کاربرد بالای داروهای گیاهی برای درمان بیماریهای گوارشی

دکتر فراز مجاب استاد دانشکده داروسازی شهید بهشتی در گفتگو با خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبرنگاران اظهار کرد: در طب سنتی گذشته کشورهای  متعددی، از گیاهان دارویی و فرآورده های طبیعی جهت درمان بیماری های گوارشی استفاده می شده که در حال حاضر هم از تعداد زیادی از آنها استفاده می گردد.  
 
وی با بیان اینکه بیماری های گوارشی شامل تعداد زیادی بیماری مربوط به این دستگاه شده ولی فقط برای تعدادی از آنها گیاهان دارویی واقعاً مؤثر وجود دارد گفت: برای سوء هاضمه و بی اشتهایی ، کلاً از گیاهان تلخ مزه استفاده می کنند که این داروها را به چهار گروه مواد تلخ ساده ، مواد تلخ معطر (که دارای اسانس هستند) ، مواد تلخ قابض (که تانن دارند) مانند پوست گنه گنه، مواد تلخ تند و سوزاننده مانند زنجبیل تقسیم می کنند که این گیاهان در طب سنتی ایران بعنوان صفراآور، مدرصفرا، ضدیرقان و…اشتهاآور و مقوی معده معروف بوده اند.  
 
وی تصریح کرد : یکی از این داروهای گیاهی که قبلاً استفاده می شده و در حال حاضر به دلیل عوارض و سمیت مصرف چندانی ندارد، اندام هوایی خشک شده افسنطین است که حاوی ترکیبات سزکویی ترپن لاکتون، %۵/۰-۳/۰اسانس (دارای توجون) و…  برای ضعف اشتها، مشکلات سوء هاضمه صفراوی، به میزان روزانه دو تا سه گرم داروی خام بوده است.  
 

گیاه کنگر فرنگی ضد مسمومیت کبدی و کاهنده چربی خون است  
 
 دکتر مجاب ادامه داد : در منابع خارجی این گیاهان بعنوان Biliary Remedies معرفی شده اند که از معروف ترین آنها برگ کنگر فرنگی (آرتیشو) با خواص کاهنده چربی خون و ضدمسمومیت کبدی است که از آنزیم های گوارشی هم در درمان سوء هاضمه استفاده می شود گرچه این بیماران معمولاً دچار کمبود این آنزیم ها نیستند.  
 
وی اظهار کرد: نفخ ازجمله مشکلاتی است که برای این ناراحتی از مواد ضدنفخ استفاده می شود که شامل اسانس ها، فرآورده های گیاهی وعصاره های گیاهی دارای مقدار زیادی اسانس بوده و اساساً همراه با غذا داده می شوند و تعدادی از آنها نیز اثر ضداسپاسم دارند که زیره های سیاه، سبز و کوهی، رازیانه، انیس، گشنیز، نعناع، بادرنجبویه، بابونه و… در این گروه قرار دارند .  
 
استاد دانشکده داروسازی شهید بهشتی تصریح کرد : نشانگان روده تحریک پذیر از دیگر مشکلاتی است که با علائمی از جمله کرامپ های شکمی مزمن عودکننده شامل تغییراتی در رفتار روده مانند یبوست و یا اسهال، تهوع، نفخ و بی اشتهایی همراه بوده و درمان آن نیازمند مسهل های محرک و حجمی، آنزیم های گوارشی، شل کننده های عضلانی و… است که یکی از موثرترین گیاهان اثرگذار در این سندرم نعناع فلفلی است که حاوی اسانس، تانن ، مواد تلخ و… است.  
 
وی گفت: وزارت بهداشت آلمان، برگ آن را رسماً برای دردهای کولیکی ناحیه گوارشی، کیسه صفرا یا دستگاه صفراوی معرفی کرده  که مورد مصرف اسانس  موارد بالا باضافه در کولون تحریک پذیر و احتقان دستگاه تنفسی است.  
 
استعمال خارجی چای سبز و سیاه درمان التهابات پوستی  
 
دکتر مجاب ادامه داد : گاستریت و بیماری اولسر از دیگر بیماریهایی است که آلکالوئیدهای تروپان (از گیاه آتروپا بلادونا) با تاثیرآنتی کولینرژیک از قدیم برای این بیماری استفاده می شدند که امروزه نه خود گیاه خام که اجزای موثره خالص شان مصرف دارند و گیاهان موثر در این بیماری شامل بابونه با نام علمی ماتریکاریا رکوتیتا که حاوی ۳ گروه از مواد مؤثر است می باشند .  
 
دکتر مجاب با بیان اینکه در اسهای حاد نیز گیاهان دارویی نقش دارند افزود : گیاهان تانن دار ازجمله این موارد هستند که نظریه کلاسیک آنست که تانن باعث رسوب پروتئین های سطحی در غشاهای مخاطی شده یک لایه مقاوم و چسبنده تشکیل می شود که مانع از جذب توکسین شده و اثر محرک های موضعی را از بین می برد که چای سبز و سیاه که دارای %۲۰-۵ تانن است و بلوط  شامل پوست درخت، سرشاخه های جوان و گال و… پوست، در استعمال خارجی برای درمان التهاب پوستی و بطور خوراکی برای اسهال حاد استفاده می شود.  
 
این استاد دانشکده داروسازی یادآور شد :  قره قاط نیز یک داروی خانگی برای درمان اسهال حاد است که دوز روزانه آن خیسانده ۲۰ تا ۶۰ گرم میوه خشک در آب و میوه تازه ۵ تا ۱۰ برابر گیاه خشک است (باید کاملاً جویده شود).  
 
وی با بیان اینکه هرگاه تکرار حرکات روده کمتر از یکبار در ۳-۲ روز بوده و علائمی شامل احساس سنگینی مدفوع، دفع دردناک، احساس دفع ناکامل، کرامپ های شکمی، احساس پر بودن شکم و…  از علائم یبوست هستند که  عواملی مانند زندگی بدون ورزش و تحرک، تغذیه نامناسب (کم فیبر، نامنظم) ،  عوامل روانی و استرس های ذهنی ،  بعضی از بیماری ها داشته و درمان آن اصلاح رژیم غذایی، روان درمانی، افزایش مصرف فیبرهای غذایی، سبزیجات و میوه های مسهل،نوشیدن آب (۴ تا ۶ لیوان در صبح ناشتا) ، تمرینات فیزیکی و ورزشی و گیاه درمانی است .  
 
 
۵ تا ۱۰ گرم روغن قرچک مسهل قوی برای بزرگسالان  
 
وی با اشاره به اینکه عوامل حجم دهنده  شامل مواد متورم شونده و حجیم شونده و مسهل هایی کم خطر محسوب می شوند. گفت: سبوس گندم شامل لایه های بیرونی و خارجی گندم ،ترکیب شیمیایی آن مانند آب ، پروتئین ، چربی ، کربوهیدرات ها (نشاسته، سلولز و همی سلولز) ، ویتامین ها و مواد معدنی ، در زیر ۲ سال ممنوع بوده و مکانیسم اثر آن شامل  تورم ، آزادسازی اسیدهای با زنجیرکوتاه، وجود توده مواد غیرقابل هضم و… می باشد.  
 
مجاب ادامه داد : عوامل اسموتیک شامل قندالکل های با منشأ گیاهی می شوند که اینها کلاً درآب محلول بوده و جذب ضعیفی دارند که مکانیزم اثر آن شامل، در روده که قرار می گیرند، آب را بدرون روده می کشند  و در کولون به اسیدهای با زنجیره کوتاه شکسته می شوند می باشد .  
 
وی در پایان با بیان اینکه گیاهان آنترانوئیددار مسهل محرک اند و با تحریک گیرنده های مخاطی و زیرمخاطی، رفلکس هایی ایجاد می کنند که منجربه افزایش حرکات کولون شامل روبارب یا ریوند چینی ، پوست ، برگچه ها و نیام سنا می شوند که روغن کرچک باروش فشردن در سرما تهیه می شود تا پروتئین شدیداً سمی ریسین همراه نیاید و در این حوزه روغن کرچک بیش از %۸۰ تری ریسینولئین دارد و یک پیش داروست، که دوز آن بعنوان مسهل قوی ۵ تا ۱۰ گرم در روز برای بزرگسالان است که چند ساعت طول می کشد تا اثر کند و با معده خالی بیشتر موثر است. /عط