راهکارهای ویژه برای نجات دریاچه ارومیه

ایسنا: سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو برنامه‌های ویژه دولت برای احیای دریاچه ارومیه را تشریح کرد و با اشاره به دستور ویژه رییس‌جمهور در این زمینه گفت: حل مساله دریاچه یک موضوع چند بعدی پیچیده است که برنامه‌های مختلفی در چند بخش برای آن انجام می‌شود.
 
علیرضا دائمی با حضور در ایسنا یکی از مهم‌ترین برنامه‌های دولت برای حل مشکل دریاچه ارومیه را جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز آب زیرزمینی در این حوزه اعلام کرد و افزود: باید از برداشت‌های اضافه جلوگیری کنیم و مدیریت آب زیرزمینی را انجام دهیم؛ در همین خصوص استاندارها موظف شده‌اند که در این موضوع بیشتر در میدان حضور پیدا کنند و با کمک به وزارت نیرو، بخشی از مسائل مربوط به آب‌های زیرزمینی را مدیریت کنند و با این روش جلوی اضافه برداشت‌ها و حفر چاه‌های غیر مجاز در حوزه گرفته شود.
 
* برداشت بی‌رویه و افزایش دما؛ مهم‌ترین تهدیدها
 
به گفته دائمی اگر بتوانیم برداشت‌های بی رویه آب‌های زیرزمینی را مهار کنیم که بخشی از آن شامل چاه‌های غیر مجازی است که در حوزه وجود دارد و بخشی شامل برداشت اضافه از چاه‌های مجاز می‌شود، این مساله در بلند مدت به تنهایی باعث بهبود ۲۰ تا ۳۰ درصدی شرایط دریاچه ارومیه می‌شود.
 
سرپرست معاونت آب و آبفا وزارت نیرو میزان آبی که اکنون در حوزه دریاچه ارومیه اضافه برداشت می‌شود را بیش از ۵۰۰ میلیون متر مکعب در سال دانست و گفت: در شرایطی که سالانه یک تا دو میلیارد متر مکعب آب کمتر وارد دریاچه می‌شود، حل این مساله به راحتی می‌تواند نقش موثری در بهبود وضعیت دریاچه ارومیه داشته باشد، هر چند بخشی از مسئله هم ناشی افزایش درجه حرارت حوزه است که بین یک تا دو درجه افزایش یافته و هر درجه افزایش حرارت حجم تبخیر آب دریاچه را ۵۰۰ میلیون متر مکعب افزایش می‌دهد؛ از سوی دیگرخشکسالی، برداشت مستقیم از آب‌های سطحی و … نیز در این شرایط کنونی دخیل هستند.
 
* راهکار ویژه دولت برای حل مشکل دریاچه ارومیه
 
دائمی از افزایش مصرف آب کشاورزی در حوزه دریاچه ارومیه به عنوان یک عامل موثر بر شرایط کنونی این دریاچه اشاره کرد و گفت: در حالی که قبلا سطح زیر کشت در کل حوزه حدود ۱۵۰ هزار هکتار بوده که امروز این عدد به سه برابر یعنی ۴۵۰ هزار هکتار افزایش یافته است. این به معنی آن است که مصرف آب کشاروزی در حوزه باید سه برابر افزایش پیدا کرده باشد.
 
این مقام مسئول در تشریح اقدامات دولت برای حل مشکل دریاچه ارومیه به ایسنا گفت: آنچه در دولت انجام شد، این بود که اعتبار بسیار خوبی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت که صرف اصلاح روش آبیاری و استفاده از سیستم‌هایی شود که در مصرف آب صرفه جویی می‌کنند و این کار باعث می‌شود آب مصرفی در کشاورزی مجددا به طبیعت برگردد.
 
* برنامه ویژه‌ای برای انتقال فوری آب ارس به ارومیه نداریم
 
دائمی درباره طرح انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه به عنوان یکی از راهکارهای حل مشکل کم‌آبی این دریاچه به ایسنا گفت: مطالعات طرح ما برای برداشت آب‌های اضافی ارس در قالب حقابه‌های جمهوری اسلامی رو به اتمام است و قطعیت این موضوع زمانی مشخص می‌شود که مطالعات کامل شده باشد. این درحالی است که پیش بینی شده در سال‌هایی که آب اضافه در رود ارس داریم این امکان وجود داشته باشد که آب را به سوی دریاچه ارومیه هدایت کنیم و بحث ارس مربوط به کوتاه مدت نیست و پیش بینی ما این است که این کار حداقل پنج سال طول می‌کشد.
 
سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو در پاسخ به این سوال که انتقال آب ارس به ارومیه به عنوان یک اقدام ضربتی برای حل مشکل دریاچه ارومیه در دستور کار قرار ندارد؟ تصریح کرد: ما در قالب حقابه‌های خود عمل می‌کنیم و قصد نداریم که معاهدات مرزی مورد توافق با جمهوری آذربایجان را زیرپا بگذاریم.
 
به گفته وی براساس قرارداد دو جانبه‌ای که ایران با شوروی سابق داشته است، آب و انرژی ارس به صورت ۵۰-۵۰ توسط دو کشور استفاده می‌شود ولی مصارفی که برای کشاورزی و محیط زیست از ارس داریم یا به صورت سدهای مشترک است یا ایستگاه پمپاژ و برداشت مستقیم از ارس است. دو طرف طبق قرارداد قدیمی که مورد تعامل با آذربایجان است برداشت مستقیم هم دارند و آب مازاد می‌تواند برای این مصارف استفاده شود و طرف آذربایجانی هم معتقد است طبق همان قرارداد با اطلاع و هماهنگی طرف مقابل اجازه برداشت آب مازاد وجود خواهد داشت و برای استفاده آب در هر سال پروتکل جدایی تنظیم خواهد شد و برای حل مشکل دریاچه ارومیه هم طبق پروتکل عمل می‌کنیم و برنامه ویژه‌ای برای برداشت فوری از آب ارس که نیاز به هماهنگی مجدد داشته باشد نداریم.
 
* وضعیت دریاچه ارومیه شکننده و بحرانی است
 
دائمی در واکنش به برخی گمانه‌زنی‌ها که تداوم شرایط دریاچه ارومیه به همین‌شکل ممکن است به پدیده گردوغبار نمکی یا سونامی نمک در کشور منجر شود، تصریح کرد: در زمینه این موضوع و گرد و غبار هیچ گونه اطلاع یا تجربه یا اتفاق عملی که رخ داده باشد را تاکنون نداشته‌ایم؛ اگر الان به حوزه دریاچه ارومیه مراجعه کنید در نزدیک‌ترین محل به دریاچه هنوز کشاروزی و دامداری انجام می‌شود و در شرایطی که قصد نداریم بگوییم چنین پدیده‌ای اصلا وجود ندارد باید بگویم که ما هنوز تجربه‌ای در این زمینه نداریم.
 
وی در ادامه با تصریح این مطلب که “وضعیت دریاچه ارومیه از دیدگاه ما بسیار شکننده و بحرانی است”، ادامه داد: این یعنی این‌که ما معتقدیم این یک فاجعه زیست محیطی است که قطعا باید به آن توجه شود، اما تعیین مرز واقعیت با شایعات بحث مهمی است که نباید از نظر دور بماند.
 
به گفته دائمی نگاه مجموعه وزارت نیرو به دریاچه ارومیه کاملا علمی است و با وجودی که بحران را جدی می‌دانیم، بدون شواهد یا پایه‌های علمی تصمیم گیری نمی‌کنیم و درحال حاضر اصلا این موضوع که غبار نمک یا سونامی نمک منطقه را فرا می‌گیرد را نداریم چون منطقه را بارها بازدید کرده‌ایم و همه مردم هم می‌توانند این موضوع را به چشم ببینند؛ مثلا در مسیر پل روی دریاچه و جاده‌های حاشیه این دریاچه، در روستاهای اطراف دریاچه هنوز کشاورزی می‌کنند و تاکنون به جز گمانه‌زنی، گزارش مستندی از وقوع گرد وغبار نمکی یا سونامی نمکی نداشته‌ایم یا مثلا شواهدی دال بر این که نمک‌ها حتی ۱۰ کیلومتر جابه‌جا شود نداشته‌ایم، چه برسد به این که برخی گفته‌اند این نمک با طی هزار کیلومتر به تهران می‌رسد!