تغییر ساختار سازمان ملل

نگرانی درباره سوء‌استفاده قدرت‌های غربی از ساختار سازمان ملل و تلاش کشورهایی مانند آمریکا برای افزایش قدرت خود در شورای امنیت و کاهش وظایف و اختیارات مجمع عمومی، یکی از مهم‌ترین محورهای مدنظر ایران برای پرداختن به این موضوع در اجلاس جنبش عدم تعهد در تهران بود.

ایده تشکیل سازمان ملل متحد با رهبریت شورای امنیت و حضور پنج قدرت برتر جهانی دارای حق وتو در این شورا در فضای سال‌های پس از خاتمه جنگ جهانی دوم در چارچوب جهان دو قطبی شکل گرفت.

در آن چارچوب کشورهای تازه استقلال یافته و رها شده از استعمار از حداقل حقوق سیاسی محروم بودند و به همین دلیل ساختار مجمع عمومی که ترکیب اصلی آن را این کشورهای تازه استقلال یافته تشکیل داده بودند عملا در حد یک حضور تشریفاتی و فاقد قدرت و ضمانت اجرا در چارچوب سازمان ملل درآمد.

پس از آن در حقیقت شکل‌گیری جنبش عدم تعهد تلاشی بود که از سوی این کشورها برای احیای هویت سیاسی و بین‌المللی خودشان و در جهت احقاق حق این کشورها در عرصه بین‌المللی صورت گرفت.

با این حال تغییر ساختار سازمان ملل به نفع جنبش عدم‌تعهد با فراز و فرودهایی روبه‌روست.

کوشکی معتقد است که زمانی جنبش می‌تواند به اهداف خودش در این باره دست یابد که بتواند ساختار ناعادلانه و غرب‌محور شورای امنیت و سازمان ملل را تغییر دهد یا حداقل در آن موازنه‌ای ایجاد کند.

اما برای ایجاد موازنه در ساختار شورای امنیت و سازمان ملل لازم است تا جنبش عدم تعهد به نمایندگی از ۱۲۰ کشور عضو حداقل یک کرسی ثابت در شورای امنیت داشته باشد.

به نظر این کارشناس سیاسی، این امر می‌تواند به‌عنوان یک هدف میان‌مدت از سوی جنبش عدم تعهد مورد توجه قرار گیرد.

وی می‌افزاید: در درازمدت هم می‌توان سازوکارهایی را در سازمان ملل متحد پیش‌بینی کرد که مجمع عمومی که همخوانی بسیاری با جنبش عدم‌تعهد دارد، بتواند دارای حق رای لازم الاجرا و دارای ضمانت اجرا باشد.

مشکلات پیش‌روی جنبش

در عین حال این جنبش با مشکلاتی در این راستا روبه‌روست. کوشکی در این باره می‌گوید: اولین مشکل این است که کشورهای جنبش عدم‌تعهد در این مسیر به اجماع نظر برسند. این اجماع نظر هم‌اکنون وجود ندارد و بایستی کشورها این اجماع نظر را ایجاد کنند.

وی می‌افزاید: همچنین لازم است که کشورهای عضو بعد از اجماع نظر، حاضر به پرداخت هزینه‌های متنوع چنین حرکتی باشند و در مسیر دستیابی به این هدف مشخص تلاش کنند.

به عقیده این کارشناس سیاسی لازم است کشورهای عضو عدم تعهد دستیابی به این هدف را در زمره اهداف حوزه‌های امنیت ملی خود تعریف کنند و پس از آن حرکت هماهنگ و سازمان‌یافته‌ای را برای تحقق این هدف آغاز کنند. با این حال به نظر می‌رسد سد شورای امنیت در برابر اعضای عدم تعهد قرار دارد و اگر کشورهای عدم تعهد چنین پیشنهادی را به شورای امنیت ارائه دهند، کشورهای دارای حق وتو در شورای امنیت چنین پیشنهادی را نمی‌پذیرند بنابراین بایستی از سازوکارهای خارج از سازمان ملل متحد بهره‌گیری کنند.

با این حال کشورهای عضو جنبش هرکدام دارای پتانسیل‌ها و توانمندی‌هایی در عرصه بین‌المللی هستند که اگر هماهنگی و هم‌افزایی درباره این هدف را مدنظر قرار دهند یک قدرت بی‌نظیر بین‌المللی ایجاد می‌کنند که این قدرت می‌تواند تمام ساختار‌ها را بر هم ریخته و ساختارهای جدیدی ایجاد کند.