دلایل اهمیت سفر اخیر ظریف به لندن

چرا باید سفر ظریف به لندن را جدی گرفت؟

مجید تفرشی انگیزه اولیه این سفر، شرکت در یک نشست جهانی برای جمع‌آوری کمک مالی و تدارکاتی جامعه بین‌المللی به جنگ‌زدگان و آوارگان سوری در داخل و خارج از آن کشور بود.ولی ظریف در این سفر از فرصت گفت‌وگو با چندین مقام سیاسی و دیپلماتیک، از جمله همتایان بریتانیایی و امریکایی خود و همچنین حضور در چند نشست مهم پژوهشی و سخنرانی استفاده کرد. بیش از دو سده است که عمق و گستره روابط تهران و لندن، در ابعاد مختلف، آمیخته با اتهام، سوءظن، ابهام، شکایت و سرزنش از هر دو طرف ماجرا است. در این مورد، به دلایل مختلف و البته بدیهی که از حوصله این بحث خارج است، به دلیل جنس و رویکرد خاص مناسبات دوجانبه، میزان بدگمانی و انتقاد از سوی ایران به مراتب بیشتر از طرف مقابل بوده و هست.

در طول دوران پرفراز و نشیب تاریخ روابط دو کشور، به خصوص از زمان ملی شدن صنعت نفت و کودتای ٢٨ مرداد در ایران، موضوع بود و نبود، چگونگی و عمق و گستره مناسبات تهران و لندن از معدود مواردی است که هم منتقدان جدی ایرانی و غیرایرانی از داخل نظام سیاسی حاکم بر دو کشور دارد و هم منتقدان جدی در خارج از نظام و در بین گروه‌های مخالف هر دو کشور.

بیش از چهار سال از قطع روابط دیپلماتیک دو کشور در آذر ١٣٩٠، به دلیل حمله نابخردانه و غیرقابل توجیه عوامل ظاهرا خودسر به سفارت بریتانیا در تهران، به دنبال پیروزی تاریخی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری و سپس آغاز دوباره، توفیق تدریجی در مذاکرات هسته‌ای میان ایران و شش قدرت بزرگ جهانی و سفر فیلیپ هاموند، وزیر خارجه بریتانیا، روابط تهران و لندن نیز به تدریج بهبود یافت. اکنون با سفر ظریف به لندن و اعلام آغاز به کار قریب‌الوقوع صدور روادید در دو کشور، می‌توان آماده رسیدن روابط دوجانبه به حد بالای ظرفیت و امکان خود بود.

چنان که گفته شده، در سال‌های اخیر، دلایل جدی و قابل توجهی برای نگرانی از مداخله بریتانیا در ایران و رفتار غیرمنصفانه و ظالمانه دولت‌های مختلف لندن در قبال ایران وجود داشته است. سوای دلایل تاریخی، در دوران هشت ساله تحریم، در موارد متعددی لندن پیشگام و آتش افروز اصلی اعمال فشار بر ایران بود. اعمال چندین مورد تحریم ضدانسانی و ضدایرانی از سوی بریتانیا، بدون هیچ گونه مصوبه داخلی، اروپایی و بین‌المللی، از جمله تحریم ارایه سوخت به هواپیماهای مسافربری و تحریم بانک مرکزی ایران، از مواردی بودند که با ابتکار انفرادی بریتانیا انجام شد و پس از اجرای حکم، لندن با لابیگری منطقه‌ای و جهانی سعی کرد تا به اقدام خود مشروعیت و وجاهت قانونی ببخشد.

در دو سال و نیم اخیر و پس از تغییر بنیادین در نگرش و رویکرد در هر دو سوی پرونده هسته‌ای ایران، به مرور روش بریتانیا در قبال ایران نیز تا حدی اصلاح شد و تغییر کرد. از آن زمان به بعد، لندن در مجموع موضع نسبتا سازنده و مثبتی در تلاش برای رسیدن اروپا و امریکا به یک توافق نسبتا منصفانه و بازی برد- برد با ایران در موضوع هسته‌ای در پیش گرفت.

واقعیت این است که در حال حاضر، بریتانیا از چند جهت برای ایران و منافع ملی ایران مهم و غیرقابل اغماض است. بریتانیا از یک جهت یکی از کشورهای اصلی غربی است که با دارا بودن امکانات مالی، بانکی، اعتباری، سرمایه‌گذاری، آکادمیک، فناوری، علمی و صنعتی می‌تواند در دوران بازسازی اقتصادی و گسترش اقتدار و اعتبار سیاسی و راهبردی ایران مهم تلقی شود. در اتحادیه اروپا نیز بریتانیا یکی از سه قدرت اصلی منطقه محسوب می‌شود که ضمن اهمیت این قدرت، امکان تاثیرگذاری بر دیگر اعضای کوچک‌تر اتحادیه اروپا را نیز دارد. این در حالی است که لندن در مناسبات راهبردی گوناگون مثبت، تاثیرگذار و دیرینه خود با کشورهای مختلف مناطق خاورمیانه، خلیج فارس، آسیای مرکزی و شمال آفریقا در ارتباط با ایران بسیار موثر و تعیین کننده بوده و طبعا داشتن روابطی آرام و متعادل با بریتانیا می‌تواند در میان مدت و دراز مدت در رابطه ایران با کشورهای این مناطق نیز تاثیرگذار و مثبت تلقی شود.

از سوی دیگر، مناسبات ویژه و ناگسستنی و راهبردی لندن با واشنگتن و تاثیرگذاری سیاست بریتانیا بر امریکا نیز عامل تشدید کننده اهمیت وجود روابط آرام، متعادل و گسترده بین تهران و لندن تلقی می‌شود.

به این مجموعه عوامل باید حضور حدود ٣٠٠ هزار ایرانی اغلب نخبه و تاثیرگذار در بریتانیا را افزود که سرمایه‌های بالقوه و بالفعل غیرقابل چشم‌پوشی در جهت منافع کوتاه‌مدت و راهبردی ایران محسوب می‌شوند. سفر ظریف به لندن، گفت‌وگوهای روزهای گذشته او با مقامات مختلف بریتانیایی از نخست وزیر گرفته تا وزیر خارجه و وزیر خزانه داری آن کشور و همچنین تعامل و سخنرانی‌های متعدد و فشرده او در مجامع مختلف نخبگان بریتانیایی و همچنین در جمع شماری از نخبگان ایرانی مقیم بریتانیا بسیار حایز اهمیت بوده و باید منتظر نتایج مثبت آن در جهت منافع ملی ایران بود. نشست سخنرانی و پرسش و پاسخ درخشان و دقیق پنجشنبه شب دکتر ظریف در موسسه سلطنتی امور بین‌المللی (چتم هاوس) در لندن، یکی از نمونه‌های درخشان صلابت علمی و شعور عمیق او از یک سو و درایت و کارآمدی دیپلماسی نوین ایران در عرصه بین‌المللی از سوی دیگر بود.

در این سخنرانی ظریف همچنین با مهارت و دقت نظر به پرسش‌های متعدد نخبگان و اندیشمندان غربی و غیرغربی حاضر در این نشست در قبال ایران و جامعه بین‌المللی پاسخ داد. ظریف همچنین در جلسه بسیار دوستانه و دلنشین با شماری از ایرانیان نخبه در بریتانیا نشان داد که دولت تدبیر و امید در جهت تعامل واقعی و راهبردی با ایرانیان مقیم خارج از کشور مصمم است و روی حمایت این گروه از ایرانیان به خصوص در دوران پسابرجام حساب کرده است. با این همه دولت ایران هنوز فاصله بسیاری با شناخت و استفاده واقعی از اهمیت انکارناپذیر دیپلماسی فرهنگی و دیپلماسی مردم محور و نقش تلاش‌های غیررسمی و غیردولتی در جهت تحقق راستین و دراز مدت منافع ملی ایران در غرب و فتح قلوب و اذهان جامعه بین المللی در این مسیر دارد.

سفر کنونی ظریف به لندن را باید جدی گرفت و منتظر تبعات تدریجی و مثبت آن ماند. در برخورد با روابط ایران و بریتانیا گاهی سخن از بخشش یا فراموشی رفتار ناشایسته یا مظالم بریتانیا در ایران می‌شود. من اما معتقدم که ایران در برخورد با بریتانیا، نه لازم است ببخشد و نه لازم است فراموش کند. با این همه، به صراحت باید گفت که امروزه با وجود خیل بدخواهان منطقه‌ای و جهانی علیه ایران، منافع ملی و مصالح جمهوری اسلامی ایران حکم می‌کند که باید بهبود و گسترش روابط دو کشور را جدی گرفت و اجازه نداد تا بدخواهان در هر دو سوی ماجرا، مانع ادامه و گسترش این مناسبات شوند.

 

منبع: خبرآنلاین