جذب دانشجوی مجازی بدون زیرساخت‌های لازم

جام جم آنلاین: براساس قانون قرار است تا پایان برنامه پنجم توسعه کشور، ظرفیت پذیرش دانشجویان رشته‌های مجازی حداقل تا سقف ۲۵ درصد ظرفیت فعلی افزایش یابد؛ گرچه افزایش رشته‌های مجازی می‌تواند بخشی از بار سنگین نظام آموزش عالی خصوصا در حوزه پذیرش متقاضیان تحصیلات تکمیلی را کاهش دهد، اما هنوز امکانات آموزشی دانشگاه‌ها،‌ پاسخگوی الزامات متعدد سیستم «آموزش الکترونیکی» نیست.

شکی نیست که مجازی شدن آموزش‌های دانشگاهی در صورت تحقق کامل آن می‌تواند هم در هزینه و هم در وقت دانشجویان صرفه‌جویی کند؛ یعنی تصور کنید به جای این‌که برای پذیرش چند هزار دانشجو، چند ساختمان آموزشی مناسب و سایر هزینه‌های هنگفت تحصیلی بر نظام آموزش عالی متحمل شود، می‌توانیم با استفاده از فناوری‌های روز جهان همچون اینترنت و تاسیس کلاس‌های مجازی، هم هزینه‌های دانشگاه را کاهش دهیم و هم دانشجو با صرف زمانی کمتر و هزینه‌های آموزشی پایین‌تر به ادامه تحصیل بپردازد.

آمارهای وزارت علوم می‌گوید: هم‌اکنون بدون‌توجه به تعداد اندک دانشجویان مجازی حاضر در دانشگاه آزاد، بیش از ۲۲ هزار دانشجوی مجازی در دانشگاه‌های کشور تحصیل می‌کنند؛ البته قرار است که در سال ۹۱ ظرفیت پذیرش دانشجویان مجازی، افزایش چشمگیری داشته باشد و براساس گفته‌های مسئولان وزارت علوم، ‌امسال مجوز ۲۰ واحد دانشگاهی متقاضی برگزاری دوره‌های مجازی نیز صادر خواهد شد.

در حال حاضر نحوه پذیرش دانشجوی مجازی در کشور به شکل فراگیر است. در واقع دانشگاه‌هایی که از سوی وزارت علوم برای پذیرش این نوع دانشجو مجاز شناخته می‌شوند، با توجه به ظرفیت‌های اعلامی از طریق فراگیر و در واقع بدون کنکور ، دانشجوهای مجازی پذیرش می‌کنند.

در این نوع پذیرش، هر دانشجو بعد از این‌که توانست واحد‌های ترم اول را با نمرات قابل قبول بگذراند، رسما به عنوان دانشجو در همان رشته ادامه تحصیل خواهد داد اما این میل به افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان مجازی در سال جدید در حالی مطرح می‌شود که هم‌اکنون موانع بسیار عمده‌ای در راه افزایش رشته‌های مجازی در دانشگاه‌ها وجود دارد که شاید مقدماتی‌ترین و ساده‌ترین مانع آن، سرعت پایین اینترنت در ایران باشد.

تحصیل در رشته‌های مجازی و هدفمند بودن این سیستم آموزشی مستلزم آن است که دانشجو از طریق صوت و تصویر در جریان برگزاری یک کلاس مجازی با استاد خود و مجموعه آموزشی در ارتباط باشد؛

اما پهنای باند اینترنت در ایران برای انتقال صوت و تصویر به هیچ وجه مناسب نیست؛ به گونه‌ای که هم‌اکنون ایران در صدر فهرست کشورهای ارائه‌کننده اینترنت کم سرعت قرار دارد و حتی مطابق آمارهای سایت معتبر «نت ایندکس»، کشور ایران از نظر سرعت متوسط دانلود اینترنتی میان ۱۶۸ کشور جهان در جایگاه ۱۶۷ قرار دارد.

به بیان دیگر، وقتی حتی بسیاری از دانشجویان غیرمجازی برای ثبت‌نام واحدهای درسی در وب‌سایت‌های دانشگاهی‌شان نیز با مشکل عمده مواجه می‌شوند، سخن از انتقال بی‌دغدغه صوت و تصویر و همچنین برگزاری یک کلاس مجازی بی‌دردسر و بدون قطعی اینترنت، با ابهام‌های زیادی مواجه است. علاوه بر آن، آموزش مجازی در دانشگاه تنها به معنی حضور نیافتن دانشجو بر سر کلاس درس نیست؛ بلکه وجود حداقل یک کتابخانه دیجیتال معتبر و غنی برای استفاده این دسته از دانشجویان و همچنین ارائه منابع دروس کاربردی و مطابق با علم روز دنیا،‌ از جمله بنیادی‌ترین پایه‌های این سیستم نوین آموزشی است که البته جای خالی آن در اغلب واحدهای مجازی دانشگاه‌های ما احساس می‌شود.

در حقیقت، دانشگاه‌های مجازی باید با تجهیز کتابخانه‌های دیجیتال، در دسترس بودن آنلاین استادان و نیز در اختیار قرار گذاشتن منابع علمی روز دنیا، نیازهای علمی این دسته از دانشجویان را برطرف کنند؛ زیرا در غیر این صورت، کیفیت آموزش رشته‌های مجازی و حتی اعتبار مدارک صادر شده از سوی دانشگاه‌های مجری دوره‌های آموزش الکترونیکی، محل بحث و ابهام جدی خواهد بود.

وزارت علوم چه می‌گوید

افزایش رشته‌های مجازی دانشگاه‌ها بدون پشتوانه و زیرساخت‌های ضروری، خطر افت کیفیت آموزش و بالا رفتن کم‌سوادها را افزایش خواهد داد.

حسین نادری‌منش، معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری درخصوص نگرانی‌های پیش آمده درباره افزایش رشته‌های مجازی به جام‌جم می‌گوید: در دولت دهم، رشد آموزش‌های مجازی رشته‌های دانشگاهی را متوقف کردیم و از این به بعد نیز رشد هدفمند را در دستور کار خود قرار داده‌ایم؛ به همین منظور نیز کمیته‌ای برای تدوین آیین‌نامه‌های آموزش رشته‌های مجازی تشکیل داده‌ایم که به امضای وزیر علوم هم رسیده است و بزودی نیز این آیین‌نامه به مراکز آموزش عالی ابلاغ خواهد شد.

وی می‌افزاید: درخصوص افزایش ظرفیت رشته‌های مجازی دانشگاه به دنبال رشدی هستیم که علاوه بر کمیت، به کیفیت نیز توجه شود و بنابراین الان به دنبال این هستیم که با تعیین استانداردها، ضوابط و مولفه‌های دقیق در حوزه آموزش‌های مجازی، از توانمندی‌های آموزشی کشور استفاده کنیم و کیفیت این سیستم آموزشی در کشور را ارتقا دهیم.

نادری‌منش با بیان این‌که هم‌اکنون بر کیفیت آموزش‌های مجازی رشته‌های دانشگاهی نظارت جدی می‌شود، خاطرنشان می‌کند: امیدوارم که با راه‌اندازی هرچه سریع‌تر «شبکه ملی اینترنت» سرعت پهنای باند اینترنت در کشور افزایش پیدا کند تا در آن صورت، آموزش مجازی رشته‌های دانشگاهی با کیفیت بالاتری انجام شود.

در همین خصوص ابوالفضل حسنی، مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم نیز به جام‌جم می‌گوید: هم‌اکنون مشکل خاصی برای افزایش کمی رشته‌های مجازی نداریم و زیرساخت‌های این امر نیز در حال حاضر در کشور ما وجود دارد؛ گرچه قبول دارم که مثلا تا دو سه سال قبل، زیرساخت‌های ارتباطی کشور مثل اینترنت برای آموزش‌های مجازی مناسب نبود، اما در حال حاضر دیگر با مشکل چندانی برای این کار مواجه نیستیم.

وی با بیان این‌که اعتبار مدارک رشته‌های مجازی دانشگاه‌ها مشکلی ندارد، عنوان می‌کند: ما معتقدیم برخلاف صحبت‌هایی که می‌شود، اعتبار رشته‌های مجازی در دانشگاه‌ها مشکلی ندارد و حتی برخی از فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد که در دوره‌های مجازی درس می‌خواندند، در آزمون دکتری امسال هم پذیرفته شده‌اند.

حسنی درخصوص کیفیت آموزش‌های مجازی رشته‌های دانشگاهی نیز تصریح می‌کند: مجری آموزش‌های مجازی دانشگاه‌ها، عمدتا دانشگاه‌های دولتی مادر و پیام نور در کشور هستند که به همین دلیل از جهت کیفیت آموزش و همچنین منابع دروس رشته‌های مجازی در سطح مطلوبی قرار داریم و البته همواره به دنبال ارتقای کیفیت سطح آموزش دوره‌های مجازی هستیم و در کل فکر می‌کنم با توجه به وسعت کشور، نیاز جامعه برای ارتقای دانش و افزایش بنیه علمی شاغلان و همچنین استفاده از پتانسیل‌های علمی داخل و خارج از کشور، باید آموزش‌های مجازی در کشور را افزایش دهیم.

آموزش سنتی یا مجازی، مساله این است

بسیاری از کارشناسان آموزشی بر این باورند که تا وقتی زمینه‌ها و زیرساخت‌های آموزش‌های مجازی در دانشگاه‌ها فراهم نشود، توسعه رشته‌های مجازی نه تنها دردی از سیستم آموزش عالی کم نمی‌کند، بلکه حتی ممکن است طیف عظیمی از دانشجویان در معرض آموزش‌های کم‌کیفیت و غیرکاربردی قرار گیرند. در واقع، هدف عمده از آموزش‌های مجازی در دانشگاه، استفاده بهینه و حداکثری از منابع است؛ حتی در آموزش‌های مجازی انتظار این است که در صورت اجرای دقیق آموزش‌های الکترونیکی، عملکرد علمی دانشجویان و خروجی‌های این سیستم، درخشان تر از سیستم‌های آموزش مبتنی بر روش‌های سنتی باشد، اما اگر انگیزه آموزش مجازی رشته‌های دانشگاهی، تنها به منظور «آموزش برای آموزش» محدود شود،‌ آن‌گاه در چنین شرایطی شاید همان سیستم آموزش‌های سنتی با حضور فیزیکی بر سر کلاس درس و دانشگاه، بسیار مفیدتر از آموزش‌های نیم‌بند دوره‌های مجازی باشد.

از سوی دیگر، یکی از عمده خطراتی که سیستم‌های آموزش مجازی در دانشگاه‌های جهان را همواره مورد تهدید قرار می‌دهد، خطر حمله هکرها به فضای آموزش‌های مجازی است، که باید از سوی مسوولان آموزش عالی کشور برای حل این مشکل تمهدیدات لازم اندیشیده شود.

امین جلالوند – گروه جامعه


jamejamonline.ir – 22 – RSS Version

نظرتان را در مورد مطلب فوق بنویسید. نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.