تهدیدهای قاچاق پیاز زعفران
|
در حالی که در افق ۱۴۰۰ پیشبینی شده است تولید سالانه زعفران به ۵۰۰ تن و ارزآوری یک میلیارد دلار برسد،هنوز تولید به نصف این میزان هم نرسیده است. ۷۰ درصد زعفران کشور به صورت فلهای صادر میشود، از سوی دیگر قاچاق پیاز این محصول به کشورهای همسایه آینده تولید این محصول را تهدید میکند.
به رغم برنامهریزیهایی که در جهت ارتقا توان تولیدی محصول سودمند زعفران در کشور صورت گرفته،هنوز ظرفیتهای فوق العادهای وجود دارد که برای فعال شدن، نیازمند تدبیر و عزم جدی متولیان است. تولید سالانه کشور ۲۳۰ تن در سال است که حدود ۷۵ درصد آن یعنی حدود ۱۷۰ تن آن صادر میشود و ۷۰ درصد آن به صورت فلهای است،اما کشور اسپانیا که تولید ۱۰ درصد کشور ما را دارد به اندازه کشور ما صادرات دارد، آن هم در بستهبندیهای شکیل و مناسب.
کم حجم و سبک بودن زعفران امکان قاچاق چمدانی را بیشتر کرده است، از سویی افزایش قاچاق به کشور افغانستان آینده تولید و صادرات زعفران کشور را تهدید میکند و بیم آن میرود که این کشور به رقیب جدی برای کشور تبدیل شود.
امکان توسعه کشت زعفران در کشور وجود دارد،زیرا این محصول تقریبا سازگاری مناسبی هم دارد و در صورت برنامه ریزی برای صادرات و برندسازی میتوان برنامههای افق ۱۴۰۰ را که باید تولید به ۵۰۰ تن و ارزآوری به یک میلیارد دلار در سال برسد تحقق بخشید.
مصاحبهای با عباسعلی جنتی زاده،عضو هیأت علمی دانشگاه قزوین و متخصص علوم باغبانی انجام گرفته که در زیر میخوانیم:
*پیشینه تولید زعفران در ایران چگونه است و بیشتر در چه مناطقی کشت می شود؟
جنتیزاده: زعفران یکی از محصولاتی است که خاستگاه اصلی آن کشور ایران است. از قدیم الایام در ایران کاشت می شده است. مهمترین مناطق تولید زعفران در ایران استانهای خراسان رضوی (۱۵۰ تا ۱۷۰ تن) و جنوبی (۴۰ تا ۵۰ تن) است، بقیه استان ها هم به شکل پراکنده کشت دارند، مثل خراسان شمالی، کرمان و حتی چهارمحال و بختیاری. هم اکنون سطح زیر کشت حدود ۴۷ هزار هکتار است که عمدتا در مناطق محروم کشور انجام میشود لذا با ترویج تولید زعفران و بهینه تر کردن فرآیند کاشت تا برداشت می توان در مناطقی که کاشت زعفران در آن انجام می شود به بهبود وضعیت زندگی مردم کمک کرد.
*میزان صادرات زعفران چقدر بوده و چه میزان اشتغال زایی دارد؟
جنتیزاده: میزان صادرات این محصول در کشور در اوایل دهه ۸۰ حدود ۷۰ میلیون دلاربود و الان ۱۵۰ میلیون دلار است، اشتغال زایی در صنعت زعفران ۶۰۰ هزار نفر است که عمدتا در مناطق محروم به صورت فصلی مشغولند.
* آیا کاشت زعفران محدود به مناطق گرمسیر می شود؟
جنتیزاده: کشت عمدتا در مناطقی است که با توجه به شرایط اقلیمی دایره انتخاب برای محصول محدود است و با توجه به آنکه در تابستان بوته آن خشک میشود و نیاز به آب ندارد(در تابستان که محدودیت آب وجود دارد) و در حالت مناسب سالانه در تمام مراحل کاشت و داشت به ۲ یا ۳ مرتبه آب دهی نیاز دارد،لذا در مناطق گرم و کم آب بیشتر کاشت می شود، ولی در نواحی کوهستانی نیز کشت زعفران داریم و امکان آن وجود دارد و اگر در پاییز به سرمازدگی پائیزه نخورد زعفران به بار خواهد نشست.
دایره کشت زعفران در ایران به لحاظ اقلیمی بسیار گسترده است، حتی در مناطقی با ارتفاع ۲۰۰۰ متر کشت زعفران داریم.
*به این ترتیب آیا می توان گفت عمده مناطق کشور ظرفیت کشت زعفران را دارند؟
جنتیزاده: در عمده مناطق کشور امکان کاشت این محصول وجود دارد چرا که پیاز در تابستان در حال رکود است و نیاز به آب ندارد.غیر از نوار شمالی که در آن بارندگی زیاد است و اصلا کاشت زعفران مقرون به صرفه نیست در سایر مناطق امکان کاشت محصول وجود دارد.
*آیا در تمام این نواحی که قابلیت کشت زعفران را دارند کشت این محصول در مقابل سایر محصولات به صرفه است؟
جنتیزاده: زعفران یک محصول سازگار است و هیچ تداخلی با محصولات دیگر ندارد،چون که یک آبیاری اولیه در شهریور ماه لازم دارد که آب آزاد است،زمین های مناسب هم در نواحی مختلف چون خراسان و سمنان و غیره بسیار زیاد است، حتی می توان محصول را به صورت دیم کاشت، از طرفی با توجه به اینکه در ایران مشکل زمین نداریم، بلکه مشکل اصلی آب است. همواره کاشت این محصول در نقاط مختلف به صرفه است.از دامنه جنوبی البرز تا جنوب کشور مناطق نیمه کویری بسیاری وجود دارد که به دلیل کمبود آب قابلیت کشت را ندارد، اما می توان در آنها به کاشت زعفران پرداخت لذا در بسیاری از نواحی امکان کشت زعفران وجود دارد.
*چالش جدی محصول زعفران در کشور چیست؟
جنتیزاده:نحوه تولید پیاز زعفران به این صورت است که پیاز ها در زمین بعد از چند سال چند برابر می شوند و با شخم زدن از زمین خارج می شود وبرای کاشت مجدد به زمین های دیگر منتقل میشود، در دو سه سال اخیر یک تهدید در این حوزه احساس شده است وآن قاچاق پیاز زعفران به افغانستان است که موجب کمبود پیاز و درست شدن یک رقیب جدی تولید در کشور همسایه میشود.
*رقبای صادراتی زعفران چه کشورهایی هستند و وضعیت ما چگونه است؟
جنتی زاده: از کل تولید زعفران (حدودا ۲۳۰ تن در سال) ۷۵ درصد صادر میشود که ۷۰ درصد آن به صورت فلهای است که توسط عمده فروشان به کشورهایی چون امارات، عربستان، افغانستان،پاکستان وهند فرستاده میشوند.زعفران ما در این کشورها به حد پایین استانداردهای اروپا کاهش کیفیت و قیمت داده شده و صادر میشود.
سطح زیر کشت در ایران ۴۷ هزار هکتار است که ۲۰۰ تا ۲۳۰ تن تولید داریم و متوسط عملکرد ۴٫۵ کیلوگرم در هکتار است، در حالیکه اسپانیا ۴٫۱هزار هکتار سطح زیر کشت دارد و ۵ کیلو گرم در هکتار عملکرد دارد و نهایتا ۲۱ تن تولید دارد(حدود ۱۰% ایران) در حالی که ۱۵۰ تن صادرات دارد. این زعفران زعفرانی است که از ایران و از طریق دبی به اسپانیا فرستاده می شود.عمدهی زعفران منطقه خاورمیانه به نام امارات است.یکی دیگر از مقاصد قاچاق زعفران نیز افغانستان است. با توجه به حجم کم زعفران قاچاق آن به صورت چمدانی نیز صورت میگیرد لذا آمار های ارائه شده ممکن است بیانگر واقع نباشد.
*متولی صادرات زعفران کدام ارگان دولتی یا خصوصی ایست؟ چه اقداماتی قابل ذکری در این حوزه انجام گرفته است؟
جنتیزاده: برنامهای تحت عنوان “برنامه ملی بهبود تولید، فرآوری و توزیع و صادرات زعفران” تدوین شده که متولی آن وزارت جهاد کشاورزی است، طبق آن باید در افق سال ۱۴۰۰ تولید از ۲۰۰ به ۵۰۰ تن برسد که بخشی از آن از طریق افزایش متوسط عملکرد از ۴٫۵ کیلوگرم در هکتار به ۷ کیلوگرم باید انجام شود.
این برنامه اوایل فروردین ماه امسال توسط معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شده و بر اساس آن وزارت جهادکشاورزی به عنوان مسوول اجرای برنامه موظف است با همکاری دستگاههای ذیربط برای اجرای راهکارهای تعیین شده به منظور تحقق چشمانداز برنامه یاد شده اقدامات یاد شده را مبذول دارد.
از اهداف این برنامه می توان به دستیابی به تولید سالانه ۵۰۰ تن زعفران در افق سال ۱۴۰۰، ارتقای کیفیت زعفران، ساماندهی فعالان امور تولید، فرآوری، بازاریابی و صادرات زعفران زیر نظر شورای ملی زعفران، تدوین و بازنگری استانداردهای مربوط و اجرای آنها،ارتقا سهم تجارت بینالمللی زعفران از صادرات متوسط سالانه ۱۳۰تن به ۳۵۰ تن در سال ۱۴۰۰ و ارزآوری بیش از یک میلیارد دلار از طریق شناسایی و توسعه بازارهای فروش زعفران و نیز متعادل کردن قیمت داخلی و قیمتهای بینالمللی است.
*آیا در این برنامه توجهی به مکانیزه کردن مراحل کاشت ، داشت و برداشت شده؟
جنتیزاده:عناوینی در مورد مکانیزاسیون ذکر شده است،اما عمدتا مربوط به نحوه کاشت بوده در حالی که مشکل اصلی در مورد زعفران نبود ماشین الات برای برداشت و فرآوری محصول می باشد.نحوه برداشت به این صورت است که هر روز صبح باید مقدار زیادی گل از زمین جمع آوری شده و بلافاصله فرآوری شود،یعنی کلاله (قسمت ارزشمند و تجاری گل زعفران) از گل و خامه جدا شود و این فرآیند باید روزهای بعد نیز انجام شود.این فرآیند باید به مدت ۱۵ روز به طور متوالی انجام شود که نیاز به نیروی کار زیاد و ارزان دارد، لذا نیاز به مکانیزاسیون در این بخش به شدت احساس می شود ومی تواند کمک بسیاری بکند.یکی از بهترین کارهایی که برای بهبود وضعیت تولید زعفران می توان نمود همین مکانیزه کردن روند برداشت و فرآوری است.
*چالشهای دیگر حوزه زعفران چیست؟
جنتیزاده:یکی از مشکلات اساسی ما نبود برند برای محصولمان است، وقتی یک برند به نام یک کشور برای محصول ایجاد شود به راحتی بازار از دست آن خارج نمی شود.از طرف دیگر هیچ تبلیغات موثری نداریم.بیش از صد سال است در استرالیا جشنواره یک نوع از سیب برگزار می شود ولی ما یک جشنواره به نام زعفران نداریم که حالت عمومی داشته باشد و مثلاً چند تبلیغ در رسانه انجام شود.حتی یک چیزی مثل جشنوارهی گل محمدی هم در این مورد نداریم.
*دو مورد مشکل عمده در حوزه ی زعفران در صحبت های شما بیان شد؛ بحث صادرات و همچنین مکانیزه نبودن برداشت و فرآوری زعفران؛ آیا مشکل دیگری نیز وجود دارد؟
جنتیزاده: یک مشکل مهم دیگر پیاز زعفران است که کار منسجمی برای تولید آن انجام نشده است، اگرچه محقق و صاحب نظر داریم اما به شکل منسجم انجام نشده است البته تکثیر طبیعی پیاز در زمین پاسخگوی افزایش سطح زیر کشت به اندازه ی ۰٫۱ یا ۰٫۲ میزان فعلی است. اما اگر بخواهیم کشت زعفران را – با توجه به پتانسیلی که دارد- به صورت جهشی زیاد کنیم مثلا ۲ یا ۳ برابر کنیم حتما نیاز به کشت بافت پیاز آن خواهیم داشت. همچنین میتوان با تحقیق در مورد انواع مختلف گونه های بهتر و متناسب تر را انتخاب کرده و برای کاشت تکثیر کرد.
.
.
.
.
.
.
.فارس
Foodna RSS Feed