دانستنی‌های زایمان در آب

ترس از درد زایمان از مهم‌ترین علت‌های امتناع زنان از زایمان طبیعی در کشورمان است. علاوه بر ترس از درد زایمان، باورهای نادرست از روند زایمان نیز باعث پناه بردن و اصرار زنان باردار به سزارین می‌شود. آگاهی زنان باردار از شیوه‌های تسکین درد زایمان بسیار اندک است و اغلب آنها به عنوان تنها جایگزین، عمل جراحی سزارین را انتخاب می‌کنند.
بر طبق آمارهای اعلام شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، شیوع سزارین در ایران به‌طور متوسط سه برابر بیشتر از آمارهای جهانی است و روندی صعودی دارد. این در حالی است که امروزه در کشورهای پیشرفته برای کاهش عمل سزارین برنامه‌ریزی امروزه از روش‌های علمی که می‌تواند درد را به حداقل برساند، بدون اینکه مادر یا جنین دچار عارضه خاصی شوند، استفاده می‌کنند.
موفق‌ترین روش

از موفق‌ترین روش‌های زایمان طبیعی، زایمان در آب است که به عنوان یک روش غیرتهاجمی و غیردارویی و طبیعی همراه با کاهش چشمگیر درد زایمان مطرح است. اثر بی‌وزنی آب باعث ایجاد فشار یکسان بر تمام اعضای بدن و کاهش انرژی از دست رفته می‌شود.
در بررسی‌های انجام شده در کشورهای توسعه یافته، در این روش برخلاف سایر روش‌ها که به کمک بی‌حسی انجام می‌شود، درد زایمان کاهش یافته و آپگار نوزاد (ارزشیابی وضعیت سلامت عمومی نوزاد) نیز بهتر است. در این روش، روند طبیعی زایمان حفظ شده، طول‌مدت زایمان کاهش چشمگیری پیدا می‌کند و از سوی دیگر، به آمادگی قبلی مادر از نظر تکنیک‌ها و تمرینات تنفسی در ماه‌های آخر بارداری نیازی وجود ندارد و زایمان با آموزش کوتاه‌مدت، امکانپذیر است. در این روش میزان استفاده از داروهای مسکن به مراتب کمتر خواهد بود. در حین انجام زایمان در آب، عامل زایمان، عملکردی به مراتب سهل‌تر از زایمان روی تخت داشته و از میزان مداخلات پزشکی حین زایمان کاسته خواهد شد. کاهش صدمات کانال زایمانی و نیاز کمتر به اپی‌زیوتومی (برش ناحیه پرینه مادر برای تسریع خروج جنین) از دیگر مزایای این روش است که به کاهش تروما (ضربه و آسیب) به نوزاد منجر می‌شود. حرکات آزادانه مادر در آب و شرکت فعالانه او در امر زایمان و ورود ملایم نوزاد، از دیگر فواید این روش محسوب می‌شوند.
آثار آرامش‌دهنده آب باعث کاهش اضطراب و ترس مادر می‌شود که این خود باعث کاهش درد زایمان نیز می‌شود. کاهش درد، منجر به ذخیره انرژی مادر شده که در مرحله دوم زایمان (مرحله خروج جنین) بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
مشکلات تغذیه با شیر مادر پس از زایمان، در این روش کمتر است. نتیجه تحقیقات مختلف درباره زایمان در آب در کشورهای اروپایی، اسکاندیناوی و آمریکایی، مثبت ارزیابی شده و در این کشورها به طور رسمی از سال ۱۹۹۱ تاکنون به کار گرفته شده است.

تاریخچه زایمان در آب
در قرن ششم پیش از میلاد، ارسطو نتیجه گرفت که آب اولین ماده اصلی حیات است. وی معتقد بود که دانه هر چیزی «ذات مرطوب» دارد. به هر حال بعد از سده ۱۷۰۰ بود که دانشمندان به ارزش و خواص آب درمانی پی برده و آن را بیان کردند. به نظر می‌رسد که زایمان در آب قبل از ظهور پزشکان و بیمارستان‌ها انجام می‌گرفته، اگرچه این موضوع با مدرک تایید نشده است. هر کجا که آب وجود داشت، به خصوص آب گرم، زنان از آن جهت تسکین دردهای زایمانی استفاده می‌کردند.
اولین زایمان مدرن در آب ثبت شده، در سال ۱۸۰۳ در فرانسه انجام شد. این مورد که در مجله انجمن پزشکی فرانسه تشریح شده است، گزارش می‌کند که یک خانم باردار که حدود ۴۸ ساعت درد کشیده و مستاصل شده بود، جهت بهبودی موقت به علت زایمان مشکلش به یک حمام آب گرم پناه برد. جالب اینکه بعد از فقط چند لحظه، نوزاد آن‌قدر سریع به دنیا آمد که مادر فرصت خروج از آب پیدا نکرد و بنابراین نوزاد متولد شد. به دنبال آن گزارش‌های متعددی از زایمان در آب در نقاط مختلف دنیا پخش شد تا اینکه در اتحاد شوروی در سال ۱۹۶۰ زایمان در آب با مدرک تایید شد.
زایمان در آب در گوشه و کنار جهان

یکی از اولین افرادی که درباره زایمان در آب مطالعات و کار کلینیکی زیادی داشته، پزشک فرانسوی به نام دکتر مایکل ادنت، رییس بخش جراحی در یک بیمارستان، در پی‌تی‌ویرز فرانسه بود. با آماده کردن زنان در یک وان آب گرم جهت زایمان، ادنت به آنها راحتی و آرامشی بیشتر از آنچه در گذشته می‌شناختند، عطا کرد.
بسیاری از زنانی که جهت زایمان به پی‌تی‌ویرز مراجعه می‌کردند درباره زایمان در آب چیزی نشنیده بودند اما وقتی وان پر از آب گرم را می‌دیدند، تعداد زیادی از آنها تمایل به استفاده از آن پیدا می‌کردند. مایکل دانت در کتابش «تولدی دوباره» می‌نویسد:
«بعضی از زنان که در طول بارداری تمایل زیادی به بودن در آب داشتند، در طی زایمان بیشتر از قبل به سوی آب کشیده می‌شوند و کسانی که با آب و شنا کردن مانوس نیستند، به محض اینکه درد زایمان شروع می‌شود، این زنان نیز به سرعت به سمت وان حرکت می‌کنند، مشتاقانه داخل آن می‌شوند و نمی‌خواهند آن را ترک کنند.»
استفاده از آب گرم برای زایمان ممکن است به نظر ابتدایی و جدید برسد، اگر چه از نظر تاریخی، استفاده از اکثر مداخلات مامایی مثل بی‌حسی اسپاینال یا اپیدورال، مخدرها و فورسپس‌ها در مقایسه با آن تازه هستند ولی استفاده از آب باید به‌عنوان یکی از کم‌خطرترین مداخلات در نظر گرفته شود.
زایمان در آب، انتخاب جالب توجه زنانی است که می‌خواهند زایمان طبیعی بدون مداخله پزشکی داشته باشند. عاملین زایمان در آب اعم از پزشکان و ماماها ارزش زیادی برای روند طبیعی زایمان قایل هستند. آنها به نوزاد به‌عنوان یک موجود کاملا هوشیار که شایسته مراقبت عالی در هنگام تولدش است، احترام می‌گذارند.
البته توجه به این نکته مهم است که زایمان با اینکه یک روند فیزیولوژیک و طبیعی است ولی به‌طور کامل قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است شرایطی به وجود آید که نیاز به مداخلات پزشکی ضرورت یابد.
مزایای زایمان در آب برای نوزاد

• ورود ملایم و آسان‌تر نوزاد به محیط خارج از رحم
• ایمن‌تر بودن در مقایسه با روش‌های دیگر
• ایجاد یک محیط حد واسط و جلوگیری از برخورد نوزاد با استرس‌های ورود ناگهانی به محیط خارج از رحم
• کاهش ضربه
• کاهش نیاز به تحریک‌های تهاجمی جهت شروع تنفس
• استفاده بهتر و سریع‌تر از شیر مادر.
مزایای فیزیولوژیک زایمان در آب برای مادر
• کاهش چشمگیر درد
• افزایش انقباضات موثر
• افزایش گردش خون و اکسیژن‌رسانی رحم
• کاهش هورمون‌های استرس
• کاهش تحریکات حسی
• نیاز کمتر به اپیزیوتومی (برش میان دو راه)
• کاهش مداخلات پزشکی از جمله سزارین
• کاهش نیاز به مسکن‌ها و ضد دردها
• کاهش قابل‌توجه طول مدت زایمان
• افزایش آستانه درد
• ذخیره انرژی و جلوگیری از هدررفتن انرژی مادر جهت مرحله دوم زایمان
• کاهش خفیف فشارخون
• کاهش فشار بر بزرگ سیاهرگ زیرین
مزایای روانشناختی زایمان در آب برای مادر:
• احساس سبک‌وزنی و شناوری و توانایی تحرک بیشتر و قابلیت قرارگرفتن در وضعیت‌های مختلف
• تجربه مثبت و مفید زایمان
• افزایش قدرت تسلط بر خویش و استقلال
• مشارکت فعال در روند زایمان
• کاهش ترس و خشم و اضطراب
• افزایش سطح خودآگاهی و هوشیاری در حین زایمان
• افزایش حس پذیرش نوزاد
• آثار آرام‌بخش، اطمینان‌بخش و لذت‌بخش آب
• افزایش ارتباط متقابل مادر و کودک
• توانایی بالاتر تمرکز در آب