در توافق نهایی عجله نشود

ایران > سیاست‌خارجی– میرشهبیز شافع:
درباره مذاکرات هسته‌ای فی‌مابین ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵ نکته اساسی که باید مورد اشاره قرار گیرد این است که الزاما نباید نفس مذاکرات را با نتایج حاصل از مذاکرات پیوند زد.

چرا که بعد از طرح هرموضوع و مورد بحث قرار گرفتن آن، نوشتن متن‌ نهایی دردستور کار قرار می‌گیرد‌. در آستانه مذاکرات اخیر که بین ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵ در وین برگزار شد، بیشترین تمرکز بر آن بود که نگارش متن توافقنامه جامع و نهایی آغاز شود که این کار صورت نگرفت. سبب آن هم کاملا روشن است.

چون تا زمانی که آیتم و پرونده باز وجود دارد، نمی‌توان نگارش متن را آغاز کرد. در اصول و فنون مذاکره، مذاکره به ۳بخش تقسیم می‌شود؛ «مرحله مقدماتی یعنی آماده شدن برای مذاکره کردن»، «مرحله داخل مذاکره» که طی این مرحله، مذاکرات و مجموعه امتیاز دادن‌ها و امتیاز‌گرفتن‌ها صورت می‌گیرد و «مرحله پس از مذاکره» که شامل نوشتن متن است. بزرگ‌ترین دستاورد نهایی مذاکرات، تدوین سند جامعی است که دربرگیرنده نقطه نظرات هر دو طرف است. زمانی می‌توان نگارش متن سند و توافقنامه نهایی را آغاز کرد که تمام موضوعات مورد بحث نهایی شده باشند و چون هنوز تمام آیتم‌ها نهایی نشده، نمی‌توان مذاکرات اخیر در وین را به‌عنوان یک شکست، عقبگرد و… تلقی کرد.

از بعد اصول و فنون مذاکره، همواره آخرین دور، چالش برانگیزترین دور است. چرا که یک سند موقت داریم که در ژنو به تصویب رسیده و طرفین خواستار آن می باشند که این سند را به یک سند حقوقی دائمی تبدیل کنند. چنانچه به قبل بازگردیم، بعد از تصویب توافقنامه هسته‌ای موقت در ژنو در کشورهای طرفین این بحث مطرح بود که «آیا این سند، یک معاهده است یا خیر» که در ایران سمینارهای متعددی برگزار شد و وزارت خارجه آمریکا نیز در این خصوص موضعگیری کرد. بنابراین دو طرف تا حدودی اذعان داشتند که این سند و توافق نخستیه، جنبه تعهدآور حقوقی ندارد.

ولی در تدوین سند جامع و نهایی نمی‌توان این کار را کرد و آن قطعا یک سند الزام‌آور خواهد بود و طبعا دیگر نباید هیچ مسئله مسکوتی بین طرفین باقی بماند. به‌عبارت دیگر بایستی مذاکرات خاتمه یابد تا سند تدوین شود. به همین‌خاطر از زاویه اصول و فنون مذاکره، روند مذاکرات هسته‌ای در گام پایانی یک روند طبیعی را طی می‌کند.

درباره قید بازه زمانی تیرماه، باید توجه داشت که مذاکرات هسته‌ای میان ایران و کشورهای عضو ۱+۵ یک پروسه را طی کند و طبیعی است که نباید با عجله این مسیر طی شود. به همین سبب اگر در مذاکرات زمانبندی قید شود، طرفین مذاکره دست بسته می‌شوند. از نظر اصول و فنون مذاکره در حالت عادی گفته می‌شود زمان باز باشد تا با فراغ بال به توافق جامع رسید. البته این به‌معنای آن نیست که مذاکره سال‌های سال به طول بینجامد. بنابراین داشتن یک ظرف زمانی مناسب است اما تکیه کردن بر بازه زمانی تا آخر تیرماه و تبدیل کردن آن به یک ظرف زمانی‌ سطح توقعات را بالا می‌برد.

استاد‌حقوق‌بین‌الملل