این مطلب در تاریخ شنبه ۱۳م آبان به نقل از منبع ذکر شده در پورتال خبری ممتاز نیوز درج گردیده است
البته باید مواظب بود که در چه صورتی شخص حاوی عزت می گردد و چه هنگامی عزتش را از دست می دهد. اگر کسی بخواهد عزت پیدا بکند، باید به گونه ای باشد که کسی بر او چیره نشود و کسی بر او غلبه پیدا نکند. وقتی می گوییم «فلانی عزیز است» یعنی تن به خواری نمی دهد.
سیدحسن خمینی گفت: اولین عامل عزت این است که انسان دل به خدا ببندد، و خداوند را ملاک و پشتیبان همه چیز خود قرار دهد.
به گزارش جماران، حجت الاسلام و المسلمین حاج سید حسن خمینی، در ابتدای جلسه درس خارج اصول در تاریخ ششم آبان ماه، در رابطه با عزت واقعی انسان و راه های تحقق آن سخنانی را ایراد نموده است که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
در ادامه مباحث مربوط به شرح دعای مکارم الاخلاق به این فراز از دعا رسیدیم که امام سجاد(ع) می فرمایند: وَ أعِزَّنی (مرا عزیز بدار). عزّت، در موارد مختلفی در قرآن مورد اشاره قرار گرفته است. معنای لغوی عزت عبارت است از نایابی. اینکه یک چیزی نایاب باشد، به آن می گویند عزیز الوجود.
البته عزیز به مرور در معنای شکست ناپذیر نیز به کار رفته است، به طور مثالً عَزیزُ القَوم یا عَزیزُ قَومٍ یعنی کسی که در این قوم شکست نمی خورد، و بر او غلبه پیدا نمی شود.
پس عزّت در حقیقت یعنی شکست ناپذیری؛ که از همان نایابی منقول شده است. البته معنای اول هم متروک نمی باشد و عزیز الوجود الان هم به کار می برند. عزت در مجموع به معنای این است که کسی مقهور نشود، و دیگران بر او سلطه و غلبه پیدا نکنند. اگر کسی اینگونه بود، حاوی عزت است.
عزت مطلق از آن خداست
عزت مطلق مربوط به جایی است که اقتدار مطلق باشد. مرحوم آقای طباطبایی در المیزان می فرماید که: عزت از لوازم مُلک است. به اندازه ای که طرف ملک دارد، عزت دارد. به اندازه ای که شخص حاوی اقتدار و نطاق واسع باشد، عزت مند است. طبیعی است که عزت مطلق از آنِ ملک مطلق است. لذا به این بیان عزت مطلق از آنِ خداوند است.
در قرآن کریم نیز آیات بسیاری بر اینکه عزت از آنِ خداست تأکید دارد. و این را با بیان های مختلفی که دالّ بر حصر باشد بیان می نماید. آیه دهم سوره ی فاطر می فرماید که: «مَن کانَ یُریدُ العِزَّه، فَلِلّهِ العِزَّهُ جَمیعا» هم قید جمیع آورده، هم تقدّم ما هو حقّه التّأخیر، و لِله را مقدّم داشته است.
یکی از مواردی که همیشه در جوامع، انسان ها را دل نگران می نماید، قولِ مردم است. اینکه پشت سر آدم حرف بزنند. این حتی در مورد پیامبر هم بوده، آیه ی ۶۵ سوره ی یونس می فرماید: «وَ لایَحزُنکَ قَولُهُم، إنَّ العِزَّهَ لِله جَمیعا» یعنی قول آنها تو را محزون نکند، گفتارشان محزونت نکند، و اشاره می نماید که عزیز حقیقی و واقعی خداوند متعال است.
و درباره ی پیامبر(ص) می فرماید: «لایحزنک قولهم» پس معلوم می گردد که اگر پیرامون کسی بد بگویند، به طور طبیعی سبب حزن می گردد، سبب ناراحتی می گردد. اما بعد یک نکته ای را اشاره می نماید که محل بحث ماست؛ می فرماید که عزت از آن خداست، «فلله العزّه جمیعا».
خاطره ای از امام خمینی(س)
یکی از نزدیکان حضرت امام نقل می نمود: آن اوایلی که نهضت آغاز شده بود یک روز خدمت امام رفتم. در مسیر منزل ایشان دیدم یک اطلاعیه به دیوار منزل امام زده اند؛ به اسم جمعی از طلاب و فضلا، اطلاعیه را از دیوار جدا نمودم و داخل منزل ایشان شدم. دیدم امام لب حوض نشسته اند. همین که از دور این برگه را در دست من دیدند، گفتند: خودم آن را صبح دیدم. صبح در حال قدم زدن، دیدم که اینجا زده اند، اما نکندم. بعد به من رو نمودند و گفتند: فلانی! آدم تا زنده است فحش می خورد. به اندازه ای که وجودتان مانع برای کسانی است – بالاخره تقوا هم که نمی باشد- به همان اندازه مورد عتاب و طعن وارد می شوید.
البته باید مواظب بود که در چه صورتی شخص حاوی عزت می گردد و چه هنگامی عزتش را از دست می دهد.
خدای سبحان در آیه ۱۳۹ سوره نساء می فرماید: « الَّذِینَ یَتَّخِذُونَ الْکَافِرِینَ أَوْلِیَاء مِن دُونِ الْمُؤْمِنِینَ أَیَبْتَغُونَ عِندَهُمُ الْعِزَّهَ فَإِنَّ العِزَّهَ لِلّهِ جَمِیعًا» همانا که کافران را به جای مؤمنان دوستان خود می گیرند، آیا عزّت را نزد کافران می طلبند؟ [باید بدانند که] عزّت، همه نزد خداست.
یکی از مواردی که انسان ممکن است به دنبال آن باشد این است که با اولیاء دوستی پیدا کند ولی باید آدرس را اشتباه نرود و مراقب باشد که دوستی و همنشینی با غیر مومنین سبب عدم عزت می گردد. و محبت و دوستی با کسی که از طاعت خداوند روی گردان شده، سبب عزت نمی شود.
تعبیری سید الشهدا در دعای عرفه دارند؛ می فرماید: «یا مَن خَصَّ نَفسَهُ بِالسُّمُوِّ وَ الرَّفعَه»: ای کسی که خودش را اختصاص داده به بلندی و ارتفاع و رفعت مقام «وَ اَولیائَهُ بِعِزِّهِ یَعتَزّون»: و اختصاص داده اولیاء خودش را به اینکه به عزت او عزت مند شوند.
این نکته قابل اشاره است که در قرآن عزت در معنای منفی نیز به کار رفته است: «بَلِ الَّذینَ کَفَروا فی عِزَّهٍ وَ شِقاق» (آیه۲ سوره صاد). عزت در اینجا به معنای لجبازی است. آنهایی که کافرند در عزت و شقاق می باشند. و دارند لجبازی می نمایند. یعنی به ظاهر خودشان را عزیز می پندارند اما این عزت نمی باشد. این لجبازی است. مثل همه ی مسائل انسانی، بین افراط و تفریط مرز بسیار باریکی است. عزت واقعی بین لجبازی و تن دادن به قهر و غلبه غیر خود است. این یک مسئله دولبه است. مثل همه ی امور انسانی دیگر، این خط تعادل و اعتدال بسیار مهم است.
اگر کسی بخواهد عزت پیدا بکند، باید به گونه ای باشد که کسی بر او چیره نشود و کسی بر او غلبه پیدا نکند. وقتی می گوییم «فلانی عزیز است» یعنی تن به خواری نمی دهد.
ویژگی های شخص عزتمند
ویژگی فرد عزت مند باید این باشد که نفس خودش را حاوی کرامت ببیند. در مجموعه ی روایات علل متعددی برای سببات عزت بیان شده است.
ارتباط با خدا از اموری است که مناعت طبع به انسان می دهد. و شخص به مرتبه ای می رسد که مابقی – کسانی که مسیر غیر الهی دارند- در نظر او حقیرند.
از امیر المؤمنین در غررالحکم روایتی است که می فرماید: «إذا طَلَبتَ العِزَّه فَاطلُبهُ بِالطّاعَه: اگر عزت می خواهی با اطاعت خدا آن را به دست بیاور».
و روایت دیگری است که می فرماید: «مَن أرادَ الغِنی بِلامال (کسی می خواهد غنی بشود بدون مال) وَ العِزَّهَ بِلا عَشیرَه (و عزیز شود بدون اینکه عشیره ای داشته باشد) [چرا عشیره می گوید؟ چون عزت به معنای غلبه نیافتن است.یعنی شخص به گونه ای باشد که دیگران بر او حاکم نشوند. در نظام قبایلی عرب، شخص باید یک قبیله ای می داشت تا بتواند در آن فضا زندگی کند. و إلاّ در آن جامعه بی پشتوانه از بین می رفت] وَ الطّاعَه بِلا سُلطان (می خواهد همه از او اطاعت نمایند اما قدرت و زورش را ندارد) فَلیَخرُج مِن ذُلِّ مَعصِیَهِ الله اِلی عِزِّ طاعَتِه (از ذلت معصیت خدا خارج شود و زیر عزت طاعت خدابرود) فَإنَّهُ واجِدٌ ذلِکَ کُلَّه ( پس این شخص همه چیز را به دست می آورد)». ( تنبیه الخواطر جلد ۱ صفحه ۵۱).
پس اولین عامل عزت این است که انسان دل به خدا ببندد، و خداوند را ملاک و پشتیبان همه چیز خود قرار دهد.
امیرالمومنین می فرماید: «اَلعِزُّ مَعَ الیَأس» (غرر ۴۴۳). عزت با مإیوس شدن از درگاه غیر خدا بدست می آید.
« بر در ارباب بی مروت دنیا / چند نشینی که خواجه کی به در آید».
این یأس از مابقی، بدین معنا نمی باشد که مردم بد می باشند. نه! از باب اینکه هرچه هست را از خداوند بداند.
در کافی جلد۲ صفحه ۱۴۹ امام باقر(ع) یک شعر از حاتم نقل می نمایند که قابل توجه است – معمولاً ائمه ی ما از کسی نقل قول نمی نمایند- روایت این است: «الْیَأْسُ مِمَّا فِى أَیْدِى النَّاسِ عِزُّ الْمُؤْمِنِ فِی دِینِهِ أَ وَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ حَاتِمٍ: إِذَا مَا عَزَمْتَ الْیَأْسَ أَلْفَیْتَهُ الْغِنَى/ إِذَا عَرَّفْتَهُ النَّفْسَ وَ الطَّمَعُ الْفَقْرُ»
نومیدى و چشم نداشتن به دست مردم عزت دینى مؤمن است، مگر گفتار حاتم را نشنیده اى که گوید: اگر به یأس دست یافتی و نفس تو آن را دریافت، بی نیازی را یافته ای و طمع را فقر یافته ای. آن وقت می فهمی که طمع، فقر است.
یأس یعنی اینکه انسان به این نکته توجه داشته باشد که همه چیز در اختیار خداست و مابقی بی اثرند؛ نه اینکه کرامت انسان ها از بین برود. مردمان همه محترم اند. «لَقَد کَرَّمنا بَنی آدَم…» اما به این معناست که به آن ها به عنوان مستقل نگاه نشود.
همچنین روایتی است از تحف العقول ص ۲۸۶ که می فرماید: «اُطلُب بَقاءَ العِز بِإماتَهِ الطَّمَع» طمع را در خودتان بکشید، تا عزّتتان باقی بماند.
یکی از چیزهای دیگری که سبب عزت می گردد انصاف است. کلینی در کتاب شریف کافی جلد ۲ صفحه ۱۴۴ از امیرالمؤمنین(ع) روایت می نماید: « أَلا إِنَّهُ مَن یُنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِهِ لَم یَزِدهُ اللّه إِلاّ عِزّا» بدانید که هر کس با مردم منصفانه رفتار کند، خداوند جز بر عزّت او نیفزاید.
اگر کسی با مردم انصاف بورزد، خداوند به او عزت می دهد.
انصاف هم تعاریف متعددی دارد. یکی از تعاریف این است که: انسان در حق بقیه مردم، کاری کند که انتظار دارد آن کار را در حق او انجام دهند. همان گونه با مردم برخورد کند که دوست داری آنها با او برخورد نمایند. به طور مثال وقتی می بینی یک نفری دچار مشکلی می گردد و یا دچار یک لغزشی است اگر شما این لغزش را داشتی، انتظار داشتی جامعه با تو چه رفتاری داشته باشد؟ شما هم همان گونه برخورد کن.
عامل دیگری که سبب عزت می گردد وحدت است.
تعبیری امیر المؤمنین در نهج البلاغه خطبه ۱۴۶ دارند که تعبیر بسیار لطیفی است. می فرمایند که: «وَ الْعَرَبُ الْیَوْمَ وَ إِنْ کَانُوا قَلِیلًا فَهُمْ کَثِیرُونَ بِالْإِسْلَامِ عَزِیزُونَ بِالِاجْتِمَاعِ»: امروز اعراب اگرچه کم اند، ولی به واسطه ی دیانتی که دارند بسیارند، و چون با هم متحد می باشند، عزیزند. می توان گفت از عمده ترین عوامل عزتِ جمعی، اتحاد و وحدتِ بین آن جمع است. در تاریخ موارد بسیاری داریم که جمعیت اندکی که با یکدیگر همدل و متحد بوده اند، بر جمعیت کثیری که اتحاد نداشته اند، پیروز گشته اند.
تفرقه؛ عامل از بین رفتن عزت
یکی از عواملی که به شدت عزت زداست، تفرقه است. هرگونه تشتت و تفرقه، معنایش رفتن به سمت ذلت است. لذا اگر در پی عزت میباشید، معنا ندارد که در پی وحدت و اتحاد نباشید. عزت به حکم امیرالمؤمنین راهش از مسیر اجتماع و همدل شدن و موانع دعوا و اختلاف را برداشتن است.
«العزّه» که در آیه خواندیم: «إنّ العزّه لِله»، ممکن است بگوییم الف و لامش، الف و لام جنس است. یعنی طبیعت عزت از آن خداست. پس هرجا این طبیعت پیدا شد، این طبیعت مال خداست. و البته «تعزّ من تشاء» و خدا هر که را بخواهد عزیز می گرداند، «إنَّ العِزَّهَ لِله وَ رَسولِهِ وَ لِلمُؤمِنین»
و ممکن هم هست بگوییم الف و لام، به قرینه ی جمیعاً، الف و لام استغراق است. یعنی دانه دانه ی مصادیقِ عزت هایی که در عالم هست، همه از آن خداست.
به هرحال هرچه عزت هست، از آن خداست. به این بیان که به طور مثال شخصی که به ظاهر خودش نگاه می نماید و خودش را عزیز می پندارد، باید مواظب باشد که این صفت ذاتیِ خودِ شخص نمی باشد بلکه از جانب خدای متعال به او اعطا شده است.
به تاریخ پر فراز و نشیب دنیا نگاه نمایید! انسان هایی بوده اند که عزیز بوده اند ولی به یکباره مغلوب و ذلیل شده اند. یکی از معروف ترین مثالهای این موضوع، قضیه ی برمکی هاست. آنها بزرگترین حاکمان و وزرای دوره ی عباسی می باشند. یک پدر است با دو پسر. یک روزه از همه مناصب خلع شده و به ذلت و خواری افتاده اند.
پس اگر هم به ظاهر عزّتمندی، بدان که این عزت از آن تو نمی باشد. این معنایش یک نکته ای دارد. فرض نمایید شما نماینده ی یک ملت عزیزید. چون آن ملت عزیز است، شما هرجا می روی احترامت می نمایند. و تو به عنوانِ نمایندگی، این عزت و ذلت را احیاناً به دست آورده ای. و باید توجه داشت که اگر عزیز بودی، مغرور نشوی و فکر نکنی این عزت به خاطر ذات توست بلکه ممکن است خدای ناخواسته از تو گرفته شود.
خبرگزاری انتخاب |