مصطفی قوانلو قاجار
شبکه‌های اجتماعی بدون تردید یکی از فناوری‌های نوین ارتباطی در عصر جدید هستند. تاثیر، گسترش و حیطه نفوذ این شبکه‌ها در تحولات دنیای امروز غیرقابل انکار است. در هر کجای جهان اعم از کشورهای پیشرفته یا کشورهای در حال توسعه می‌توان ردپایی از این شبکه‌ها در رویدادها و اتفاقات بین‌المللی دید. بی‌جهت نیست که شرکت‌های بزرگ چند ملیتی، دولت‌ها و حتی دستگاه‌های اطلاعاتی امنیتی سرمایه‌گذاری‌های عظیمی برای دستیابی، جهت‌دهی و تاثیرگذاری در این شبکه‌ها انجام می‌دهند. شبکه اجتماعی فیس‌بوک با نزدیک به ۸۰۰ میلیون کاربر یکی از مهم‌ترین شبکه‌های اجتماعی است. با آنکه دسترسی به این شبکه در ایران مسدود شده، اما براساس قانون مجازات رایانه‌یی قانونی در جهت غیرقانونی بودن عضویت در آن وجود ندارد. در مقاطعی از زمان مسوولان دولتی نسبت به عضویت در این شبکه هشدار داده‌اند، اما در بسیاری از مواقع مسوولان تنها نسبت به استفاده ناصحیح از این شبکه واکنش نشان داده‌اند و در برخی مواقع حتی آن را مفید نیز قلمداد کرده‌اند. بررسی سیر تحول خبری که پیرامون شبکه اجتماعی فیس‌بوک از ابتدای سال تا امروز صورت گرفته، می‌تواند در جهت تبیین خط‌مشی برای شیوه برخورد با شبکه‌های اجتماعی راهگشا باشد. نکته قابل توجه در این میان نام و شهرت این شبکه‌ها نیست، بلکه ماهیت آنهاست که باید مورد توجه قرار گیرد. شبکه‌های اجتماعی به دلیل ماهیت تعاملی و دوسویه خود دارای کارکردهای گسترده سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی هستند. اگر ماهیت و کارکرد این شبکه‌ها به درستی درک و در جهت منافع ملی جمهوری اسلامی ایران به کار گرفته شود می‌تواند زمینه‌ساز امنیت، ثبات و پیشرفت ایران و ایرانی باشد.
مقابله با رژیم صهیونیستی در فیس‌بوک
در ماه فروردین خبر قابل توجهی در زمینه فیس‌بوک در رسانه‌ها منتشر نشد اما در ماه اردیبهشت وزیر اطلاعات از مقابله وزارتخانه متبوع خود با اقدام اخیر وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی در راه‌اندازی صفحه فارسی «فیس بوک» خبر داد. وزیر اطلاعات در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه توصیه شما به هموطنانمان با توجه به راه‌اندازی صفحه فارسی فیس بوک رژیم صهیونیستی برای جمع آوری اطلاعات فردی کاربران ایرانی چیست؟ گفت:«هموطنانمان باید حالت ضدصهیونیستی خود را حفظ کرده و اقدامات لازم برای مقابله با این صفحه و نشان دادن روحیه انقلابی خود را انجام دهند. »
حرکت قابل توجه«فیس‌بوک اسلامی»
در ماه خرداد نیز مهم‌ترین نظر درباره فیس‌بوک از زبان حیدر مصلحی وزیر اطلاعات بیان شد. وی با اشاره به «فیس‌بوک اسلامی» گفت:« استکبار از همان ابزار که آورده بود، ضربه خورد، امروز حرکت فیس‌بوک اسلامی قابل توجه است، جوانان اسلامی با روحیه اسلام‌گرایی به هم خط می‌دهند و استکبار می‌خواهد این الگو را بشکند. »
احتمال رفع فیلتر شدن فیس‌بوک
در تیرماه سرهنگ تورج کاظمی؛ معاون مبارزه با جرایم پلیس فتا از احتمال رفع فیلتر شدن سایت فیس‌بوک خبر داد و گفت:« برخی از مسوولان عقیده دارند که نیازی به فیلتر کردن نیست و اشکالی ندارد که عموم مردم به فیس‌بوک دسترسی داشته باشند. بنابراین بعید نیست که در آینده به دلیل تغییر دیدگاه مسوولان، فیلتر برای برخی از سایت‌ها ملغی شود. » وی با اشاره به اینکه عضویت در شبکه‌های اجتماعی جرم نیست افزود: «افرادی که وارد شبکه‌های مجازی شده و عضو آنها هستند، مجرم نیستند مگر عملی که بر اساس قوانین جرایم رایانه‌یی و تعریف مراجع قضایی استناد به عمل مجرمانه باشد در غیراین صورت می‌توان اعلام کرد که استفاده، عضویت یا هر گونه فعالیت در شبکه‌های اجتماعی، مغایر با قوانین جمهوری اسلامی نیست یا قابلیت پیگیری و برخورد از سوی مقامات قضایی را ندارد. » پس از این اظهارنظر، عبدالصمد خرم‌آبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه گفت: تصمیمی برای رفع فیلترینگ فیس‌بوک اتخاذ نشده است. در این ماه همچنین حجت‌الاسلام محمدرضا بهروز، عضو ستاد ساماندهی مراکز پاسخگویی حوزه علمیه قم از حضور کمرنگ طلاب حوزه علمیه در فیس‌بوک انتقاد کرد و گفت:«سایت‌های مشارکت عمومی همچون سایت فیس‌بوک که کاربر می‌تواند از آن استفاده دو طرفه داشته باشد یعنی هم نظر دیگران را بخواند و هم خود نظر دهد، بسیار دارای اهمیت است ولی متاسفانه ورود جدی طلاب در این عرصه را شاهد نبوده‌ایم. » در اواخر این ماه شعری از سردار محمدرضا نقدی، رییس سازمان بسیج مستضعفین درباره «جوان و جنگ نرم» در پایگاه اطلاع رسانی این سازمان منتشر شد. در بخشی از این شعر به فیس‌بوک نیز اشاره شده بود؛ «ناوگانش نتوانسته مهارم بکند – رفته با لُعبتک چشم نواز آمده است // بمب وموشک نتوانسته بترسانندم – فیس‌بوک و توییتر شایعه‌ساز آمده است. »
دستگیری جوانان آزادی‌خواه فعال فیس‌بوک در انگلیس
در مرداد ماه همایش «شبکه‌های اجتماعی، فرصت‌ها و تهدیدها» با اعلام موجودیت «حزب الله سایبر» برگزار شد. در این همایش جمال هاروود مسلمان کانادایی ساکن لندن گفت:«حکومت انگلیس با ادعای آزادی بیان و شعار حقوق بشر به مردمی که برابری را می‌خواهند با زور و اسلحه و شکنجه برخورد می‌کند، کاربران شبکه‌های اجتماعی را تهدید به زندانی و حبس می‌کند. حتی چند نفر جوان آزادی‌خواه فعال در فیس‌بوک را دستگیر و به چهار سال زندان محکوم می‌کند. » در این ماه مصطفی محمدنجار در جلسه بررسی امنیت اجتماعی در صحن مجلس با شمردن مصادیق جنگ نرم نظیر فیس‌بوک، ماهواره و چت گفت: «غرب با استفاده از سیستم الکترونیک و دنیای مجازی تلاش می‌کند ناهنجارهای اجتماعی و از همپاشی خانواده‌های ایرانی را در دستورکار خود قرار دهد که باید در طرح امنیت اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد. »
عضویت ۱۷ میلیون ایرانی در فیس‌بوک
در آخرین ماه فصل تابستان یک مقام مسوول سازمان بسیج دانش آموزی از عضویت ??میلیون ایرانی در «فیس‌بوک» خبر داد. مهدی جعفری، رییس فناوری و اطلاعات سازمان بسیج دانش‌آموزی و فرهنگیان در همایش نهضت روشنگری در شهرستان آمل گفت: «فضای مجازی به دلیل جهانی و فرامرزی بودن دارای خصوصیات مشترک با جنگ نرم است. در این نظام فیلترینگ نمی‌تواند کارآیی داشته باشد. » عضویت فوتبالیست‌های سرشناس در شبکه‌های اجتماعی هم از جمله موضوعاتی بود که در محافل ورزشی و حتی مصاحبه‌های خبری سرمربیان تیم‌ها مطرح شد و برخی از بازیکنان عضویت در این شبکه را تکذیب کردند.
تعامل جوانان ایران با فیس‌بوک و توییتر
در اواخر آبان ماه محمود احمدی‌نژاد در دیدار با اعضای یک هیات مصری گفت: «رسانه‌های امریکایی ضد ما و حتی ضدمصر هستند که این مساله تازگی ندارد، هنگامی که جوانان ما با فیس‌بوک و توییتر تعامل می‌کنند، این امریکاست که تلاش می‌کند آنها را منع کند یا به سم‌پاشی روی می‌آورد، در ایران هیچ کنترل و سانسوری وجود ندارد و جوانان ایرانی با شبکه‌های ارتباط اجتماعی ارتباط دارند. »
فیلتر شدن فیس‌بوک و کاهش سرعت اینترنت در امریکا
در آذر ماه حجت‌الاسلام حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات در چهارمین همایش ملی بسیج و پدافند غیرعامل گفت: «هم اکنون با توجه به جنبش وال‌استریت که در امریکا به راه افتاده شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک و توییتر در امریکا فیلتر شده است همچنین سرعت اینترنت را نیز به دلایل امنیتی پایین آورده‌اند تا بتوانند جنبش وال‌استریت را مدیریت کنند». وی افزود: «اینترنت و شبکه‌های اجتماعی که دشمن آنها را به‌وجود آورده است امروز بلای جانش شده است. »
نظر مراجع تقلید درباره عضویت در فیس‌بوک
آیت‌الله مکارم شیرازی در پاسخ به سوال یکی از مقلدین خود درباره استفاده، بازدید و همچنین عضویت در شبکه‌های مجازی مثل فیس‌بوک اعلام کرده است که «چنانچه این موارد برخلاف قوانین و مقررات باشد و مفسده داشته باشد جایز نیست». به فاصله اندکی نظر یکی دیگر از مراجع تقلید منتشر شد، آیت الله صافی گلپایگانی درباره عضویت در فیس‌بوک این چنین نظر داد:«به طور کلی استفاده از فضاهای مجازی برای جهات مشروع و صحیح که موجب فساد عقیده و اخلاق نشود بلکه بتوان از آن در جهت تبلیغ و ترویج معارف دینی استفاده کرد مانعی ندارد بلکه مطلوب است، اما رفتن در سایت‌هایی که باعث سست‌شدن عقیده و فساد اخلاق یا ترویج باطل باشد، حرام است. »
در این ماه همچنین مؤید حسینی‌صدر نماینده مردم خوی در مجلس گفت: «فیس‌بوک برای جوانان یک جذابیت دارد و این طبیعت انسان است که بخواهد امکانات و تغییرات جدید را داشته باشد. » وی افزود: «کشور ما باید به صورت گسترده‌یی مدیریت استفاده از این امکانات را آنالیز کند و در مسیر سالم قرار دهد و اصلاحات لازم درباره آن را انجام دهد و به هرحال فیس‌بوک هم در نوع خودش کاربردهای سودمندی دارد. »
در این ماه همچنین اطلاعیه دانشگاه علوم و فنون بابل در سطح وسیعی منتشر شد که از دانشجویان خود خواسته بود تا تاریخ ۱۵ دی ماه عضویت خود را در این شبکه لغو کنند در غیراین صورت با متخلفین برابر مقررات رفتار خواهد شد. این دانشگاه فیس‌بوک را دارای ماهیت «جاسوسی» دانسته بود. سرپرست معاونت تشخیص و پیشگیری پلیس فتا در دی ماه از افزایش جرایم هتک حیثیت و سرقت اطلاعات افراد از طریق شبکه‌های اجتماعی بویژه فیس‌بوک خبر داد. سروان علی نیک نفس گفت: «در ایران افراد بخصوص بانوان پس از عضویت در این شبکه عکس‌هایی از خود روی شبکه قرار می‌دهند که حاضر نیستند حتی آن عکس‌ها را در فضای واقعی به کسی نشان دهند. این عکس‌ها و اطلاعاتی که بی‌ضابطه روی شبکه‌های اجتماعی قرار می‌گیرد زمینه هر سوءاستفاده‌یی را فراهم می‌کند. »
فیس‌بوک ابزار صدور انقلاب
بهمن، ماه پرخبری برای فیس‌بوک در ایران بود. در سوم بهمن گفت‌وگویی با سرهنگ محسن میربهرسی، معاون اجتماعی پلیس فتای ناجا منتشر شد که این مقام نیروی انتظامی از اشراف کامل پلیس ایران بر فیس‌بوک خبر داد. وی گفت: «پلیس با تمام امکانات و مقدوراتش به مطالعه عمیق در زمینه شبکه اجتماعی فیس‌بوک پرداخته و کارگروه‌هایی در این زمینه مشغول به فعالیت شده‌اند. » در دهم بهمن خبر رسید که دوآقا و دو خانم از اعضای شبکه فیس‌بوکی پاف و داف با ۲۷ هزار عضو که ترویج دهنده فحشا و فساد در فیس‌بوک بودند، دستگیر شدند. در دوازدهم بهمن سردار احمدی‌مقدم فرمانده نیروی انتظامی گفت: «دشمنان فیس‌بوک را درست کردند تا ما را از بین ببرند. اما در حال حاضر دیده می‌شود که این به عنوان ابزاری برای صدور انقلاب اسلامی تبدیل شده است. » در همین روز سیدمحمد حسینی وزیر ارشاد در دیدار با روزنامه‌نگاران مصری با اشاره به فیس‌بوک و توییتر گفت: « همانطور که قدرت‌های جهانی از فضای مجازی می‌خواهند استفاده کنند مردم منطقه هم باید از این امکان برای پیشبرد اهداف والای خودشان بهره بگیرند. » در این ماه همچنین عکس‌هایی از وب سایت‌های شبکه‌های العالم، پرس. تی. وی و آی‌فیلم منتشر شد که در آن لینک سایت‌های فیس‌بوک و یوتیوپ درج شده و از بازدیدکنندگان این سایت می‌خواهند که به صفحات فیس‌بوک این شبکه‌ها سر بزنند. در اواسط این ماه سیدمرتضی اسماعیلی‌طبا مدیرکل ارشاد قم در همایش بسیج و رسانه تعداد کسانی که عضو شبکه‌های اجتماعی «فیلتر شده» هستند را شش میلیون نفر تخمین زد. وی افزود: «اگر ما بتوانیم جامعه آماری این شبکه‌ها را تغییر دهیم و از طریق وب و دیتا، این شبکه‌ها را تصرف کنیم می‌توانیم اطلاعات آنها را تغییر دهیم»در این ماه و همزمان با جشنواره فجر، در محافل سینمایی نیز از فیس‌بوک صحبت شد. چنانکه محمد خزائی تهیه‌کننده فیلم سینمایی قلاده‌های طلا گفت: « فیس‌بوک و توییتر به هیچ عنوان نمی‌توانند فیلم قلاده‌های طلا را تحت فشار قرار دهند و این فیلم با استقبال رسانه‌ها در برج میلاد اکران می‌شود. »
۲۰ نکته در مورد رسانه های اجتماعی
اول- از هر ۹ نفر روی کره زمین یک نفر در فیس بوک پروفایل دارد.
دوم – هر کاربر فیس بوک به طور متوسط ۱۵ ساعت و ۳۳ دقیقه در ماه در فیس بوک وقت می‌گذراند.
سوم – بیش از ۲۵۰ میلیون نفر از طریق تلفن همراه به سایت فیس بوک دسترسی دارند.
چهارم – بیش از۲/۵ میلیون وب سایت در فیس بوک لینک شده اند.
پنجم _ ۳۰?میلیارد مطلب ماهانه در فیس بوک همخوان می شود.
ششم_ ۳۰۰ هزار کاربر به ترجمه فیس بوک به ۷۰ زبان در دنیا کمک می کنند.
هفتم_ هر روز ۲۰ میلیون برنامه کاربردی «Apps» در فیس بوک توسط کاربران نصب می شود.
هشتم_ ۴۹۰ میلیون کاربر واحد ماهانه از یوتیوب بازدید می کنند.
نهم_ ۹۲ میلیارد دفعه از صفحات یوتیوب در ماه بازدید می شود.
دهم – کاربران یوتیوب ۲/۹ میلیارد ساعت را جمعا در سایت یوتیوب گذرانده اند.
یازدهم_ ویکی پدیا میزبان ۱۷ میلیون مطلب است.
دوازدهم _ بیش از ۹۱ هزار نفر در نوشتن مطالب ویکی پدیا مشارکت دارند.
سیزدهم _ هر دقیقه ۳۰۰۰ تصویر در سایت فیلکر آپلود می شود.
چهاردهم _ فیلکر میزبان بیش از ۵ میلیون تصویر است.
پانزدهم _ ۱/۶ میلیارد نوشته روزانه در توییتر درج می شود.
شانزدهم _ روزانه ۵۰۰ هزار نفر به سایت توییتر اضافه می شوند.
هفدهم _ گوگل پلاس بیش از ۲۵ میلیون کاربر دارد.
هجدهم _ گوگل پلاس رکورد سریع ترین رشد با رسیدن به ۱۰?میلیون کاربر در ۱۶ روز را به نام خود ثبت کرده است. این مدت برای توییتر ۷۸۰ روز و برای فیس بوک ۸۲۵ روز بوده است.
نوزدهم _ ۴۸ درصد از جمعیت ۳۴-۱۸ ساله عضو فیس بوک وقتی از خواب بلند می شوند این سایت را چک می کنند.
بیستم _ ۵۱ درصد جمعیت فیس بوک را آقایان و ۴۹ درصد را خانم ها تشکیل می دهند.
فاوا نیوز