با توجه به تحولات سریع فناوری در حوزه حمل و نقل، محقق ایرانی دانشگاه توئینته هلند با اجرای پروژه تحقیقاتی در زمینه “ارتقا ایمنی سیستم‌ها در حوزه حمل و نقل ریلی” استانداردهایی را در این حوزه عرضه کرده و این پروژه از سوی کشور هلند به عنوان طرح برتر مورد حمایت قرار گرفته است، ضمن آنکه موضوع ایمنی سیستم‌ها در برنامه درسی دانشگاه‌ها نیز وارد شده است.
استادیار دانشگاه صنعتی توئینته هلند و مجری طرح ایمنی سیستم‌ها در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، زمینه تحقیقات خود را ایمنی سیستم عنوان کرد و گفت: تحقیقات من بر ایمنی راه آهن هلند متمرکز است.
محمدرضا رجبعلی‌نژاد با بیان اینکه هلند کشور بزرگی است و از این رو حمل و نقل ریلی بسیار با اهمیت است، ادامه داد: خط راه آهن آمستردام تا پاریس به مدت ۲ ساعت و ۳۰ دقیقه با سرعت ۳۵۰ کیلومتر در ساعت طی می‌شود. در این مسیر حمل و نقل ریلی مقرون به صرفه‌تر است و مردم بیشتر از آن استقبال می‌کنند.
وی ادامه داد: هر کشوری سیستم خاص ایمنی و حمل و نقل دارد و در این زمینه استاندارد خاصی را می‌پذیرد تا اگر قطاری از کشورهای مختلف می‌گذرد، راننده قطار بتواند با حفظ استانداردهای ایمنی، مسیر را طی کند.
مجری طرح، استاندارد ایمنی قطارها را(Europian Rail Traffic Management System) یا ERTMS دانست و گفت: این استاندارد فاصله میان قطارها را کمتر می‌کند و سعی دارد با بهره وری و ایمنی بالاتر ظرفیت حمل و نقل را ارتقا دهد ضمن آنکه تمامی کشورها با حداقل استاندارها بتوانند به صورت مشترک از سرویس‌های خطوط راه آهن بهره ببرند.
وی این استاندارد را نمونه‌ای از مبحث ایمنی سیستم دانست و اظهار کرد: در صنایع دیگری مانند صنایع هواپیمایی، موضوع ایمنی سیستم بسیار سازمان یافته‌تر اجرایی می‌شود.
رجبعلی نژاد، با تاکید بر اینکه با گسترده‌تر شدن سیستم‌های حمل و نقل، موضوع ایمنی سیستم حوزه‌های مختلف بیشتر به یکدیگر نزدیک می‌شوند، یادآور شد: مفهومی در این حوزه وجود دارد که بر اساس آن از زمانی که فرد از منزل خارج می‌شود باید بتواند از ایستگاه اتوبوس به ایستگاه قطار برود و از آن به سایر مراکز منتقل شود و بر این اساس سیستم‌های حمل نقل شهری به یکدیگر متصل است.
وی با تاکید بر ضرورت توجه به اهمیت ایمنی در این سیستم یکپارچه حمل و نقل، گفت: در این زمینه اینکه تصور شود ایمنی یکی از سیستم‌های حمل و نقل، ایمنی سایر سیستم‌ها را تضمین می‌کند اشتباه است؛ چرا که وقتی دو سیستم با یکدیگر ترکیب می‌شود، پیچیدگی‌های خاصی دارند از این رو لازم است تا بر موضوع ایمنی بیشتر تمرکز شود.
این محقق با اشاره به مطالعات انجام شده در این زمینه توضیح داد: منظور از ایمنی این است که ایمنی لازم را برای مسافر و اپراتورهای سیستم‌های حمل و نقل فراهم کند. ضمن آنکه ایمنی باید در کنار قابل اطمینان بودن، در دسترس و ظرفیت لازم را داشته باشد؛ بر این اساس اگر سیستم حمل و نقلی حتی اگر ظرفیت مناسبی نداشته باشد، طبق استانداردها، ایمنی سیستم قابل قبول نیست.
مجری طرح با بیان اینکه پروژه‌هایی که اجرایی شده از طرف دانشگاه صنعتی توئنته تعریف کردم که با همکاری NS(راه آهن هلند) اجرایی شد، خاطرنشان کرد: هدف اصلی این پروژه این است که وقتی یکپارچه سازی انجام می‌شود و سیستم مشترک حمل و نقل با سایر کشورهای اطراف اجرایی می‌شود، ایمنی سیستم حمل و نقل تامین شود و این موضوعی است که ما در این پروژه بر روی آن تحقیق می‌کنیم.
وی یادآور شد: این پروژه در این دانشگاه به عنوان پروژه مهم انتخاب شده است؛ چرا که فناوری‌هایی چون خورشیدی و خودروهای برقی به سرعت در حال پیشرفت است و اگر بخواهیم فناوری‌های نوین را به سیستم‌های فعلی اضافه کنیم موضوع حفظ ایمنی سیستم‌ها بسیار حائز اهمیت است و این موضوعی است که در این تحقیقات به آن پرداخته می‌شود.
رجبعلی نژاد، به توسعه خودروهای برقی در کشورهای مختلف اشاره کرد و با تاکید بر اینکه دیر یا زود این فناوری در کشور ما ایران نیز توسعه می‌یابد، اضافه کرد: در حال حاضر پمپ بنزین‌های زیادی در سطح شهرها گسترده شده است و با توسعه خودروهای برقی نیاز است تا شارژرهای مورد نیاز این خودروها نیز به پمپ بنزین‌ها اضافه شود که این امر همواره با چالش‌های ایمنی همراه است.
رجبعلی‌نژاد ادامه داد: بر این اساس هدف ما از اجرای پروژه “ایمنی سیستم‌های حمل و نقل” این است که چگونه سیستم دارای ضریب اطمینان لازم، ظرفیت مناسب و ایمنی کافی باشد.
این محقق دانشگاه توئیته هلند با اشار به تغییرات مداوم در سیستم‌های حمل و نقل یادآور شد: معمولا خطوط راه آهن از قدمت زیادی برخوردار است و زمانی که می‌خواهیم قطارهای پیشرفته را در کنار قطارهای قدیمی به کار بگیریم موضوع ایمنی بسیار پیچیده می‌شود و در صورتی که از ترکیبات سیستم‌های جدید با قدیم غفلت شود منجر به سانحه خواهد شد.
وی در پاسخ به این سوال که ایمنی سیستم‌ها باتوجه به پروتکل‌ها و استانداردهای موجود چگونه تغییر می‌یابد، توضیح داد: ما در این پروژه نه تنها مبنا را بر این گذاشته بودیم که از پروتکل‌های ایمنی موجود استفاده کنیم بلکه از استانداردهای مختلف ایمنی و استانداردهایی چون ایزو بهره ببریم.
این محقق با بیان اینکه تاکنون به این توجه می‌شد که ماشین آلات باید در زمان کارکرد ایمن باشد، افزود: برای این امر استاندارد ایزو ۱۲۱۰۰ تدوین شد و علاوه بر آن استانداردهای جزیی‌تری نیز ارائه شد مثلا در خصوص طراحی کالاهای خانگی موارد را در خصوص میزان صدای آن و سایر عملکردها، مواردی را ارائه می‌دهد. در صورتی که اگر قرار باشد کالاها و ماشین آلات به صورت اتوماتیک عمل کنند، استانداردهای دیگری نیاز است از این رو ما تاکنون بر اساس پروتکل‌های استاندارد، ایمنی را تعریف می‌کردیم.
رجبعلی نژاد با اشاره به ایرادات استانداردهای ارائه شده، خاطرنشان کرد: معمولا تدوین و ارائه استانداردها چهار تا پنج سال به طور می‌انجامد و بعد از این مدت مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و در صورتی که ۷۰ درصد از متخصصان کشورهای مختلف به استانداردهای تدوین شده رای مثبت دهند، استاندارد پذیرفته می‌شود در غیر این صورت نیاز به بررسی مجدد دارد.
وی در عین حال با تاکید بر اینکه فناوری به سرعت در حال پیشرفت و تغییر است اظهار کرد: بر این اساس معمولا سرعت استانداردها با توسعه فناوری همخوانی ندارند و این امر چالش‌های ایمنی را ایجاد می‌کند؛ چرا که محققان معمولا فناوری‌هایی را طراحی می‌کنند که از استاندارد جلوتر است.
استادیار دانشگاه هلند اضافه کرد: بر این اساس اگر می‌خواهیم فناوری‌ها ایمن شود باید جلوتر از استانداردها حرکت کرد. البته استانداردها، خطوط کلی هر حوزه‌ای را تعیین کرده است ولی اینها برای اینکه بتوان با پیشرفت فناوری، ایمنی را ایجاد کرد، کافی نیست.
وی ادامه داد: برای رفع این چالش در بیشتر کشورهای اروپایی روز به روز مسوولیت طراحان را سنگین‌تر کرده‌اند. در گذشته کافی بود که طراحان بر اساس استانداردها اقدام به طراحی کنند ولی امروزه مسوولیت را به سمت طراحان می‌کشانند و به آنها اعلام شده که باید با استانداردها حرکت کند ولی باز هم در برابر ایمنی کاربران مسوول هستند.
رجبعلی نژاد ایمنی سیستم‌ها را یکی از چالش‌های جوامع امروز بشری عنوان کرد و ادامه داد: پروژه ایمنی سیستم‌ها یک طرح تحقیقاتی پنج ساله است.
وی با بیان اینکه از یافته‌های این مطالعات تغییراتی در استانداردهای سیستم ایجاد شد، یادآور شد: اولین تغییر ایجاد شده افزایش اهمیت موضوع ایمنی سیستم‌ها است ضمن آنکه شاهد ورود موضوع ایمنی سیستم‌ها در برنامه درسی دانشگاه‌ها هستیم.
انتهای پیام