سوره: عبس آیات: ۳۲ـ۱۷

انسان کافر و ناسپاس مورد لعن خداست. در شیوه تبلیغ گاهى باید براى گروهى تند سخن گفت. به آفرینش خود از نطفه ناچیز بنگرید تا از کفر و غرور دست بردارید.

آفرینش انسان تصادفى نیست، بلکه از روى حساب و کتاب و تقدیر و اندازه‏گیرى است. خداوند با آسان کردن راه تکامل، اتمام حجت کرده است‏.

انسان داراى استعدادهاى زیادى است که با پیمودن راه حق به تکامل مى‏رسد. با آسان بودن راه شناخت حق و پیمودن آن، چرا گروهى بیراهه مى‏روند؟ انسان که مرگ و قبر را مى‏بیند، چرا سرسختى مى‏کند؟ نکته شایان توجه این‌که در میان انواع برخوردهایى که با مردگان مى‏شود، دفن آنها در گور، شیوه‏اى است که خداوند به انسان آموخته است.

در آیه ۳۱ سوره مائده مى‏خوانیم: «فَبَعَثَ اللَّهُ غُراباً یَبْحَثُ فِی الْأَرْضِ لِیُرِیَهُ کَیْفَ یُوارِی سَوْأَهَ أَخِیهِ» آن‌گاه که قابیل در فکر چاره‏جویى و پنهان کردن جسد بى‏جان برادرش هابیل بود، خداوند با فرستادن کلاغى، دفن در خاک را به او آموخت.

زمان وقوع قیامت تنها در اختیار خداست. توحید و نبوت و معاد در کنار یکدیگر مطرحند. با این‌که راه باز و حرکت آسان است، اما گروهى وامانده‏اند. معاد، جسمانى است. فَأَقْبَرَهُ‏… أَنْشَرَهُ‏ یعنى همان را که در قبر برد، بیرون آورد. انسان از ابتدا تا انتها تحت تدبیر و در دست اوست.

انسان باید به غذاى خود بنگرد که آیا از حلال است یا حرام، دیگران دارند یا ندارند، نیروى به دست آمده از آن در کجا صرف مى‏شود و این غذا چگونه به دست آمده است؟ امام باقر علیه‌السلام در ذیل آیه‏ «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‏ طَعامِهِ» فرمودند: انسان بنگرد که علم خود را از چه کسى مى‏گیرد (کافى/ ج ۱/ ص ۵۰) و طعام را شامل طعام معنوى دانسته‌اند. انسان، مامور به تفکر در غذا، به عنوان یکى از نعمت‏هاى خداست، خوردن‏ بى‏فکر کار حیوان است. اگر ملاک‌هاى معنوى نباشد، انسان و حیوان در کامیابى از غذا و طبیعت، در یک ردیفند.

«صب» به معناى فرو ریختن آب از بلندى است که شامل نزول باران از آسمان و ریزش آب از آبشارها نیز مى‏شود.

«قضب» به سبزیجاتى گفته مى‏شود که تر و تازه چیده و خورده شود و شامل علف و یونجه حیوانات نیز مى‏گردد.

مراد از «شَقَقْنَا الْأَرْضَ»، شکافتن زمین به وسیله جوانه گیاهان است که براى سربرآوردن از خاک، آن را مى‏شکافند و به رشد خود ادامه مى‏دهند.

مراد از «حَبًّا» حبوباتى است که به مصرف غذاى انسان مى‏رسد، مانند گندم، جو، نخود، عدس و امثال اینها. «حَدائِقَ» جمع «حدیقه» به معناى بوستانى است که اطراف آن دیوار کشیده باشند و «غلب» جمع «غلبــاء» به معناى درخت بزرگ و تنومند است.

هستى، مدرسه خداشناسى است، چه سیر تکاملى درون انسان و چه بیرون انسان.‏ ریزش باران و رویش انواع گیاهان و درختان، هدفمند است و فراهم شدن غذا براى انسان و حیوانات، یکى از حکمت‏هاى آن است‏. انگور، زیتون و خرما، از میوه‏هاى مورد سفارش قرآن است.