رشته‌های پولی در دانشگاه‌های دولتی

مطابق مفاد برنامه پنجم توسعه، دانشگاه‌های دولتی می‌توانند از ظرفیت مازاد خود برای جذب دانشجویان پولی اقدام کنند و همین قانون دست دانشگاه‌ها را باز گذاشته است که هم دانشجویان متمکن بتوانند بی‌دردسر به مقاطع تحصیلات تکمیلی راه یابند و هم دانشگاه‌های دولتی نیز با دریافت شهریه، بخشی از مشکلات مالی دانشگاه را مرتفع ‌کنند.

در تازه‌ترین اقدام برای گسترش رشته‌های پولی در دانشگاه‌ها، این بار پردیس البرز دانشگاه تهران به جذب دانشجوی دکتری روی آورده است.

شهریه دانشجویان دکترای این پردیس دانشگاهی بین ۴۵ تا ۵۵ میلیون تعیین شده است که با احتساب علی‌الحساب ‌بودن شهریه و احتمال افزایش شهریه‌های پرداختی در ماه‌های آینده، ورود به این رشته‌ها از توان مالی بسیاری از دانشجویان ایرانی خارج است.

معاون آموزشی دانشگاه تهران در خصوص نحوه ورود به رشته‌های دکترای این مرکز دانشگاهی به مهر می‌گوید: پردیس البرز دانشگاه تهران برای سال تحصیلی ۹۲-۹۱ در ۲۶ رشته در مقطع دکتری (PHD) از طریق معرفی سازمان سنجش و شیوه‌نامه داخلی خود دانشگاه دانشجو می‌پذیرد.

مهدی قمصری اضافه می‌کند: از سازمان سنجش درخواست کرده‌ایم دانشجویانی که برای دوره دکتری شرکت کرده، ولی موفق به قبولی نشده‌اند را به دانشگاه معرفی کند؛ همچنین اولویت با دانشجویانی است که ازسوی سازمان سنجش معرفی شوند و در صورتی که تعداد دانشجویان به حد نصاب نرسد از متقاضیانی که از طریق فراخوان دانشگاه ثبت‌نام کرده‌اند نیز پذیرش می‌شوند.

کیفیت رشته‌های پولی پایین است

اکثر پردیس‌های دانشگاهی ایران در دانشگاه‌های مادر تاسیس شده است و اغلب نیز در «مناطق آزاد» فعالیت می‌کنند.

هم‌اکنون مطابق آمارهای وزارت علوم، بالغ بر ۲۲پردیس دانشگاهی فعال در کشور وجود دارد، اما بسیاری از کارشناسان آموزشی بر این اعتقادند که بحث عدالت آموزشی در این پردیس‌ها و همچنین کیفیت تدریس رشته‌ها در این مراکز آموزش عالی، جای سوال دارد.

حسین باهر، کارشناس آموزشی با بیان این که تا حدامکان نباید در دانشگاه‌های دولتی از دانشجویان پول گرفته شود، به جام‌جم می‌گوید: گسترش رشته‌های پولی در پردیس دانشگاه‌های دولتی، کیفیت سطح آموزش‌های دانشگاهی را پایین آورده است، زیرا در این مراکز آموزشی از استادان مطرح و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های معتبر استفاده نمی‌شود.

استاد دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به این‌که در این پردیس‌ها، کیفیت آموزش‌های دانشگاهی پایین است، تاکید می‌کند: دانشگاه‌های غیردولتی و حتی دولتی با پولی کردن بسیاری از رشته‌ها، عملا به سمت و سوی تجارت آموزشی حرکت می‌کنند و متاسفانه در بسیاری از این رشته‌های پولی نیز استانداردهای آموزشی لازم رعایت نمی‌شود.

استدلال دولتی‌ها چیست؟

کمبود ظرفیت دانشگاهی در مقطع تحصیلات تکمیلی و رواج مدرک‌گرایی موجب شده است که رشته‌های پولی با سرعتی قابل توجه در دانشگاه‌های کشور افزایش یابد؛ طوری که ابوالفضل حسنی، مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم به جام‌جم می‌گوید: از یک سال گذشته تا به امروز، رشته‌های دکتری با دریافت شهریه در ۲۴ دانشگاه کشور راه‌اندازی شده است و در نظر داریم که این رشته‌ها را در همه دانشگاه‌های مادر نیز گسترش دهیم.

فرآیند افزایش رشته‌های پولی در دانشگاه‌های کشور در حالی اتفاق می‌افتد که بسیاری از کارشناسان آموزشی برپایین بودن کیفیت آموزش در این پردیس‌ها اجماع نظر دارند، اما رییس سازمان سنجش در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما تاکید می‌کند: برخلاف صحبت‌هایی که مطرح می‌شود، معتقدم کیفیت تدریس رشته‌های پولی مقطع تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌های دولتی، قابل قبول است و حتی کیفیت تدریس این رشته‌ها در مقایسه با خیلی از دانشگاه‌های جهان، همچون هند، مالزی و اغلب کشورهای همسایه بالاتر است.

ابراهیم خدایی می‌افزاید: مطابق قانون، دانشگاه‌های دولتی این اجازه را دارند که با ظرفیت‌سازی به جذب دانشجو با دریافت شهریه اقدام کنند و فکر می‌کنم اگر قرار است مثلا دانشجو برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری به خارج از کشور برود، تحصیل در پردیس‌های دانشگاهی، مقرون‌به‌صرفه‌تر باشد.

بی‌عدالتی در نظام آموزشی

در آزمون دکترای امسال بیش از ۱۷۸ هزار متقاضی شرکت کردند، اما به دلیل محدودیت ظرفیت سیستم آموزش عالی در مقطع تحصیلات تکمیلی، فقط حدود ۹۰۰۰ نفر از آنان به دانشگاه راه یافتند، علاوه بر پذیرش محدود متقاضیان آزمون دکتری، بسیاری از متقاضیان نسبت به نتایج اولیه این آزمون نیز شکایت داشتند؛ طوری که برخی داوطلبان مدعی بودند با وجود قرار داشتن نامشان در فهرست سه برابر ظرفیت سازمان سنجش، به هیچ دانشگاهی جهت مصاحبه علمی معرفی نشده‌اند.

با بالا گرفتن اعتراض ها، کار به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی هم کشیده شد، اما در نهایت مجلس به نفع دولتی‌ها رای داد.

اما این بار جواد هروی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی می‌گوید: مجلس در هفته‌های آینده حتما بحث دانشجویان پولی را در کمیسیون آموزش مطرح می‌کند و از وزارت علوم نیز پاسخ خواهد خواست.

وی اضافه می‌کند: در شرایطی که بسیاری از شهروندان ما امکان پرداخت شهریه‌های سنگین رشته‌های پولی در دانشگاه‌های دولتی را ندارند، ایجاد فرصت آموزشی برای یک عده از شهروندان درست نیست و بحث عدالت آموزشی و حتی کیفیت آموزشی را هم زیر سوال می‌برد.

هروی با اشاره به تبعات منفی متداول شدن رشته‌های پولی می‌گوید: نمی‌شود که دولت از یک طرف با برگزاری آزمون بسیار دشوار دکتری، برای ورود به این مقطع تحصیلات تکمیلی، این‌گونه سختگیری کند ولی از طرف دیگر، به ‌راحتی یک سری افراد را به مقطع دکتری هدایت‌کند، درواقع سیاست‌های وزارت علوم در این حوزه با یکدیگر همخوانی ندارد.

وی تصریح می‌کند؛ وزارت علوم باید در نحوه جذب دانشجوی پولی مقطع تحصیلات تکمیلی بازنگری کند و اگر این کار را نکند، دامنه نظارت‌های کمیسیون آموزش مجلس به وزارت علوم خواهد رسید و این وزارتخانه باید نسبت به این موضوع پاسخگو باشد.

به هر حال با وجود آن که بسیاری از همین دانشجویان پولی پردیس‌های دانشگاهی، در سال‌های آینده به جمع اعضای هیات علمی دانشگاه‌های کشور اضافه می‌شوند، در این شرایط این نگرانی وجود دارد که با وجود افت کیفیت آموزش در پردیس‌های دانشگاهی، خروجی این مراکز آموزش عالی نتواند فارغ‌التحصیلانی مجرب و خبره را به‌جامعه علمی و دانشگاهی کشور تحویل دهد.

امین جلالوند – گروه جامعه