لاغر شدنی که کبد را از کار می‌اندازد

سوالات زیادی حول محور این موضوع مطرح است که پایه و اساس آن به اثرات تخریبی رژیم‌های سخت لاغری یا دیگر شیوه‌های کاهش وزن سریع بر اعضای بدن بازمی‌گردد.

رضا داوودنژاد ، هنرمندی است که کاهش وزن زیاد در حد ۳۰ کیلوگرم را بتدریج و بنا به گفته خودش طی چند سال تجربه کرده است، اما برخی پزشکان بر این باورند روند لاغری وی چندان اصولی و حساب شده نبوده است، چراکه پایان مسیر کاهش وزن برای داوودنژاد، اختلالات حاد کبدی و از دست دادن این عضو حیاتی بوده، به گونه‌ای که وی در حال حاضر در شیراز ساکن و در انتظار دریافت کبد پیوندی است.

گرچه پزشک رژیم درمانی داوود‌نژاد در گفت‌وگو با فارس می‌گوید: بیماری کبدی وی ربطی به رژیم لاغری ندارد، اما نمی‌توان براحتی انجام عمل‌های جراحی لاغری را که هشت سال قبل روی دستگاه گوارش او انجام شده، نادیده گرفت.

اما صرف‌نظر از علت واقعی بیماری کبدی این هنرمند، واقعا مرز میان حفظ سلامتی و کاهش وزن کجاست؟ آیا رژیم‌های لاغری می‌تواند آنقدر خطرناک شود که حیاتی‌ترین اعضای شخص یعنی کبد یا کلیه‌هایش را از کار بیندازند؟

دکتر ستار جعفری، فوق‌ تخصص بیماری‌های گوارش و کبد در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد: از آنجا که افراد چاق به احتمال زیاد دچار کبد چرب هستند، گرفتن رژیم‌های لاغری سخت که کاهش وزنی بیش از دو تا سه کیلو در ماه را به همراه داشته باشد، در کنار مصرف برخی داروهای لاغری یا انجام جراحی‌های گوارشی، می‌تواند کبد چرب آنها را طی دو تا هشت هفته، دچار نارسایی حاد و از کار افتادگی کند.

وقتی کبد دچار نارسایی می‌شود

داوودنژاد طی سال گذشته دچار مشکلات گوارشی شده بود، اما اختلالات کبدی در این هنرمند به طور جدی از دو ماه اخیر بروز پیدا کرد.

حال یکی از اصلی‌ترین سوالاتی که برای بسیاری مطرح است، این که نارسایی حاد کبدی به چه معناست و طی چه مدت زمانی برای بیماری که حتی بیماری کبدی خاصی نداشته است، اتفاق می‌افتد؟

دکتر جعفری در پاسخ به این پرسش‌ها نیز می‌گوید: نارسایی حاد کبدی طی حداقل دو هفته و حداکثر هشت هفته برای شخصی که بیماری کبدی، خاصی از قبل نداشته باشد، بروز می‌کند. نارسایی حاد کبدی، مرحله‌ای بحرانی برای عضوی از بدن تلقی می‌شود که کارش سم‌زدایی گوارشی و تولید فاکتورهای انعقادی خون است. در این شرایط هیچ اقدام موثری برای حفظ کبد ممکن نیست؛ چراکه بیمار دچار ورم مغزی، همراه با اختلال کارکرد مغز و کاهش هشیاری می‌شود. همچنین اختلالات انعقادی یا خونریزی‌های زیر جلدی، مغزی و گوارشی از عوارض دیگری است که به دنبال نارسایی حاد کبدی اتفاق می‌افتد.

خستگی، تب و زردی؛ نشانه‌های خطر

به گفته دکتر جعفری، نارسایی حاد کبد با نشانه‌هایی همراه است که در همه اشخاص یکسان نیست. وی اضافه می‌کند: بی‌اشتهایی، خستگی، ضعف، دردهای شکم، تب و زردی از نشانه‌های اصلی این نوع نارسایی حاد است. زردی عارضه‌ای است که حتما در بیمار مبتلا به اختلالات کبدی بروز می‌کند؛ یعنی زمانی که کبد بیمار در جمع‌آوری رنگدانه‌های موجود در خون و انتقال آنها به صفرا دچار مشکل ‌شود، رنگ شخص به زردی متمایل می‌شود. این اتفاق زمانی که بیماری دچار سنگ کیسه صفرا نیز باشد اتفاق می‌افتد.

این متخصص گوارش تاکید می‌کند: معمولا نارسایی حاد و از کار افتادن کبد، طی هشت هفته اتفاق می‌افتد، حال اگر اقدامات درمانی لازم پیش از رسیدن به این مرحله برای بیمار صورت بگیرد، می‌توان کبد را نجات داد. پیوند کبد هم، به عنوان تنها راه نجات چنین بیماری، روندی نیست که به سهولت انجام شود. بیماران پیوندی باید بشدت تحت مراقبت‌های ویژه و مصرف داروهای خاص قرار بگیرند.

هپاتیت؛ دشمن اصلی کبد

مهم‌ترین عامل بروز نارسایی‌های کبدی، ابتلا به هپاتیت از نوع B، C و A است. اگر ابتلا به هپاتیت نوع A در بزرگسالی اتفاق بیفتد، خطرناک‌تر است. بخصوص که در برخی موارد ویروس دیگری از بیماری هپاتیت به نام هپاتیت D با هپاتیت نوع B همراه می‌شود و کبد را دچار نارسایی مضاعف می‌کند.

دکتر جعفری با اشاره به این که ممکن است بدن، کبد را به عنوان عضوی ناشناخته تصور و فرد مبتلا به نوعی هپاتیت خودایمنی شود، می‌افزاید: نوعی از هپاتیت هم به دنبال مسمومیت‌های دارویی ناشی از مصرف خودسرانه داروهایی چون استامینوفن، داروهای ضد تشنج، مسکن‌ها، داروهای ضدبیماری سل و آنتی‌بیوتیک‌ها ایجاد می‌شود. البته نارسایی‌های کبدی ناشی از ابتلا به بیماری ویلسون (بیماری‌های ارثی کبد) و اختلالات عروقی کبد را نیز نباید نادیده گرفت.

کبدهای چرب با رژیم سخت از پا در می‌آیند

جالب است بدانید که بنا بر نظر متخصصان گوارش، در ۳۰ درصد موارد،هیچ دلیل مشخصی برای نارسایی‌های حاد کبدی وجود ندارد، اما بحث ارتباط بین رژیم‌های لاغری سخت و این نوع نارسایی مقوله دیگری است. هر چند ارتباط مستقیمی میان این دو وجود ندارد، اما اثر تخریبی این نوع رژیم‌ها در بروز نارسایی کبد و ایجاد سنگ کیسه صفرا انکارناپذیر است.

دکتر جعفری نیز تاکید می‌کند که بیشتر افراد چاق دچار درجاتی از کبد چرب هستند. (بیش از پنج درصد کبد این افراد را چربی تشکیل می‌دهد.) حال گرفتن رژیم‌های لاغری سخت، مصرف برخی داروها بخصوص کورتون‌ها، داروهای ضد سرطان و ضد تشنج، به کبد‌های چرب، فشاری بیش از توان این عضو وارد و بروز ناهنجاری حاد کبدی را محتمل می‌‌کند.

به گفته متخصصان گوارش و کبد، اعمال جراحی گوارشی روی معده به منظور کاهش‌وزن و گرفتن رژیم‌های سخت گیاهی که منجر به کاهش وزنی معادل هشت تا ۱۰ کیلو در ماه می‌شود، می‌تواند در کنار بروز عوارضی چون اسهال ، یبوست شدید، کمبود ویتامین و املاح، کم‌خونی یا فشار خون، پوکی استخوان، عوارض پوستی و نارسایی‌های قلبی به از کار افتادن کبد‌های چرب نیز منجر شود.

پونه شیرازی – گروه سلامت