامل غیروراثتی و در اصل اکتسابی، موجب بروز عیوب انکساری
یا در اصطلاح نیاز به زدن عینک میشود. برخی باورهای نادرست از جمله «دیدن
تلویزیون از نزدیک موجب عینکی شدن افراد میشود» یا مطالعه کردن روزنامه یا
کتاب از نزدیک میتواند در نیاز فرد به عینک اثر بگذارد، بدون تردید از
نظر علمی مردود است؛ چرا که این افراد از ابتدا ضعف بینایی و نیاز به عینک
داشتهاند.
این عضو هیأت علمی دانشگاه با تأکید بر این که افراد زیر ۱۸ سال و
بالای ۵۰ سال مجاز به بهرهگیری از اعمال جراحی رفع عیوب انکساری (لیزیک-
لازک) نیستند، توضیح میدهد: در افراد زیر ۱۸ سال احتمال تغییر شماره و در
افراد بالای ۵۰ سال نیز احتمال کاتاراکت یا آب مروارید وجود دارد که درمان
آب مروارید خود وسیلهای است برای رفع ضعف بینایی از طریق تجویز عدسی مناسب
فرد. تغییر نکردن شماره چشم یا عینک در طول یک سال گذشته یکی دیگر از
مجوزهای انجام عمل جراحی لازک یا لیزیک است. اگر شماره چشم فرد در حال
افزایش است جراح باید مدتی صبر کند و دستکم یک سال اجازه دهد که هر گونه
تغییر رخ دهد. به گفته وی، نزدیکبینها، دوربینها و آستیگماتها همه
میتوانند به هر نمره چشمی از این روش درمانی استفاده کنند، اما ترجیح این
است که افراد با درجه چشم زیر یک این اعمال را انجام ندهند. تجویز داروهای
ضددرد، ضدالتهاب و آنتیبیوتیک تا مدت ۳ هفته مهمترین اقدام پس از جراحی
بوده و توصیه میکنیم از عینکهای تیره رنگ برای جلوگیری از آبریزش چشم و
حساسیت چشمها، پس از عمل استفاده شود.
وی درباره کاربرد لیزر برای سایر
بیماریهای چشمی توضیح میدهد: در سالهای اخیر با بهرهگیری از نوعی لیزر
پیشرفته، پالس لیزری به میزان ۱۰، به قوه منفی ۱۵ ثانیه، در اصطلاح فمتو
(Femto) ثانیه میتوان برخی مشکلات بینایی از جمله پیرچشمی را درمان کرد.
در دهه چهارم و پنجم زندگی، چشم خاصیت و انعطاف خود را به مرور از دست
میدهد؛ از اینرو افراد مبتلا به پیرچشمی، نوشتهها را در دور دست به خوبی
میبینند و ترجیح میدهند برای مطالعه روزنامه آن را دورتر از حد معمول
نگه دارند. در این شرایط جراح چشم پزشک با بهرهگیری از لیزر جدید، قادر
است پیرچشمی را درمان کند. با استفاده از لیزر اکزایمر میتوان در هر ثانیه
یک چهارم میکرون از قرنیه فردی که به عیوب انکساری مبتلاست را برداشت. این
لیزر قادر خواهد بود فقط از سطح قرنیه برداشت کند، اما لیزر فمتو که در
پیرچشمی کاربرد دارد، قادر است از لایههای عمقی قرنیه تراش داده و تغییرات
انعطافی چشم در اثر کهولت را برطرف سازد.
وی با اشاره به این که نباید فراموش کرد، لیزر در پزشکی نقش چاقوی
جراحی بسیار ظریف را ایفا میکند و میتواند بدون خونریزی وظیفه خود را به
نحو مناسب انجام دهد، میگوید: رشد عروق خونی و پاره شدن آنها و متعاقب آن
خونریزی چشم از پیامدهای بیماری دیابت است که به رتینوپاتی دیابتی نیز
شناخته میشود. در این شرایط لیزر مخصوص که با گاز آرگون یا کریپتون کار
میکند، قادر است نقاط خونریزی را مسدود کند. در مواردی از بیماری قوز
قرنیه نیز از لیزرهایی استفاده میشود که قادر باشد زیر سطح قرنیه را
دستخوش تغییرات پزشکی تجویز شده کند. یعنی لایهای از زیر سطح را تراش دهد
تا موجب تغییر شکل قرنیه و حذف تحدب یا قوز شود. در هر صورت هر روز و هر
سال شاهد تولد ابزارهای نوینی هستیم که با کمترین عوارض و با بیشترین سرعت
عمل در دستان جراحان و چشم پزشکان به رفع نیازها و درمان بیماران کمک
میکند.
منبع: ممتاز نیوز