سوره : نبا آیات: ۴۰ ـ ۳۱

«مفاز» یا به معنای محل کامیابی است یا خود کامیابی. «حَدائِقَ» جمع «حدیقه» باغ دیواردار را گویند. «کَواعِب» جمع «کاعب» دختری را گویند که تازه به بلوغ رسیده است، «اتراب» جمع «ترب» به معنای هم سن و سال و هم شکل و شمائل است.

شاید مراد این باشد که حوریان بهشتی در زیبایی بر یکدیگر برتری ندارند، کلمه «کاس» به معنای جام بلورین و «دهاق» به معنای لبریز است البته بعضی آن را از ریشه «دَهَقَ» به معنای گره زدن پی در پی گرفته‏اند، یعنی جام‏های شراب پیاپی عرضه می‏شود.

تدبیر اداره امور همه هستی برای خدا یکسان است. آسمان و زمین و آنچه میان آنهاست، برای او تفاوتی ندارد. ربوبیّت الهی بر اساس رحمت است. از طرفی باید یادمان باشد حق گفت‌وگوی خودسرانه و معترضانه در قیامت نیست.

نه فقط انسان و جن، بلکه فرشتگان نیز در صحنه قیامت حاضر می‏شوند. واژه «روح» در قرآن گاهی به صورت مطلق آمده، مانند این آیه و آیه ۴ سوره قدر، «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَهُ وَ الرُّوحُ» که معمولًا در این موارد، در برابر ملائکه قرار گرفته است و گاهی به صورت مقید آمده، مانند روح القدس، روح الامین.

از روایات بر می‏آید که روح، یا مخلوقی است برتر از فرشته و یا اگر فرشته است، برترین فرشتگان است. چنانکه در روایتی از امام صادق علیه‌السلام می‏خوانیم: روح، فرشته‏ای برتر از جبرئیل و میکائیل است.

در قیامت شفاعت منوط به اذن خداوند است. در روایات می‏خوانیم که مراد از «إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً» امامان معصوم هستند که از جانب خداوند اذن دارند سخن صواب و حق گویند.

«حق» به معنی چیزی است که ثابت است، واقعیت دارد و تحقق می‌یابد، و این معنی درباره قیامت کاملا صادق است بعلاوه روزی است که «حق» هرکس به او داده می‌شود، حقوق مظلومان از ظالمان گرفته خواهد شد، و «حقایق» و اسرار درون به ظهور می‌پیوندند بنابراین روزی است به تمام معنی حق. برای افراد غافل، هشدار و انذار مهمتر از بشارت است.

دلیل غفلت آن است که مردم، قیامت را دور می‏پندارند. در قیامت، انسان ناظر بر عملکرد خویش است‏. سرنوشت اخروی هر کس به دست خود اوست.

خاک یک دانه می‏گیرد، یک خوشه می‏دهد، ولی کفّار صدها دلیل و برهان می‏شنوند ولی یکی را نمی‏پذیرند. پس خاک بر کافر برتری دارد.

اصولا یکی از بهترین پاداش‌های نیکوکاران و یکی از بدترین کیفرهای بدکاران همین اعمال مجسم آنهاست که همراهشان خواهد بود. در آیات قرآن می‌خوانیم: کفار و مجرمان هنگامی که صحنه قیامت و دادرسی پروردگار و جزای اعمال را مشاهده می‌کنند، عکس‌العمل‌های مختلفی نشان می‌دهند که همگی حکایت از شدت تاثر و تاسف آنها می‌کند.

گاه می‌گویند: «وای بر ما از این حسرت که در اطاعت فرمان خدا کوتاهی کردیم» (زمر‌‌/‌‌۵۶) و گاه می‌گویند: «خداوندا! ما را به دنیا بازگردان تا عمل صالح انجام دهیم»(الم سجده ‌‌/‌‌۱۲) و گاه می‌گویند: «ای کاش خاک بودیم و هرگز زنده نمی‌شدیم» همان گونه که در آیات مورد بحث آمده است.