۳۱فروردین۱۳،
ممتاز نیوز :دکتر علی اصغر عبدی ارتوپد و متخصص جراح استخوان، دربرنامه ی گفتگوی پزشکی رادیو سلامت، با بیان اینکه ؛سن،عوامل ژنتیکی،چاقی،جنس و شغل از عوامل تشکیل و پیشرفت آرتروزیاساییدگی مفصل می باشند گفت:آرتروز به معنای ساییدگی مفصل و تخریب سطح مفصلی است. در بیمار مبتلا به آرتروز یا ساییدگی مفصل تغییر شکل، درد و محدودیت حرکت در مفصل بوجود میاید. آرتریت Arthritis به معنای التهاب مفصل است و استئوآرتریت Osteoarthritis شایع ترین نوع آرتریت است.
در استئوآرتریت مشکل اصلی در غضروف مفصلی است و بعد از مدتی استخوان مفصل هم دچار آسیب میشود. آرتروز Arthrosis یک کلمه یونانی به معنای مفصل است ولی به معنای استئوآرتریت هم بکاربرده میشود.
در فارسی بجای کلمات استئوآرتریت و آرتروز از کلمه “ساییدگی مفصل” هم استفاده میشود. مفصل جایی است که دو استخوان در کنار هم قرار میگیرند. مفصل سبب میشود قسمت های مختلف بدن نسبت به هم حرکت کنند و حرکت استخوان ها در مفصل به سبب کششی است که از طریق عضلات به آنها اعمال میشود.
دو انتهای استخوان ها در جایی که با هم مفصل میشوند به وسیله پرده بافتی محکمی پوشیده شده که به آن کپسول مفصلی میگویند.
در اطراف کپسول مفصلی نوارهای بافتی محکمی قرار دارند که به آنها لیگامان یا رباط میگویند و مسئول پایدار کردن مفصل می باشند.
غضروف یک بافت سخت ولی صاف و قابل انعطاف است که روی انتهاهای استخوان ها در محلی که در کنار هم قرار میگیرند را میپوشاند.
مقدار کمی از یک مایع غلیظ و لزج بین دو سر استخوان ها و در داخل مفصل قرار گرفته که سطح غضروف را لیز کرده و اصطکاک بین دو سطح مفصلی را کم میکند و به آن مایع سینوویال Synovial fluid یا مایع مفصلی میگویند.
مایع سینوویال به توسط بافت سینوویال ساخته میشود. بافت سینوویال لایه ای از سلول هاست که سطح داخلی کپسول مفصل را فرش کرده است.
آرتروز علایم بسیاری دارد ولی ۳ علامت آن شایع‌تر و مشخص‌تر می باشند؛اولی خشکی پس از استراحت است،به این معنی که گاهی اوقات وقتی مفصل به‌مدت طولانی بی‌حرکت مانده باشد و بخواهد فعالیت کند درد خواهد داشت.
شاید دیده باشید که بیماران مبتلا به آرتروز زانو صبح‌ها که از خواب بیدار میشوند به سختی راه می‌روند اما بعد از مدتی کم‌کم راه رفتنشان به حالت عادی بازمی‌گردد.خشکی مفاصل بعد از یک دوره طولانی عدم فعالیت بسیار شایع است ولی به ندرت بیشتر از نیم ساعت طول می‌کشد.
دومین علامت کاهش انطاف پذیری است؛به‌همین سبب بیماران مبتلا به آرتروز نمی‌توانند به راحتی مفاصل خود را خم و راست کنند و برای علامت بعدی هم میتوان به درد در مفصل اشاره کرد.
توصیه میشود کسانی که بیشتر از دو هفته چنین علایمی را در مفاصل خود دارند حتما به پزشک مراجعه کنند. چند عامل وجود دارد که میتواند زمینه ساز ابتلا به آرتروز باشد،یکی سن بالا است که این بیماری معمولا در اشخاص بالای ۴۰ سال دیده میشود.مورد دوم جنس،چون آرتروز در خانم‌ها بیشتر از آقایان بروز میکند ولی سبب آن هنوز به درستی مشخص نشده است،مورد بعدی ناهنجاری های مادر زادی استخوانی و یا صدمه به مفصل است.
آرتروز در ورزشکاران حرفه‌ای که مدام در معرض ضربه خوردن می باشند بسیار شایع است به طور مثال در فوتبالیست‌ها.صدمات غیر ورزشی مثل تصادفات رانندگی هم زمینه را برای آرتروز مهیا میکند.
چاقی خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد.به طور کلی هر چقدر وزن بالاتر باشد مفاصل بزرگ(مثل زانوها)باید بار و فشار بیشتری را تحمل کنند و در نتیجه خطر ابتلا به آرتروز در آنها بیشتر میشود.
چاقی حتی احتمال بروز آرتروز در دست‌ها را هم افزایش می‌دهد. در طول روز و به سبب فعالیت های بدنی مفاصل بدن بطور مرتب در معرض ضربه قرار دارند و این ضربات مرتبا آسیب هایی را به آنها بخصوص به غضروف مفصلی وارد میکنند.
بدن این آسیب ها را تا جایی که میتواند ترمیم میکند. پس در طول زندگی مفاصل بدن دائما در یک فرآیند آسیب و ترمیم قرار دارند.
گاهی اوقات شدت آسیب های وارده به مفصل بیش از قدرت ترمیم بدن است و یا به عللی قدرت ترمیم بدن کاهش یافته و نمیتواند آسیب های معمولی را مرتبا ترمیم کند. در این موارد غضروف مفصلی بتدریج خرابتر و خرابتر میشود و این آغاز آرتروز است.
در ابتدا سطح غضروف ریش ریش و لایه لایه میشود. با هر آسیبی مقداری از روی غضروف برداشته میشود تا اینکه بتدریج کلفتی غضروف کم میشود. کم شدن کلفتی غضروف که در رادیولوژی بصورت کاهش فاصله مفصلی دیده میشود از علائم اولیه آغاز ساییدگی مفصل است.
علل زیر در تشکیل و پیشرفت آرتروز یا ساییدگی مفصل تاثیر دارند:
سن : با بالا رفتن سن آرتروز هم بیشتر میشود. میتوان گفت ساییدگی مفصلی جزئی طبیعی از روند پیری است که در همه انسان ها با افزایش سن ایجاد میشود ولی سن آغاز آن در انسان های مختلف متفاوت است.
ژنتیک : در بعضی انسان ها بطور ژنتیکی و خانوادگی استعداد بروز آرتروز بیشتر است
چاقی : ساییدگی مفاصل ران و زانو در اشخاص چاق بیشتر و زودتر ایجاد میشود و این به سبب نیروهای بسیاری است که در اشخاص چاق به سبب نیروی وزن به مفصل وارد شده و سبب تخریب زودرس آن میشود.
جنس : آرتروز در زنان بیشتردیده میشود
آسیب قبلی به مفصل : عفونت های قبلی در مفصل، شکستگی هایی که قبلا در مفصل ایجاد شده است، آسیب های لیگامانی که بر اثر حوادث قبل در مفصل بوجود آمده و مفصل را ناپایدار کرده اند و یا تغییر شکل استخوان های اطراف مفصل میتوانند سبب تشدید بروز آرتروز شوند.
شغل : فعالیت های بدنی شدید به سبب شغل خاص و یا انجام ورزش خاص میتواند ضربات بیش از حد تحمل مفصل برای ترمیم به آن وارد کرده و سبب بروز آرتروز یا ساییدگی مفصل شوند.
وی افزود:مهمترین اقداماتی که برای کنترل آرتروز انجام میشوند عبارتند از :
– تغییر روش زندگی یا Lifestyle
از مهمترین روش های کاهش علائم ارتروز تغییر دادن روش زندگی است. مهمترین آنها عبارتند از
– کم کردن سطح فعالیت های بدنی
– استفاده کمتر از پله و زمین های شیب دار در آرتروز زانو و مفصل ران
– استفاده از توالت های صندلی دار در آرتروز زانو و مفصل ران
– خوابیدن در بستر کمی سفت در آرتروز ستون مهره
– بلند نکردن اجسام سنگین
– یاد گرفتن طرز صحیح بلند کردن اجسام از روی زمین
– ورزش
انجام نرمش های کششی و تقویتی میتواند تا حد بسیاری قابلیت انعطاف مفاصل را حفظ کرده و آنها را قوی نگه دارد تا بتوان از عهده انجام فعالیت های روزمره برآمد. شنا و پیاده روی از نرمش های خوب می باشند. آرتروز هر مفصل نرمش های مخصوص به خود دارد که با یاد گرفتن آنها میتوان تا حدود بسیاری درد را کاهش داد
– کاهش وزن
اگر چاق می باشند کم کردن وزن میتواند تا حد بسیاری درد ناشی از آرتروز را کم کند. حتی چند کیلو کاهش وزن هم تاثیرات مهمی در کم کردن علائم بیماری دارد. اگر وزن متعادل دارید باز هم کم کردن وزن میتواند در کاهش علائم بیماری به شما کمک کند.
– وسایل کمکی
استفاده از وسایلی مانند بریس های زانو، کفی های مخصوص کفش و بسیار چسب زدن به کشکک برای کنترل حرکات آن میتواند در کاهش دردهای زانو به سبب آرتروز موثر باشد
– عصا
به دست گرفتن عصا در دست مقابل اندام دچار آرتروز یا ساییدگی مفصل میتواند تا حدی درد ناشی از بیماری در مفصل ران و زانو را کم کند
– گرما
گرم نگه داشتم مفصل مبتلا به آرتروز میتواند تا حدی درد ناشی از آن را کاهش دهد. این گرما میتواند با استفاده از لباس های کلفت تر بدست آید و یا با استفاده از وسایل کمکی مانند کیسه آب گرم یا حوله برقی بتوان مفصل مبتلا را گرم کرد
– دارو
دارو میتواند درد و التهاب ناشی از آرتروز را کاهش دهد. برای مطالعه داروهای مورد استفاده در ساییدگی مفصل به مقاله بعد مراجعه کنید
– عمل جراحی
از اعمال جراحی متفاوتی در درمان آرتروز استفاده میشود. درمان های جراحی معمولا برای بیمارانی بکار برده میشود که درد و ناراحتی آنها به اقدامات درمانی قبلی پاسخ مناسبی ندهد.
منبع:ممتاز نیوز
باز نشر: پورتال خبری ممتاز نیوز www.momtaznews.com