رویای گمشده کودکان در رادیو

شب‌ها هم با شنیدن برنامه «شب‌بخیر کوچولو» با صدای مریم نشیبا و لالایی پایانی این برنامه می‌خوابیدیم؛ چه شیرین بود این لحظات.

این شیرینی بعد از گذشت این همه سال وجود دارد و الان هم بچه‌ها این برنامه‌ها را گوش می‌دهند. گرچه برخی معتقدند بچه‌های امروز چندان مخاطب رادیو نیستند.

البته از دو سال پیش محمدحسین صوفی، معاون صدای سازمان صدا و سیما وعده راه‌اندازی رادیو کودک را داده و همه برنامه‌سازان هم به امید روزی هستند که این اتفاق بیفتد. راه‌اندازی رادیو کودک می‌تواند بچه‌ها را با رادیو آشتی دهد.

رادیو کودک در انتظار نیمه دوم سال

محمدحسین صوفی، معاون صدا درباره راه‌اندازی رادیو کودک که از دو سال پیش وعده آن داده شده است و این‌که آیا زیرساخت این شبکه آماده شده یا نه؟ به جام‌جم می‌گوید: طراحی زیرساخت‌های این شبکه از یک سال قبل آغاز شده است. در حال حاضر مشغول برنامه‌ریزی هستیم تا در شش ماهه دوم امسال رادیو کودک را راه‌اندازی کنیم.

وی ادامه می‌دهد: به دنبال تخصیص فرکانس برای رادیو کودک هستیم. تاسیس یک شبکه نیازمند فرآیندهایی است که شامل برنامه‌سازی، پشتیبانی و ایجاد فرکانس است. با برطرف شدن مشکلات فنی، این شبکه هم تاسیس می‌شود. در حال حاضر هم برنامه‌هایی تهیه شده تا با دست‌پر به‌استقبال این شبکه برویم.

معاون صدا درباره تربیت نیروی متخصص برای این‌شبکه رادیویی توضیح می‌دهد: خوشبختانه نیروی خوب در رادیو زیاد داریم، تلاش کردیم کسانی که علاقه‌مند به کار کودک هستند و مخاطبان کودک را می‌شناسند شناسایی کنیم تا بر اساس ذائقه مخاطب کودک برنامه‌های متنوع و شادی را در رادیو برای بچه‌ها تهیه کنند. ضمن این‌که آموزش‌هایی هم برای آنها در نظر گرفته شده که در طول انجام کار سپری می‌کنند.

بچه‌های شهرستان، مخاطبان پر و پا قرص رادیو

عذرا وکیلی که سال‌ها برنامه‌ موفق «سلام کوچولو» را اجرا و تهیه‌کنندگی کرده، درباره این‌که آیا بچه‌ها شنوندگان خوبی برای برنامه‌های کودک در این رسانه هستند، توضیح می‌دهد: بله، به نظرم بچه‌ها با علاقه و دقت به برنامه‌های رادیو گوش می‌دهند. در سفرهایی که من به شهرستان‌ها داشتم در آنجا بچه‌ها را می‌دیدم که چگونه با علاقه برنامه‌های کودک رادیو را گوش می‌دهند. اگر برنامه‌ای مورد پسند بچه‌ها باشد، حتماً آن را دنبال می‌کنند. اگر تهیه‌کننده یک برنامه مناسب کودک تهیه کند با استقبال مخاطبان روبه‌رو می‌شود.

وی با اشاره به دشواری‌های ساخت برنامه‌های کودک در رادیو می‌گوید: همین مساله باعث شده تا تهیه‌کنندگان کمتر سراغ ساخت برنامه‌های کودک بروند. باید برای ساخت برنامه‌های کودک از متخصصان کمک گرفت تا برنامه برای بچه‌ها شنیدنی شود. نباید به سراغ آدم‌های ارزان رفت و باید از نویسندگان خوب بهره گرفت.

وکیلی درباره تربیت گویندگان جوان می‌افزاید: ما گوینده زیاد داریم، اما هر گوینده‌ای نمی‌تواند گوینده برنامه کودک باشد، چون اجرای برنامه کودک ویژگی‌های خودش را دارد. وقتی به من هم برنامه بزرگسال پیشنهاد می‌شود، قبول نمی‌کنم، چون می‌دانم اجرای من فقط برای کودکان مناسب است. هر کس باید سر جای خودش قرار بگیرد.

تهیه‌کننده و مجری برنامه سلام کوچولو می‌گوید: کسی که قرار است گوینده برنامه کودک رادیو باشد باید صدای مادرانه و دلنشینی داشته باشد تا بتواند ارتباط خوبی با بچه‌ها برقرار کند. گاهی شاهد هستیم گویندگان جوان ادای دیگران را در می‌آورند. در حالی که این اشتباه بزرگی است. باید گوینده خودش باشد تا ماندگار شود. مریم نشیبا به‌خاطر ارتباط خوب و صمیمانه‌ای که با بچه‌ها دارد، ماندگار شده است.

وی ادامه می‌دهد: کسی که گوینده برنامه کودک رادیو است باید رادیو را دوست داشته باشد تا بتواند با سختی‌های آن کنار بیاید و گوینده خوبی شود. ضمن این‌که آموزش را فراموش نکند و با گفتن به‌به و چه‌چه دوستانش راهی برنامه‌های تلویزیون نشود. در سال‌های اخیر شاهد رشد برنامه‌های کودک در رادیو بودیم که جای قدردانی از معاون صدا و مدیران رادیو دارد. امیدوارم روزبه‌روز این برنامه‌ها رونق بیشتری پیدا کند.

توجه رادیو قرآن به کودکان

مریم نشیبا چهره نام‌آشنایی برای بزرگ‌ترها و بچه‌هاست و سال‌هاست قصه‌های برنامه شب‌بخیر کوچولو را روایت می‌کند.

او درباره تعامل بچه‌ها با شبکه‌های مختلف رادیویی می‌گوید: برنامه‌های کودک مثل سلام کوچولو و شب‌بخیر کوچولو جایگاه خوبی در میان بچه‌ها دارد و بچه‌ها با علاقه به برنامه‌های کودک گوش می‌دهند. این برنامه‌ها از گذشته تاکنون مخاطب خودش را داشته است و الان هم برای بزرگ‌ترها نوستالژی دارد.

این گوینده اشاره می‌کند: حتی من در مهدکودک‌ها دیده‌ام که مربیان مهدها برنامه‌ شب‌بخیر کوچولو را ضبط می‌کنند و زمانی که بچه‌ها بعد از ناهار می‌خواهند ‌استراحت کنند، برای بچه‌ها می‌گذارند تا گوش بدهند و راحت بخوابند.

وی ادامه می‌دهد: در سال‌های اخیر با همت معاون صدا برنامه‌های کودک رشد خوبی داشتند و شبکه‌های مختلف رادیو هر چند کم، اما برنامه‌ای برای کودکان دارند، حتی برنامه‌های کودک مثل «آی قصه قصه» در شبکه صدای آشنا که من هم راوی این برنامه بودم، مخاطبان زیادی داشت. گرچه این برنامه تمام شده، اما دیگر برنامه‌های کودک صدای آشنا جایگاه خوبی در میان بچه‌ها دارد.

این گوینده با اشاره به راه‌اندازی رادیو کودک می‌گوید: امیدوارم بزودی این شبکه راه‌اندازی شود تا بچه‌ها صاحب یک شبکه رادیویی برای خودشان شوند. رادیو قرآن هم خیلی جدی به مقوله کودک می‌پردازد و برنامه‌های خاصی برای کودکان پخش می‌کند و قصص قرآنی را با ادبیات خاصی برای بچه‌ها روایت می‌کنند تا مورد توجه آنها قرار بگیرد.

نشیبا در ارتباط با تربیت گویندگان جوان برای برنامه‌های کودک عنوان می‌کند: بچه‌هایی که در برنامه سلام کوچولو با عذرا وکیلی کار می‌کنند، می‌توانند در آینده گویندگان خوبی شوند، چون از سن پایین با یک برنامه کودک رادیو آشنا می‌شوند و متوجه می‌شوند یک برنامه رادیویی برای کودکان باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد.

وی ادامه می‌دهد: ارتباط برقرار کردن با بچه‌ها کار راحتی نیست. باید همزبان بچه‌ها شد تا آنها را همراه خود کرد. بنابراین کسی که قرار است گوینده برنامه‌های کودک رادیو شود باید شناخت درستی از مخاطب کودک داشته باشد تا بتواند موفق شود.

برنامه‌سازی برای کودکان پرهزینه است

معصومه ذباح از آبان ۱۳۷۱ کار نویسندگی را با نوشتن قصه‌های شب‌بخیر کوچولو آغاز کرد و نویسندگی بچه‌های انقلاب را در کارنامه دارد. او در حال حاضر مشاور، کارشناس و نویسنده دو برنامه کودک با نام‌های قاصدک و بچه‌ها سلام در رادیو سلامت است.

او درباره این‌که بچه‌ها تا چه میزان شنونده برنامه‌های کودک رادیو هستند؟ توضیح می‌دهد: من اعتقاد دارم اگر برنامه‌ساز شناخت درستی از مخاطبان داشته باشد، مسلما می‌تواند با یک برنامه‌ریزی صحیح موفق عمل کند. همه ما برنامه‌های سلام کوچولو و شب‌بخیر کوچولو را به یاد داریم. این برنامه‌ها برای بزرگ‌ترها نوستالژی داشته و هنوز هم بعد از گذشت این همه سال مخاطبان پر و پا قرص خودش را در میان بچه‌ها و بزرگ‌ترها دارد.

ذباح درباره تعداد کم برنامه‌های کودک رادیو می‌گوید: به نظرم برنامه‌ها کم نیستند، اما کافی هم نیستند و می‌تواند بیشتر از این هم بشود. در حال حاضر سلام کوچولو و شب‌بخیر کوچولو از رادیو ایران، ورزش نشاط کودک از رادیو ورزش، صد دانه‌ یاقوت از صدای‌ آشنا و… پخش می‌شود بنابراین نمی‌توانیم بگوییم تعداد برنامه‌های کودک کم است.

نویسنده برنامه سلام بچه‌ها و قاصدک می‌افزاید: برنامه‌سازی برای کودکان پرهزینه است، به دلیل این‌که برنامه‌های کودک باید ریتمیک و همراه با آواهای متنوع باشد تا برای بچه‌ها جذابیت لازم را داشته باشد وبرنامه را گوش بدهند. به هر حال در رادیو ما تصویر نداریم و همین کار را سخت می‌کند. باید به بچه‌ها خوراک مناسبی در رادیو بدهیم.

وی ادامه می‌دهد: با توجه به بضاعتی که داریم برنامه‌های کودک رادیو مناسب هستند، اما می‌توانیم برنامه‌های بیشتر از این هم داشته باشیم. در حال حاضر بچه‌ها پیامک‌های زیادی به برنامه‌های قاصدک و سلام بچه‌ها می‌فرستند و ما با توجه به ارتباطاتی که با آموزش و پرورش داریم، می‌دانیم بچه‌ها از برنامه‌های کودک رادیو استقبال می‌کنند. خودم هم معلم هستم و سعی می‌کنم با توجه به شناختی که از دغدغه بچه‌ها دارم برنامه‌های مناسبی برای آنها بنویسم.

ذباح با اشاره به بازیگران خوبی که در بیرون از رادیو فعالیت می‌کنند، می‌گوید: نیروهای مستعد در بیرون از رادیو زیاد هستند که قابلیت و توانایی لازم را دارند و می‌توانیم از آنها بهره ببریم. بهتر است تست گویندگی برای کودکان و نوجوانان بگذاریم و بچه‌هایی را که برای حرفه گویندگی مستعد هستند، جذب کنیم تا نیازی نباشد از گویندگان بزرگسالی که می‌توانند با صدای کودکان حرف بزنند، استفاده کنیم.

وی می‌گوید: ساخت برنامه برای کودکان در رادیو دشواری‌های خاص خودش را دارد. باید برنامه متنوع و شامل آیتم‌های بسیار کوتاه باشد تا برای بچه‌ها شنیدنی شود. ما در یک قسمت از برنامه ۱۵ دقیقه‌ای کودک برای رادیوسلامت ۹ آیتم قرار دادیم تا بچه‌ها را جذب کند و آنها با برنامه احساس همذات‌پنداری کنند.

صدای‌ ‌آشنا برای بچه‌های خارج از ایران

مژگان مشتاق که نویسندگی و سردبیری برنامه کودک صد دانه‌ یاقوت را در صدای‌ آشنا به عهده دارد با اشاره به تعامل بچه‌ها با رادیو می‌گوید: در شهرستان‌ها بچه‌ها بیشتر از تهران شنونده برنامه‌های رادیو هستند. اما مخاطبان کودک شبکه صدای آشنا زیاد است، چون پدر و مادرها علاقه‌مند هستند بچه‌هایشان زبان فارسی را یاد بگیرند، به همین دلیل از برنامه‌های کودک در این شبکه رادیویی استقبال می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: گرچه تعداد برنامه‌های کودک کم است، اما امیدواریم با راه‌اندازی شبکه کودک تعداد برنامه‌ها برای بچه‌ها بیشتر شود. سال‌هاست مریم نشیبا و عذرا وکیلی برای کودکان در رادیو برنامه‌سازی می‌کنند. مسلما باید به‌دنبال گویندگان جوان باشیم و با آموزش گویندگی آنها را ساماندهی کنیم. کسانی که قرار است برنامه‌ساز کودک شوند باید علاقه خاصی به کودکان داشته باشند و کودک درون آنها زنده باشد تا برنامه‌های موفقی تهیه کنند.

مشتاق اشاره می‌کند: دلیل ماندگاری مریم نشیبا و عذرا وکیلی در طول این سال‌ها شناختی است که آنها از بچه‌ها دارند و با علاقه کارشان را انجام می‌دهند. به همین دلیل بچه‌ها با آنها ارتباط صمیمانه‌ای برقرار می‌کنند.

تعامل کودکان با رادیو مناسب است

گلریز وکیلی ـ دختر عذرا وکیلی ـ سردبیری برنامه شب‌بخیر کوچولو را بر عهده دارد. او درباره تعامل بچه‌ها با رادیو می‌گوید: ما در طول روز تلفن‌ها را اعلام نمی‌کنیم، اما بچه‌ها مرتب با ما تماس می‌گیرند و از مادرانشان می‌خواهند تا شماره تلفن را بگیرند و آنها صحبت کنند. دلیل تعامل بچه‌ها با این برنامه به خاطر ارتباط صمیمانه‌ای است که خانم وکیلی با بچه‌ها دارد.

وی ادامه می‌دهد: امیدواریم با راه‌اندازی رادیو کودک تعداد برنامه‌های کودک افزایش یابد. البته برنامه‌های کودک باید کوتاه باشد تا شنونده را ـ که کودک است و حوصله کمی برای نشستن پای یک برنامه دارد ـ جذب کند. معتقدم برای تربیت گویندگان جوان برای برنامه‌های کودک باید از کسانی که علاقه‌مند به فعالیت در این حوزه هستند، تست گرفته شود و بعد از آموزش‌های لازم آنها را جذب کرد.

فاطمه عودباشی -‌ گروه رادیو و تلویزیون