دلیل تفاوت ۳ درصدی نرخ بیکار مرکز آمار و صندوق بین المللی پول/ آیا بحران کاهش جمعیت فعال در راه است؟

شاید یکی از دلایلی که محمود احمدی نژاد به بحث افزایش جمعیت پرداخته است این موضوع باشد، البته این در صورتی است که فکر کنیم مشکل جمعیت فعال در کشور ناشی از کاهش نرخ رشد جمعیت و تغییر هرم سنی بوده است، البته این دلیل می تواند موثر باشد ولی نگاهی به روند نرخ رشد جمعیت در کشور نشان می دهد که این موضوع تا به این حد جدی نیست، یا حداقل هنوز جدی نشده است. نرخ رشد جمعیت در سالهای دهه ۶۰ نزدیک به ۴ درصد بوده ولی طی دو دهه گذشته یعنی از ابتدای دهه هفتاد شمسی تا به امروز بین ۱٫۵ تا ۱٫۷ در نوسان بوده است.

نصف شدن نرخ رشد جمعیت طی دهه هفتاد هنوز نباید تاثیر جدی بر روی جمعیت فعال کشور داشته باشد زیرا هنوز سونامی جمعیتی دهه شصت در حال ورود به میان سالی بوده و در اوج دوره فعالیت خود قرار دارند بنابراین این وضعیت حداقل امروز هیچ توجیهی برای کاهش نرخ رشد جمعیت فعال در کشور ندارد.

البته نحوه کاهش جمعیت فعال هم به خودی خود نکته ای است که نباید از نظر دور داشت، با توجه به تعریف جمعیت فعال که به افرادی گفته می شود که در گروه سنی بالای ده سال قرار داشته و تمایل به کار کردن دارند باید گفت کاهش نیروی فعال یا با بازنشستگی اتفاق می افتد یا نتیجه کاهش جمعیت در اثر بلایای طبیعی و مهاجرت است و یا افزایش سطح رفاه به حدی که افراد از محل دارایی های خود امرار معاش کرده و نیازی به کار کردن نداشته باشند و در نهایت موضوعی به نام یاس از بازار کار، یعنی بعد از جستجوی زیاد برای کار فرد نا امید شده در عمل از فهرست جمعیت فعال خارج می شود.

اگر مروری بر وضعیت اقتصاد کشور داشته باشیم به طور حتم افزایش رفاه و یا بلایای طبیعی از جمع دلایل کاهش جمعیت فعال حذف می شود و تنها می ماند بحث مهاجرت و بازنشستگی و البته یاس از بازار کار.

در خصوص بازنشستگی طی سالهای گذشته دولت مشوق های زیادی را در نظر گرفته است و در این زمینه به حدی افراط کرده که حتی شاهد ایجاد بحران برای صندوق های بازنشستگی بودیم که البته بخشی از این بحران با خصوصی سازی شرکتهای دولت و وصول مطالبات این صندوقها مرتفع شد ولی نکته جالب این است که افراد بازنشسته با توجه به اینکه هنوز نیروی کار دارند و با اتکا به تجاربی که دارند می توانند در بازار کار حضور پیدا کنند ولی به دلیل آنکه در جمع مستمری بگیریان هستند از جمعیت فعال خارج شده اند البته تنها بر روی کاغذ.

این معضل باعث رشد بیکاری در جمعیت تازه ورود یافته به بازار کار می شود، از سوی دیگر شما شاهد مهاجرت گسترده افراد تحصل کرده از کشور بوده اید، افرادی که هزینه تحصیل آنها از محل منابع ملی پرداخت شده ولی به دلیل مختلف تمایلی به اشغال در داخل کشور ندارند، خروج این افراد و عدم تمایل نها به حضور در بازار کار داخلی به معنی کاهش جمعیت فعال است.

در نهایت مشاغل آزاد که به زبان عامیانه آنرا مشاغل آزاد می نامیم، بحران اشتغال در کشور و افت ظرفیت تولیدی کارخانه ها و واحدهای تولیدی در کشور به بیکاری دامن زده است، افرادی که به ظاهر تمایلی به کار کردن ندارند ولی از طریق حضور در فضاهای دلالی از ارز و طلا گرفته تا قاچاق امرار معاش می کنند و چه بسا از این طریق درآمد خوبی هم پیدا می کنند بسیاری از این افراد در زمان ارزیابی ها آماری از فهرست جمعیت فعال خارج می شوند یعنی اقتصاد زیر زمینی که رشد آن با رشد منفی در جمعیت فعال قابل لمس می شود.

همچنین پرداخت یارانه نقدی را نیز نباید در کاهش جمعیت فعال نادیده گرفت، براساس آمارهای مرکز آمار کاهش نرخ مشارکت در سال ۹۰ نسبت به سال ۸۸ در مناطق روستایی ۲٫۱ درصد و در مناطق شهری ۱٫۹ درصد بوده است، در اینجا این احتمال را می توان مطرح کرد که این تفاوت ۰٫۲ درصدی در افت بیشتر نرخ مشارکت مناطق روستایی ناشی از اجرای قانون هدفمندی باشد.

به هر شکل اگر توجهی به این موضوع نشود، به طور حتم تبعات کاهش جمعیت فعال در کشور به تفاوت بین نرخ بیکاری برآورد شده از سوی مرکز آمار ایران با صندوق بین المللی پول (که ناشی از عدم لحاظ شدن افت ۵۰۰ هزار نفری جمعیت فعال در برآوردهای صندوق بوده )، ختم نمی شود. کاهش جمعیت فعال در یک اقتصاد به معنی تحلیل رفتن منابع انسانی یعنی اصلی ترین دارایی یک اقتصاد است.

/۳۱۲۲۲

  دانلود