جوامع دینی بی ‏اخلاق، جرم خیز؟!

به گزارش مجله شبانهممتازنیوز، یکی از شبهات مخالفان درباره تحقق علمی اخلاق دینی ادیان در جوامع خودشان است. آنان عدم تحقق عدالت را نیز به عنوان موید نظریه خود ذکر می‏کنند. این شبهه توسط فویر باخ فیلسوف ملحد آلمانی و به دنبال آن در بعضی سایت‏ها مطرح شده است. (۱)

نقد و نظر: ۱- اولین نکته اینکه ادعای کارکرد مثبت دین در عرصه‏های اخلاق، مطلق نیست بلکه به التزام و عمل متدینان به اصول اخلاق دینی منوط شده است. مدعا اینکه دین حاوی و دارای اصول اخلاقی پیشرفته و نابی است که در صورت التزام به آنها، انسانها و به تبع آن جامعه به تکامل معنوی روی خواهند آورد.

در یک بررسی دقیق و منطقی روشن خواهد شد که درصورت وجود ضعف و عملیاتی نشدن اخلاق دینی، عامل آن نه به آموزه‏های دینی بلکه به مشکلات و موانع بیرونی مانند دوری انسان از حقیقت ایمان و خداباوری واقعی و به تاثیر اقلیم، سن، زمان، نژاد و وضعیت اقتصادی برمی‏گردد. پس اصل مشکل نه در آموزه‏های اخلاقی ادیان بلکه در عدم التزام بدانها است. این نکته یعنی اشتمال دین و در راس آن اسلام (قرآن، سنت پیامبر عظیم الشان و مجموعه احادیث و آرای فقها) بر آموزش اصول اخلاقیی، مورد اعتراف طراحان شبهه نیز قرار گرفته است، اما مدعی‏اند که مجموعه مسلمانان از پذیرش آن خودداری می‏کنند.(۲)

۲- نکته دیگری که می‏تواند بهترین شاهد و گواه بر اخلاقی بودن جوامع دینی تلقی گردد، مطالعه ارزشهای اخلاقی یک جامعه در عصر بعثت پیامبران است، بدین صورت که اخلاق آن جامعه دردو ظرف زمانی پیش و پس از بعثت مورد مطالعه قرار گیرد.

به گزارش رسالت،مطالعه اجمالی تاریخ پیامبران نشان می‏دهد که اکثر مردم یا حکومت‏ها با اخلاق تند و خشن با پیامبران برخورد می‏کردند و نوعا خودشان نیز بر این مبنا سلوک و رفتار داشتند. به عنوان نمونه مردم پیش از ظهور پیامبر اسلم(ص) در جاهلیت مطلق به‌سر می‏بردند. اکثر مردم جاهلی پیش از اسلام سواد خواندن نوشتن نداشتند مردم آن عصر از قبیله های مختلفی تشکیل شده و اکثرا در حال کشمکش و نزاع بودند. معروف‏ترین آنها قبایل اوس و خزرج بودند که دائم در جنگ و ستیز با یکدیگر به‏سر می‏بردند.

جرجی زیدان مورخ غیر مسلمان گزارش می‏کند: “مردم حجاز که در وسط عربستان می‏زیستند به حال بدوی باقی ماندند‏ زیرا سرزمین آنان خشک و بد آب و هوا بود و به‌واسطه سختی و بدی راه با مردمان متمدن آن زمان مرتبط نبودند. عربهای حجاز که با مردم دیگر مربوط نبودند به جان یکدیگر افتادند و کاری جز قتل و تجارت داخلی نداشتند”.(۳)

علی دشتی از شبهه افکنان و منتقدان معروف آموزه‏های دینی در کتاب خویش به گزارش اخلاق خشن و ضد ارزش عرب جاهل پرداخته است.(ر.ک: علی دشتی، بیست و سه سال، مبحث محیط اسلام، ص۷۲)

جادارد وضعیت اخلاق و معیشت مردم جاهلی را از زبان یک شخصیت معروف و قابل احترام، نه تنها برای مسلمانان و شیعیان بلکه مورد احترام غیر مسلمانان یعنی حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام بازگوکنیم که گفتارش حداقل در حد یک مورخ برای همه انسانها حجت و قابل وثوق است. حضرت وضعیت اجتماعی مردم عربستان در هنگام نزول وحی بر انسان کامل و خلیفه الله الاعظم حضرت رسول(ص) را چنین توصیف می‏کند: “شما ملت عرب بدترین دین را داشتید و در بدترین خانه‏ها زندگی می‏کردید، میان غارها، سنگهای خشن و مارهای سمی خطرناک فاقد شنوایی، به سر می‏بردید، آبهای آلوده می‏نوشیدید و غذاهای ناگوار می‏خ.وردید، خون یکدیگر را به ناحق می‏ریختید و پیوند خویشاوند را می‏بریدید، بتها میان شما پرستش می‏شد و مفاسد و گناهان شمار را فرا گرفته بود”.(نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، خطبه ۲۶)

حضرت امیر در خطبه‏ های دیگر، به گزارش وضعیت جاهلیت می‏پردازد. ایشان در یکی از خطبه‏ها اخلاق مردم آن دیار نسبت به برخورد با دانشمندان را چنین گزارش می‏کند: “بأرض عالمها ملجم و جاهلها مکرم؛ سرزمینی که دانشمندان آن لب فروبسته و جاهل، گرامی بود”.(نهج البلاغه، خطبه ۲)
اما با ظهور پیامبر اسلام، آهنگ زندگی جاهلی بکلی تغییر می‏یابد. علم، معرفت، اخلاق و فداکاری و ایثار، وحدت و محبت جای جهل، خودپسندی، نزاع و جهل را می‏گیرد.

 به‌گونه‏ای که چنین جامعه‏ای بستر آفذینش تمدن بزرگ اسلامی را آماده می‏کند و مورد اذعان و اعتراف همه مورخان غربی و شرقی قرار گرفته است. با این مقایسه سرانگشتی می‏توان مدعی شد که شبهه ناسازگاری اخلاق با دین یا غیر اخلاقی بودن جوامع دینی شبهه سنتی می‏باشد. ‏

پی نوشتها:
۱- ر.ک: علی میرفطروس، تولدی دیگر، سیری در تاریخ مذاهب، ص۱۳‏
‏۲- ر.ک: دکتر مسعود انصاری، اسلام و مسلمانان، ص۳۰‏
‏۳- جرجی زیدان‏، تاریخ تمدن اسلام‏، ص۱۲‏

برای مشاهده مجله شبانه کلیک کنید