صدای استخوان‌هایتان را بشنوید

 بیستم اکتبر مصادف با بیست و هشتم مهر روز جهانی پوکی استخوان  است. شاید بسیاری ندانند که به پوکی استخوان، عنوان بیماری خاموش اطلاق می‌شود، چرا که این بیماری تا وقتی که شکستگی در استخوان اتفاق نیفتاده باشد، درد و شکایت جدی ایجاد نمی‌کند و نمی‌توان به وجود آن پی برد. اهمیت پیشگیری و درمان این بیماری با توجه به پیرشدن جمعیت کشورمان بیشتر نیز می‌شود، چراکه پوکی استخوان از مهم‌ترین بیماری‌های دوران سالمندی محسوب می‌شود.دکتر سید احمد رییس‌السادات، عضو هیات علمی بیمارستان مدرس و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: تغذیه مناسب در دوران کودکی، نوجوانی و جوانی و نیز دوران بارداری و شیردهی، در کنار فعالیت فیزیکی مناسب و پرهیز از عادات غلط مانند مصرف سیگار و الکل از مهم‌ترین عوامل پیشگیری‌کننده از کاهش تراکم‌استخوان به شمار می‌رود.قصه پوکی استخوان از دل سالمندیدر ایران براساس سرشماری سال ۱۳۹۰، ۸٫۲ درصد (۵٫۴ میلیون نفر) از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند و با در نظر گرفتن افزایش طول عمر و امید به زندگی تخمین‌زده می‌شود که این جمعیت در سال ۱۳۹۹ به بیش از ۱۰ میلیون نفر برسد.شیوع بیماری‌های قلبی ـ عروقی، عصبی، اسکلتی، عضلانی و نیز کاهش توانایی سیستم ایمنی و توانایی‌های بدن جهت تطابق با ضعف‌های موجود و نیز مصرف داروهای متنوع و احتمال عوارض و تداخل آنها از مهم‌ترین مشکلاتی است که سالمندان با آن دست به گریبان هستند.شاید بتوان پوکی استخوان را یکی از اصلی‌ترین بیماری‌های سالمندی برشمرد. پوکی استخوان شایع‌ترین بیماری متابولیک استخوان است. در این بیماری تراکم‌استخوان‌ها کاهش می‌یابد و استخوان‌ها متخلخل‌تر شده و خطر و احتمال شکستگی در آنها افزایش می‌یابد.جالب است بدانید که در ایران حدود ۴٫۵ درصد آقایان و هشت درصد خانم‌ها به پوکی استخوان و بیش از ۳۵ درصد آنها به درجات خفیف‌تری از کاهش تراکم‌استخوان (استئوپنی) مبتلا هستند.با افزایش سن، استئوپروز به طور چشمگیری افزایش می‌یابد، به طوری که بیش از ۱۰ درصد مردان و ۲۰ درصد زنان بالای ۵۰ سال دچار پوکی استخوان هستند و این سبب می‌شود که بیش از دو میلیون نفر از جمعیت کشورمان در معرض شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان باشند.چرا استخوان‌ها پوک می‌شود؟دکتر رئیس‌السادات، پوکی استخوان را به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌کند و می‌گوید: پوکی استخوان اولیه با افزایش سن، یائسگی و عادات مربوط به شیوه زندگی مانند سیگار، الکل، رژیم غذایی غلط و فعالیت فیزیکی ناکافی ایجاد می‌شود. پوکی استخوان ثانویه نیز در اثر بیماری‌های مختلف (دیابت، پرکاری تیروئید و پاراتیروئید، کاهش هورمون‌های رشد و برخی سرطان‌ها) یا استفاده از دارو از جمله داروهای استروئیدی (کورتن) و ضدتشنجی و داروهای مورد استفاده در درمان بیمارهای تیروئیدی ایجاد می‌شود.وی با تاکید بر این‌که از کودکی تا حدود ۳۰ تا ۳۵ سالگی فرصت داریم تا ذخیره استخوانی خود را برای مقابله با پوکی استخوان تقویت کنیم، اضافه می‌کند: این مسأله به این معناست که تراکم‌استخوان در انسان بعد از جهش رشد در دوران بلوغ مرتبا افزایش می‌یابد و در اواخر دهه سوم و اوایل دهه چهارم عمر به حداکثر میزان خود می‌رسد. بعد از آن تراکم‌استخوان‌ها مرتبا با افزایش سن رو به کاهش می‌گذارد و این کاهش تا پایان عمر ادامه می‌یابد.اثر هورمون‌های جنسی بر فرآیند استخوان‌سازی و بروز پدیده یائسگی (منوپاز) سبب می‌شود روند کاهش تراکم در خانم‌ها سرعت بیشتری نسبت به مردان داشته باشد. هرچند در مردان مسن نیز کاهش تدریجی هورمون‌های مردانه باعث ایجاد حالتی شبیه به یائسگی در آقایان می‌شود.به پوکی استخوان نه بگوییددکتر رئیس‌السادات‌ در این ارتباط می‌گوید: مصرف فرآورده‌های لبنی (شیر، ماست، کشک و دوغ کم‌نمک)، سبزیجات، حبوبات و میوه‌های تازه، استفاده متعادل از مواد غذایی پروتئینی مانند ماهی و تخم‌مرغ و پرهیز از استفاده بی‌رویه از نوشابه‌های گازدار و قهوه از جمله توصیه‌های غذایی مناسب در پیشگیری از پوکی استخوان است.استفاده صحیح و بجا از مکمل‌ها و ویتامین‌ها از جمله کلسیم و ویتامین D گرچه می‌تواند نقش مفیدی داشته باشد، اما به هیچ‌وجه به عنوان جایگزین تغذیه طبیعی و فعالیت فیزیکی نیست.ورزش‌درمانی، موثر در درمان پوکی استخوانبه گفته دکتر رئیس‌‌السادات شکستگی لگـن از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین عوارض ناشی از پوکی استخوان به شمار می‌رود، به طوری که گذشته از صرف هزینه‌های گزاف برای درمان این بیماران احتمال مرگ و میر آنها طی سال اول بیش از ۱۵ درصد است.در مورد شکستگی ساعد مداخلات ارتوپدی و جراحی مورد نیاز است؛ اما در شکستگی مهره‌ها، درمان‌های نگه‌دارنده و غیرجراحی نقش پررنگ‌تری دارد.این متخصص طب فیزیکی با تاکید بر این‌که ورزش‌های مفید در پیشگیری و درمان کاهش تراکم‌استخوان برحسب شدت و کاهش تراکم‌استخوان، ویژگی‌های فردی و جسمی، وجود بیماری‌های زمینه‌ای و علاقه افراد متفاوت است، اضافه می‌کند: به طور کلی ورزش‌های تحمل‌کننده وزن، ورزش‌های تعادلی و ورزش‌های راست‌کننده عضلات ستون فقرات پشتی از بهترین ورزش‌های رایج در مبتلایان به پوکی استخوان به شمار می‌رود.دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی تاکید می‌کند: ورزش‌های آبی و شنا گرچه در افزایش تراکم مفید نیست، به دلیل اثرات مفید قلبی و عروقی و نیز سودمندی‌شان در ایجاد تناسب اندام از جمله ورزش‌های مورد توصیه به حساب می‌آید. پیاده‌روی به‌خصوص در سطوح غیرشیب‌دار ساده‌ترین و مفید‌ترین ورزش در مبتلایان به پوکی استخوان به شمار می‌رود.نیازی به ورزش‌های پر برخورد نیستفراموش نکنید که انجام ورزش‌های رزمی و ورزش‌های پر برخورد مانند فوتبال و همچنین دویدن‌های سریع در سالمندان مبتلا به پوکی استخوان توصیه نمی‌شود. این ورزش‌ها ممکن است به زمین‌خوردن و شکستگی‌های ناشی از آن منجر شود.همچنین ورزش تای‌چی که ریشه در ورزش‌های رزمی سنتی چینی دارد به عنوان ورزش مفید در سالمندان شناخته شده است. این ورزش علاوه بر افزایش تراکم‌استخوان اثرات مفیدی در بهبود تعادل و پیشگیری از خطر زمین‌خوردن در آنها دارد. تاثیرات مفید روحی و روانی از دیگر تاثیرات مفید این ورزش است.نگذارید که دچار قوز شویددکتر رئیس‌‌السادات با تاکید بر این‌که پوکی استخوان باعث شکستگی ستون مهره می‌شود، می‌گوید: کاهش تراکم مهره‌ها و تغییر شکل آنها می‌تواند سبب افزایش خمیدگی (قوز) پشتی شود.همچنین کشیدگی عضلات و ضعف آنها می‌تواند خود باعث تشدید قوز پشت شود. مجموعه عوامل ذکر شده سبب کاهش تعادل مبتلایان و در نهایت افزایش خطر سقوط (زمین‌خوردن) در آنها می‌شود. بر این اساس ورزش‌های تقویتی عضلات راست‌کننده ستون فقرات پشتی ضمن کمک به کاهش خمیدگی پشت می‌تواند سبب بهبود تعادل و کاهش خطر زمین‌خوردن شود.وی تاکید می‌کند: نکته بسیار مهم در مبتلایان به پوکی استخوان این است که انجام ورزش‌هایی که در آن بیمار کمر و پشت خود را خم می‌کند نه‌تنها مفید نیست، بلکه سبب افزایش شکستگی در ستون فقرات می‌شود. استفاده از قوزبندهایی که دارای وزنه‌ای نیم تا یک کیلوگرمی که به راست ماندن ستون فقرات کمک می‌کند نیز توصیه می‌شود.همچنین اصلاح محیط زندگی و معابر و پیشگیری از زمین خوردن از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که سبب بهبود کیفیت زندگی در مبتلایان به پوکی استخوان می‌شود.

نظرتان را در مورد مطلب فوق بنویسید. نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.