جام جم آنلاین: صندلی‌های خالی، نشست‌هایی که خروجی ندارد، خبرنگارانی که اطلاع‌رسانی نمی‌کنند، مسوولانی که نشست‌ها را تبدیل به محفلی برای دوستانشان کرده‌اند. اینها بحث‌هایی است که همواره پیرامون نشست‌های سرای اهل قلم، چه در نمایشگاه و چه در طول سال وجود دارد.
امسال نمایشگاه کتاب تهران برای چندمین سال متوالی میزبان نشست‌های بسیاری است که متناسب با موضوع مربوطه در سرای اهل قلم برگزار می‌شود.
از همین نمایشگاه کتاب بود که اهمیت سرا برای مسوولان محرز شد و تصمیم گرفتند سرای اهل قلم را به صورت دائمی برگزار کنند تا در ایام غیرنمایشگاه نیز کارشناسان با محوریت کتاب به تبادل نظر بپردازند.
در این مدت همواره انتقاداتی متوجه نشست‌های سرای اهل قلم و برگزارکنندگان این نشست‌ها بوده است. عمده‌ترین این انتقادات یکی بحران مخاطبان نشست‌ها و دیگری محفلی عمل کردن مسوولان برگزاری نشست‌هاست.
بحران مخاطب
طی این سال‌ها خبرنگاران حوزه کتاب بارها برای پوشش یکی از نشست‌ها به سرای اهل قلم مراجعه کرده‌اند و با کارشناسانی مواجه شده‌اند که برای صندلی‌ها یا ضبط صوت‌ها صحبت می‌کنند.
این دیگر صحنه‌ای تکراری برای آنها شده است. به همین سبب برخی از رسانه‌ها ترجیح می‌دهند تمرکز، انرژی و نیروی انسانی خود را برای پوشش اخباری غیر از نشست‌های سرای اهل قلم خرج کنند.
گرچه جواد محقق شاعر و دبیر چندین جایزه ادبی مرتبط با خانه کتاب می‌گوید که این موضوع فی‌نفسه بد نیست. استدلال محقق این است که دیگر دوره‌ای نیست که عده زیادی سر ساعت معینی در یک نشست دور هم جمع شوند و در چنین شرایطی وظیفه رسانه‌هاست که این نشست‌ها را پوشش بدهند.
رسانه‌ها مقصرند
اما محقق مشکل کار را آنجا می‌داند که خبرنگاران حرفهای کارشناسان و سخنرانان نشست‌ها را نه‌تنها تحریف می‌کنند، بلکه وارونه جلوه می‌دهند.
او علت این مساله را رشد قارچ‌گونه روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها می‌داند که سبب شده‌اند خبرنگاران زیادی که سررشته‌ای از این موضوع ندارند، وارد جریان حرفهای شوند.
البته محقق می‌پذیرد که نمایشگاه به آن شلوغی جای مناسبی برای برگزاری نشست‌های سرای اهل قلم نیست زیرا مخاطب کتاب آن قدر وقت ندارد که بخواهد در این جلسات و نشست‌ها هم شرکت کند.
احسان عباسلو مدیر برنامه‌های سرای اهل قلم در این‌باره به خبرنگار «جام‌جم» می‌گوید ممکن است برخی از نشست‌ها خلوت باشند، اما این اجتناب‌ناپذیر است.
شجایی صائین: من اصلا قبول ندارم که ما محفلی عمل می‌کنیم. اسامی کارشناسان مشخص است و می‌توانید به آنها نگاه کنید. ما تنها کسانی را به این نشست‌ها دعوت نمی‌کنیم که چارچوب‌های نظام را قبول نداشته باشند
او می‌گوید: مثلا فکر کنید ما می‌خواهیم نشستی درباره ادبیات کودک و نوجوان برگزار کنیم. طبیعتا جنس ادبیات کودک طوری است که مخاطب کم است. چون بچه‌ها که حوصله ندارند در مباحث جدی نقد کتاب به طور حرفهای شرکت کنند. بزرگسالان هم نمی‌آیند در بحث ادبیات کودک شرکت کنند و کارشناسان این حوزه هم وقت ندارند. اگر هم نشست نگذاریم صدای رسانه‌ها درمی‌آید که سرا نسبت به ادبیات کودک و نوجوان بی‌تفاوت است.
مدیر برنامه‌های سرای اهل قلم می‌گوید فرض کنید که یک کتاب شاخص در حوزه کشاورزی یا اقتصاد منتشر می‌شود. چرا نباید در برنامه‌های سرا جایی داشته باشد؟ گناه نویسنده چیست که در حوزه کشاورزی یا اقتصادی کتاب شاهکاری نوشته است؟
عباسلو هم رسانه‌ها را به بی‌توجهی متهم می‌کند و می‌گوید: اگر برنامه‌های سرای اهل قلم از سوی رسانه‌ها درست اطلاع‌رسانی شود، تا حدی مشکل مخاطب حل می‌شود، اما خبرگزاری‌ها برای اطلاع‌رسانی نشست‌ها فقط به اسامی منتقدان توجه دارند که چقدر شناخته شده هستند و به اهمیت کتاب مورد بحث کمتر توجه می‌کنند.
عیار کارشناسان
مساله دیگری که همواره درباره برنامه‌های سرای اهل قلم مطرح می‌شود، کارشناسان و سخنرانانی هستند که در این برنامه‌ها صحبت می‌کنند.
برخی از منتقدان معتقدند مسوولان برگزاری نشست‌ها محفلی عمل می‌کنند و تنها عده محدودی از دوستان خود را به این برنامه‌ها دعوت می‌کنند.
اسدالله امرایی مترجم و نویسنده معتقد است علت این است که کارشناسان و تصمیم‌گیران برنامه‌های سرا، تنها حلقه محدودی را می‌شناسند که فقط از آن دعوت می‌کنند.
اما عباسلو می‌گوید برای نشست‌های مختلف سرا، گروه‌های دبیری مختلفی در نظر گرفته شده است.
به گفته او گروه‌های ادبیات، فلسفه، روان‌شناسی، تاریخ، شعر، ورزش و کودک و نوجوان برای نشست‌ها در نظر گرفته شده که هر کدام دبیران و متخصصان خاص خود را دارد. متخصصانی که هریک مدرک دکتری یا فوق لیسانس دارند و بهترین کارشناسان کتابند.
علی شجاعی صائین مدیر خانه کتاب و رییس کمیته جنبی نمایشگاه کتاب هم می‌گوید: من اصلا قبول ندارم که ما محفلی عمل می‌کنیم. اسامی کارشناسان مشخص است و می‌توانید به آنها نگاه کنید. ما تنها کسانی را به این نشست‌ها دعوت نمی‌کنیم که چارچوب‌های نظام را قبول نداشته باشند.
نشست‌های پی در پی
با وجود این، امسال نیز نشست‌های سرای اهل قلم در نمایشگاه کتاب یکی پس از دیگری برگزار می‌شود. برنامه نشست‌های امسال نمایشگاه کتاب در سه سرای اصلی، کودک و نوجوان و کارنامه نشر برگزار می‌شود. این جدای از برنامه‌های سرای بین‌الملل است.
سرای اصلی اهل قلم در نمایشگاه امسال در مجموع ۵۴ نشست برگزار خواهد کرد که از این تعداد تا پایان روز پنجم نمایشگاه ۲۴ نشست برگزار شده است.
چهار نشست نیز به مجموع برنامه‌های نشست افزوده شده است. هدف از نشست‌های سرای اهل قلم همواره توسعه فرهنگ کتابخوانی و نقد عنوان می‌شود.
نشست‌ها پی در پی برگزار می‌شوند. اسم سخنرانان عوض می‌شود و کپی کنداکتور نشست‌های جدید بین حاضران توزیع می‌شود.
به اعتقاد شجاعی صائین مهم این است که فرهنگ نقد گسترش پیدا کند. امرایی هم می‌گوید هر کاری که برای توسعه کتاب و کتابخوانی و معرفی مولف صورت بگیرد، خوب است. حتی اگر نویسندگانی را که در این نشست‌ها دعوت می‌شوند تا آثارشان معرفی شود، قبول نداشته باشیم. چون آنها هم باید مخاطب خود را داشته باشند.
سجاد روشنی – جام‌جم
jamejamonline.ir – 22 – RSS Version