بانی فیلم نوشت:
شبکه آی‌فیلم از دوشنبه هفته جاری با پایان بازپخش سریال «ابو علی سینا» (مرحوم کیهان رهگذر)، پخش مجدد مجموعه «سربداران» را آغاز خواهد کرد که هر شب ساعت ۲۱:۳۰ به نمایش درمی آید. مجموعه‌ای که اوایل دهه ۶۰ به کارگردانی محمدعلی نجفی تولید شد و پخش آن در سال ۶۳ با حاشیه‌هایی همراه بود. حذف بخش‌هایی از بازی سوسن تسلیمی یکی از مهمترین حواشی این سریال بود. بازیگری که سال ۶۷ به سوئد مهاجرت کرد و از آن سال تاکنون فعالیت خود را در این کشور پی گرفته است. همین مسئله و برخی موضعگیری‌های او طی سال‌های اخیر نسبت به مسائل ایران، موجب شده تا شبکه‌های داخلی تمایل چندانی برای بازپخش سریال «سربداران» با بازی او نداشته باشند. هرچند این سریال از دهه ۸۰ به این سو دیگر در شبکه یک پخش نشده است، اما شبکه‌های استانی همچون سیمای قم آن را باز پخش کرده‌اند.
سریال تاریخی «سربداران» بر اساس قیام سربداران خراسان به رهبری شیخ حسن جوری علیه استیلای مغول بر ایران ساخته شده‌است.
کارگردان این مجموعه محمدعلی نجفی و کیهان رهگذر تهیه‌کنندگی نویسندگی و مشاوره کارگردانی را بر عهده داشته‌است.
امین تارخ در نقش شیخ حسن جوری، سوسن تسلیمی در نقش فاطمه، علی نصیریان در نقش قاضی شارح، محمدعلی کشاورز در نقش خواجه قشیری، فیروز بهجت محمدی در نقش طغای، جمشید لایق در نقش ارغون شاه، افسانه بایگان در نقش ترکان خاتون، محمد ابهری در نقش امیر محمود اسفراینی، عنایت بخشی در نقش خان باشتین و… از جمله بازیگران این سریال بوده‌اند.
افزایش کیفیت تصویر سریال
یک مقام مسؤول در شبکه آی‌فیلم در پاسخ به خبرنگار ما درباره چگونگی پخش این سریال می‌گوید: «نگاتیو یا پوزیتیو این سریال و سایر آثار قدیمی توسط دستگاه تله‌سینما پس از اسکن مرمت می‌شود و کیفیت تصاویر آنها برای بازپخش افزایش می‌یابد. ضمن اینکه روی باند صوتی این آثار نیز برای تقویت و وضوح بیشتر کار می‌شود».
این عضو واحد تأمین برنامه شبکه آی فیلم همچنین در پاسخ به اینکه آیا بخش‌های مربوط به بازی سوسن تسلیمی دستخوش جرح و تعدیلی خواهد شد یا نه، توضیح می‌دهد: «ما همان نسخه‌ای را از دوشنبه پخش خواهیم کرد که پیشتر از شبکه یک پخش شده و صرفاً روی کیفیت تصویر کار کرده‌ایم و حذفی انجام نشده است». به گفته او «سربداران» در ۱۷ قسمت باز پخش خواهد شد.
حواشی پخش مجموعه
سال ۱۳۶۳ که پخش مجموعه تلویزیونی «سربداران» از شبکه یک آغاز شد، بسیاری به نوع بازی و نقش فاطمه همسر شیخ حسن که سوسن تسلیمی آن را بازی میکرد ایراد گرفتند. انتقادات و ایرادهایی که آن زمان به سازمان صدا و سیما گرفته شد، باعث شد که بخشی از بازی سوسن تسلیمی حذف شود. سوسن تسلیمی خود درباره این مجموعه با گله مندی در یکی از گفت وگوهایش گفته است: «…تا اینکه سال ۱۳۶۲ بازی در مجموعه «سربداران» ساخته محمدعلی نجفی را شروع کردم. نقش فاطمه را بازی کردم که زن پرقدرتی بود. او مردپوشی میکرد و سوار اسب میشد و رهبر گروهی از جنگجویان بود. اما بی توجه به زحمتی که برای این نقش کشیدم، تعداد زیادی از صحنه هایی را که در آن بازی کرده بودم کوتاه کردند. در مجلس آن زمان اعتراض شده بود که نقش فاطمه برای زنان ما گمراه کننده است».
محمدعلی نجفی نیز در مورد «سربداران» می‌گوید: «سریال سربداران در مقطعی از تاریخ ایران ساخته شد که هنوز از طرف دولتمردان بعد از انقلاب تصمیمی در ارتباط با فیلم‌سازی گرفته نشده بود و هنرمندان ما مشکوک بودند که آیا سینما می‌تواند بعد از انقلاب ادامه داشته باشد یا نه؟» او به گریم، طراحی صحنه و لباس نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «موقع ساخت سریال «سربداران» برای اولین بار مسئله طراحی گریم، طراحی دکور و طراحی لباس مطرح شد. با آن طراحی و ساخت دکور مردم به این باور رسیدند که سینما فراتر از آن چیزی است که قبل از انقلاب در نظر داشتند. ما از یک انقلاب صحبت کردیم که مثل انقلاب اسلامی، انقلابی مذهبی بود.»
محمدعلی نجفی البته به انتقاداتی که آن زمان به سریالش شده هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «خیلی‌ها به من انتقاد می‌کردند که این آدم‌هایی که شما در فیلم می‌آورید کجای تاریخ بوده‌اند؟ من هم می‌گفتم مگر من معلم تاریخ هستم. بهانه من تاریخ است. آن زمان همه شیخ حسن را درک کردند. فاطمه را درک کردند. فاطمه تمثیلی از توده‌های مردم بود که برای بقای خودشان مبارزه می‌کنند. مبارزه می‌کنند برای اینکه انسان باشند و زیر بار زور نروند و همه اینها به مخاطب منتقل شد. هرچند که بعضی از صحنه‌ها حذف شد.»
محمدعلی نجفی درباره قسمت‌های دیگر سریال هم که حذف شده‌است می‌گوید: «سکانسی در «سربداران» داشتیم که حذف شد. شهر میکده‌ها بود. حذفش کردند به من اعتراض می‌کردند که یعنی شیخ حسن به شهر میکده‌ها می‌رود؟!» البته او انتقاد آنها را هم بی‌پاسخ نمی‌گذاشته‌است: «می‌گفتم بسیاری از چهره‌های مذهبی و انقلابی ما نیز در پاریس و لندن به جبر زمانه حضور داشته‌اند، ولی مهم این است که هدف آنان چه بود. اما بعضی از منتقدان اصلاً نمی‌توانستند این مسئله را هضم کنند و خب طبیعی بود که این سکانس‌ها حذف شود.»
سیروس تسلیمی برادر سوسن تسلیمی نیز زمستان سال گذشته طی یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت:…(سوسن تسلیمی) در سریال «سربداران» نیز نقش فاطمه را به زیبایی ایفا کرد و ارزش های آن را مردم دیدند و درک کردند، اما وقتی پای غرض به میان می آید دیگر هیچ ارزشی، چه نهان و چه عیان، دیده نمی شود و این باعث تاسف است».
آی فیلم و خطوط قرمز کمتر
اما در هر حال پخش این سریال از آی فیلم فرضیه آزادی عمل بیشتر این شبکه را در قیاس با سایر شبکه‌های سیما تقویت می‌کند. همانگونه که سال گذشته نیز در شرایطی که شبکه‌های داخلی به دلیل حضور یکی از بازیگران مجموعه طنز «زیر آسمان شهر» در شبکه‌های ماهواره‌ای امکان پخش آن را نداشتند، آی فیلم این سریال را برای مخاطبان خود به نمایش گذاشته بود. گرچه شاید امروز با همه گیری استفاده از دستگاه‌های گیرنده شبکه‌های دیجیتال و شناسانده شدن شبکه‌هایی چون آی‌فیلم و به طبع آن، بیشتر شدن حساسیت‌ها در قبال عملکرد این شبکه، محدودیت‌ها و ملاحظات آن هم افزایش یابد. اتفاقی که شاید به کاهش دامنه آزادی عمل آن در آینده منجر شود و اپیدمی خزنده ریزش مخاطب، گریبان آن را نیز بگیرد.
سینما نگار
بازنشر: ممتازنیوز