مجری موعظه‌گر نیست

گرچه تاچند سال پیش، بیشتر برنامه‌های مناسبتی به گفت‌وگوهای مجری و کارشناس ختم می‌شد و اکثر شبکه‌ها در ساخت برنامه‌های معارفی یک روش ثابت را بدون هیچ‌گونه خلاقیتی دنبال می‌کردند، اما به مرور زمان برنامه‌های افطار و سحر شکل جدید به خود گرفت و دیگر خبری از اجراهای خشک و رسمی مجریان و مهمانان تکراری نیست که فقط از این شبکه به شبکه دیگر بروند.

در حال حاضر در برنامه‌های متعدد قبل و بعد از افطار شاهد مهمانانی هستیم که در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند و دیدن آنها برای بینندگان تلویزیون جذابیت لازم را دارد. این تغییر در برنامه‌هایی مانند جزر و مد، کوله‌پشتی، ماه عسل، شب‌های روشن، جشن رمضان، این شب‌ها و… قابل رویت است.در کنار ساختار، اجرای مجریان اهمیت زیادی دارد. مسلما مجریان برنامه‌های مناسبتی باید به آنچه می‌گویند قلبا هم اعتقاد داشته باشند و بتوانند به بهترین شکل واژه‌ها را بیان کنند تا حرف آنها به دل بینندگان بنشیند و اجرای آنها رنگ تصنعی به خود نگیرد. بنابراین هدایت یک برنامه مناسبتی ماه رمضان توسط مجری و نوع سوالاتی که از مهمان برنامه می‌پرسد، اهمیت ویژه‌ای دارد. به همین دلیل در این گزارش سراغ چند مجری، تهیه‌کننده و مدیرگروه برنامه‌های معارفی رفتیم تا نظر آنها را درباره ویژگی‌های مجریان برنامه‌های مناسبتی سیما جویا شویم.

سن، تعیین‌کننده نیست

فرزاد حسنی که در سال‌ها قبل اجرای برنامه‌های جزر و مد و کوله پشتی را در ماه رمضان به عهده داشته، در پاسخ به این سوال که به چه میزان باید در برنامه‌های مناسبتی به جوانان میدان داد و اجرای چنین برنامه‌هایی را به آنها سپرد، می‌گوید: به نظر من در این باره سن ملاک انتخاب مجری برای یک برنامه مناسبتی نیست. گاهی شاهد هستیم یک جوان ۲۰ ساله به حدی توانمند است و اطلاعات معارفی خوبی دارد که ممکن است یک پیشکسوت این اطلاعات را نداشته باشد. به نظرم وقتی یک مجری جوان در ارتباط با علوم دینی اطلاعات لازم را دارد و شرایط را درک می‌کند، چه ایرادی دارد اجرای برنامه مناسبتی را به او بسپاریم. نباید مجریان را برای برنامه‌های مناسبتی تقسیم‌بندی کرد. باید به جوانان هم احترام گذاشت و به آنها میدان داد تا بتوانند توانایی‌های خودشان را نشان دهند.وی ادامه می‌دهد: اجرای برنامه‌های مناسبتی، جوان و غیر جوان ندارد. البته منظورم این نیست که در اجرای برنامه‌های مناسبتی باید حساسیت‌ها را نادیده گرفت. اتفاقا تولید چنین برنامه‌هایی حساسیت بالایی می‌طلبد و مجری باید برنامه را بدرستی هدایت کند تا جذابیت لازم را برای بینندگان داشته باشد. اگر مجری قرار باشد در اجرای چنین برنامه‌هایی نقش بازی کند، مسلما برنامه به دل مردم نمی‌نشیند و مخاطبان به اصطلاح آن را پس می‌زنند.​ مجری یک برنامه معارفی باید اطلاعات دینی خوبی داشته باشد.

شاگردی لازم است

علی درستکار، مجری برنامه «این شب‌ها» درباره ویژگی‌ مجریان برنامه‌های مناسبتی می‌گوید: مساله مهم این است که اگر مجری برنامه‌های معارفی دانش کافی نداشته باشد در اداره کردن برنامه با مشکل روبه‌رو می‌شود. وی می‌افزاید: مجری برنامه‌های معارفی، علاوه بر داشتن دانش و معلومات کافی باید از فیزیک مناسبی نیز برخوردار باشد.درستکار ادامه می‌دهد: بنابراین مدیران باید بر اساس درایت و مسئولیت‌پذیری‌ای که دارند، متناسب با فضای برنامه، مجری را انتخاب کنند. حتی زمانی که برنامه برای کودکان در روز جهانی کودک تهیه می‌شود با زمانی که برنامه‌های معمولی کودکان تولید می‌شود، تفاوت دارد. بنابراین در اجرای این برنامه‌ها نیز باید مدیر شبکه و تهیه‌کننده، مجری مناسبی انتخاب کند، چون دو فضای متفاوت است که هر کدام مجری خاص خود را لازم دارد. درستکار درباره بهره بردن از مجریان جوان در برنامه‌های مناسبتی می‌گوید: معتقدم می‌توان به مجریان جوان میدان داد، ولی به این شرط که آزمون و خطاها​ را طی کرده باشند، چون آنتن و پخش زنده جای آزمون و خطا نیست.وی تاکید کرد: می‌توانیم مجریان جوان را تربیت کنیم تا بعد از تمرین‌های مکرر با توانمندی کامل روی آنتن، برنامه اجرا کنند.

مجری برنامه‌ این ‌شب‌ها معتقد است: گاهی شاهد انتخاب ناصحیح مجریان جوان هستیم که بدون آموزش لازم برنامه‌ زنده را اجرا می‌کنند. این‌گونه مجریان بعد از مدتی هم از اجرا فاصله می‌گیرند، اما همین حضور به اعتبار رسانه آسیب وارد می‌کند. مسلما این مجری مقصر نیست، بلکه ایراد به مدیر و تهیه‌کننده‌ای برمی‌گردد که او را انتخاب کرده است، حتی این انتخاب اشتباه از سوی تهیه‌کننده و مدیر باعث می‌شود تا مجری جوان سرخورده شده و لطمه بزرگی به او وارد ‌شود. مجری یک برنامه معارفی باید از گزارشگری، دستیاری و… شروع کند تا بعد برنامه زنده را اجرا کند. به قول معروف تا شاگردی نکرده نباید روی آنتن زنده​ اجرا داشته باشد.

تعداد کم مجریان مناسبتی

محمد شکیبانیا، تهیه‌کننده برنامه این شب‌ها درباره ویژگی مجریان برنامه‌های مناسبتی می‌گوید: اولین نکته‌ای که در چنین برنامه‌هایی اهمیت دارد این است که مخاطب باید به مجری برنامه اعتماد کند. به عنوان مثال اگر مقتل می‌خواند یا جملات عرفانی را بیان می‌کند، بیننده احساس کند مجری با اعتقاد، این جملات را می‌گوید و نقش بازی نمی‌کند. وقتی بیننده به برنامه و مجری اعتماد کند، محتوا می‌تواند در او تاثیرگذار باشد.

وی تاکید می‌کند: زمانی که فردی قصد دارد یک برنامه را تهیه کند باید مجموعه‌ای‌ کامل از مجریان توانمند را در اختیار داشته باشد تا یک مجری مناسب را متناسب با فضای برنامه انتخاب کند، اما متاسفانه ما نتوانسته‌ایم مجریان زیادی را تربیت کنیم. به همین دلیل همیشه به این مساله فکر می‌کنیم که سکان برنامه را به چه کسی بسپاریم؟ متاسفانه انتخاب زیادی برای اجرای برنامه‌های معارفی نداریم.شکیبانیا در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده از بازیگران به عنوان مجری برنامه‌های مناسبتی کار درستی است یا نه، می‌گوید: یک برنامه مناسبتی باید برای بیننده قابل باور باشد. از سوی دیگر وقتی یک مجری برای برنامه مناسبتی انتخاب می‌شود باید به دور از حاشیه باشد تا حرف‌هایش برای بینندگان قابل باور باشد. بنابراین بازیگری که حواشی زیادی دارد برای اجرای برنامه معارفی مناسب نیست. البته بازیگرانی هم هستند که به دور از حاشیه، می‌توانند با تمرین برنامه را اجرا کنند، ولی در مجموع معتقدم باید مجریان متخصص برای برنامه‌های معارفی تربیت کنیم. البته در زمینه برنامه‌های معارفی، ما نیازمند نویسنده، تهیه‌کننده و مجریان توانمند و حرفه‌ای هستیم و در این باره افراد حرفه‌ای کم داریم.

وی یکی از اقدامات مناسب را ساماندهی مجریان می‌داند و می‌گوید: ساماندهی مجریان که از چندی پیش آغاز شده، اتفاق مثبتی است و این اولین گام محسوب می‌شود و باید در این باره قدم‌های بعدی را هم برداشت تا شاهد اتفاقات خوبی در این زمینه باشیم و مجریان مناسبی تربیت کنیم.

اخلاق و تدین شرط است

محسن حبیبی، مدیر گروه معارف شبکه دو در پاسخ به این سوال که مدیران گروه برای انتخاب مجریان معارفی چه ملاک‌هایی را در نظر می‌گیرند، می‌گوید: اجرای برنامه‌های معارفی علاقه‌مندی خاصی می‌طلبد. به نظرم هر کسی نمی‌تواند مجری برنامه‌های معارفی باشد و باید اطلاعات اولیه را داشته باشد. اجرای یک برنامه معارفی کار راحتی نیست. اگر اجرای برنامه معارفی مناسب نباشد، بیننده با آن ارتباط برقرار نخواهد کرد. وی ادامه می‌دهد: منظورم این نیست که مجری برنامه معارفی باید علامه باشد، اما باید به مباحث معارفی و متون دینی و عربی تا حدودی تسلط داشته باشد تا بتواند با مهمان برنامه گفت‌وگوی خوبی انجام دهد. ملاک بعدی که در انتخاب مجری باید مورد توجه قرار گیرد رفتار، منش و اخلاق اوست. باید حسن رفتار و کردار یک مجری در برنامه معارفی نمود لازم را داشته باشد. اهل تدین و اخلاق باشد تا اجرایش به دل مردم بنشیند و مخاطبان بتوانند ارتباط لازم را با او برقرار کنند. دراین‌باره می‌توانم به اجرای مجریانی مانند: علی درستکار، شریعتی، سادات اخوی، یراق‌بافان، سیدوحید مرتضوی و… اشاره کنم. وقتی مجری عاشق کارش باشد، می‌تواند اجرای دلنشینی داشته باشد.مدیر گروه معارف شبکه دو با اشاره به این‌که درهای سازمان به روی مجریان جوان باز است، می‌گوید: رسانه پویا، رسانه‌ای است که همیشه خودش را به‌روز ‌کند. صدا و سیما با ورود مجریان جوان و جدید هیچ مشکلی ندارد. مجری باید فیزیک و چهره مناسبی داشته باشد، همچنین مجریان خانم هم باید ویژگی‌های مناسبی برای اجرا داشته باشند.

حبیبی درباره اجرای تصنعی برخی مجریان معارفی می‌گوید: مجری برنامه‌های معارفی باید خودش به حرف‌هایی که در برنامه می‌زند، اعتقاد داشته باشد، در غیر این صورت اجرای او تصنعی می‌شود. به عنوان نمونه وقتی فرزاد جمشیدی با اقتدار درباره امام حسین(ع) حرف می‌زند، مسلما صحبت‌هایش به دل بیننده می‌نشیند.

وی تربیت مجریان معارفی را امری ضروری می‌داند و می‌گوید: در این باره می‌توانم به سیدعلیرضا مرتضوی اشاره کنم. او جزو مجریان جوان و توانمند است و مخاطبان هم ارتباط خوبی با برنامه‌های او برقرار کردند یا مهیار عبدالهی از مجریان آینده‌دار است.

مدیر گروه معارف شبکه دو درباره ورود بازیگران به حیطه اجرا می‌گوید: من این مساله را نفی کامل نمی‌کنم. به عنوان مثال امیرحسین مدرس هم اجرا می‌کند و هم بازی. البته ابتدا او با اجرا کار خود را شروع کرد و بعد به سمت بازیگری رفت. اگر بازیگری خصوصیاتی که من برای اجرای برنامه‌های معارفی اشاره کردم را داشته باشد، می‌تواند وارد مقوله اجرا شود.

اجرای مخلصانه زیباست

فرزاد جمشیدی، مجری برنامه‌های سحرگاهی ماه رمضان درباره ویژگی‌های مجریان برنامه‌های معارفی با اشاره به مبحث اصول گویندگی و اجرا که در دانشکده صدا و سیما تدریس می‌کند، می‌گوید: برنامه‌های معارفی ریشه و اساس برنامه‌های تلویزیون است، چون نظام ما دینی است. بنابراین ما باید حرفه‌ای‌ترین برنامه‌های معارفی را داشته باشیم و به لحاظ عوامل باید بهترین‌ها را در زمینه نویسندگی، تهیه‌کنندگی، اجرا و… تربیت کنیم.

وی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر برنامه‌های معارفی باید در طول سال در ساختارهای متنوع تولید و پخش شود و نباید به یک زمان خاص محدود شود. از سوی دیگر نظارت و سختگیری در برنامه‌های معارفی باید بیشتر از دیگر برنامه‌ها باشد. متاسفانه گاهی شاهد تولید برنامه‌های معارفی در دقیقه نود هستیم. برنامه‌های معارفی باید جذابیت‌‌‌های بصری و طراحی‌های صحیح و حرفه‌ای داشته باشد تا برنامه‌سازان بتوانند نوآوری داشته باشند. اجرای مجریان برنامه‌های معارفی باید مخلصانه و به دور از ریاکاری باشد.

جمشیدی اشاره می‌کند: باید مجریان متناسب با تخصص‌شان برای اجرا انتخاب شوند. به عنوان مثال مجری برنامه‌های ورزشی برای برنامه‌های معارفی مناسب نیست و بالعکس. بنابراین هر مجری متناسب با فضای برنامه باید تحصیلات مرتبط داشته باشد. معتقدم باید نسبت به برنامه‌های معارفی حرفه‌ای‌تر برخورد کرد. یک مجری معارفی وقتی درباره مباحث دینی صحبت می‌کند باید خودش نماز اول وقت بخواند. با توجه به نظام دینی‌مان باید برنامه‌های معارفی با برآوردهای خوب طراحی شده و برنامه‌ریزی صحیحی برای تولید داشته باشیم.وی درباره این‌که آیا سن برای اجرای مجریان معارفی می‌تواند به عنوان یک ملاک تلقی شود یا نه، می‌گوید: مجری یک برنامه معارفی به اصطلاح باید دو خط روی پیشانی‌اش داشته باشد که نشان از تجربه‌های او​ست. از سوی دیگر مخاطبی که پای یک برنامه معارفی نشسته نباید بوی موعظه بشنو​د. ما حق نداریم مردم را موعظه کنیم و فقط باید سعی کنیم مردم را با مباحث دینی مانوس کنیم.

فاطمه عود باشی / جام جم