۱فروردین ۱۳،
علم‌گردانی میراث صدها ساله در ماه محرم هرمزگان
هادی عرب گفت: اکثر حسینیههای هرمزگان به ویژه در بندرعباس، میناب، رودان، قشم، هرمز، لنگه با آغاز ماه محرم به نام یکی از معصومین«ع» علم می‌بندند و آن را در محله‌های همراه با دسته‌های سینه‌زن می‌گردانند. این گردش علم را «پرسه» می‌نامند.
وی در ادامه در این راستا افزود: تعدادی از علم‌های مشهور علم حضرت ابالفضل«ع»، دو علمان، امام رضا«ع»، زین العابدین«ع»، امام حسن«ع»، علم رسول الله، علم صاحب الزمان، دوازده علم است.
وی یکی از سنت‌های قدیمی در ماه محرم از چهارم تا روز تاسوعا در برخی از شهرهای استان هرمزگان به خصوص میناب و بندرعباس را مراسم جریده گردانی (علم) دانست و اظهار کرد: این مراسم در قبل نه چندان دور به این صورت بوده است که از روز چهارم محرم یکی از اهالی هر محل علم منبری را به خانه خود دعوت می‌کرد و اهالی محل را باخبر می‌ساخت و به احترام حضور علم برای همه اهالی و میهمان‌ها ناهار درست می‌کرد تا علم‌کش‌ها وارد آن منزل شوند و اشعاری در مصیبت ابی‌عبدالله الحسین«ع» بخوانند.
دبیر انجمن تعزیه خوانی استان هرمزگان گفت: معمولاً هشت نفر با ضرب سنگ که از درخت چندل درست شده است، با هماهنگی هم حرکاتی نمایش می‌دهند و مردم نذر خود را به علم‌کش‌ها می‌دهند تا از طریق آنها، نذری به منبرها برسد و در عزای سیدالشهدا«ع» مصرف شود.
وی افزود: به دلیل تضمین اعطای امانت از سوی مردم به علم‌کش‌ها، آنها باید از میان اشخاصی متدین، پاک و حداقل در سن چهل سالگی باشند تا دچار وسوسه‌های شیطانی نشوند و از نذری‌ها سوءاستفاده نکنند.
علمکشی به صورت موروثی است به این معنا که پس از پدر، علم او به پسرش می‌رسد و هنوز در منبرگپ یا میانشهر، این سنت پابرجاست و علم تنها در صورتی به خانواده دیگری می‌رسد که پسر به هر دلیلی نتواند جای پدرش را بگیرد.
پرسه علم
عرب یکی دیگر از سنت‌های خاص این استان را پرسه علم معرفی کرد و اظهار داشت: از روز دوم تا نهم محرم بعضی از منبرها تابوت را با پارچه‌های رنگین نذری و آئینه و گاه شمشیر تزئین می‌کنند و همراه با علم در محله‌ها می‌گردانند. حرکت تابوت بسیار دیدنی است. علاوه بر دسته سینه‌زنی، نوازندگانی با سرنا و دهل تابوت را همراهی می‌کنند. این برنامه فقط در شهرستان میناب اجرا می‌شود.
حجله‌گردانی
دبیر انجمن تعزیه‌خوانی استان هرمزگان برای معرفی سنت حجله‌گردانی گفت: حجله قاسم از نظر ظاهر شبیه به تابوت است با اندکی اختلاف در سقف آنها. اتاقکی چوبی با ابعادی حدودا ۵/۱ الی ۲ متر که با آئینه‌های بزرگ، قالیچه، پارچه‌های رنگین و انواع وسایل تزئینی آراسته می‌شود. مراسم حجله‌گردانی در شب نهم محرم برگزار می‌شود. روز عاشورا این حجله زیبا به خون حضرت قاسم آغشته می‌شود. در بیشتر موارد، حجله برای جوان ناکامی بنا می‌شود که در سن جوانی بدون اینکه ازدواج کرده باشد از دنیا برود اما در مراسم تعزیه‌خوانی یک حجله که نماد ناکامی شاهزاده قاسم فرزند امام حسن (ع) است از شب عاشورا در صحنه تعزیه نمایان می‌شود. از این حجله در سه مجلس تعزیه استفاده می‌شود؛ اول در مجلس شهادت وهب که تازه ازدواج کرده و در کربلابه شهادت می‌رسد، دوم در شب عاشورا در تعزیه حنابندان قاسم استفاده می‌شود و سوم در روز عاشورا که قاسم و نوعروس در حجله می باشند و قاسم قصد میدان رفتن دارد. در این مجلس بعد از شهادت حضرت قاسم ابن حسن(ع) حجله سیاه‌پوش می‌شود. اما در شب عاشورا بعد از مراسم تعزیه شهادت طفلان زینب(س) و نماز مغرب و عشا، مردم در محلی دورتر از محل برپایی تعزیه یا حسینیه دیگر جمع می‌شوند و حجله و علم را از آن مکان با حرکات خاصی به سوی حسینیه خود می‌برند. در این مراسم همسایه‌ها که در مسیر حرکت عزاداران می باشند نذورات خود را از قبیل شربت، شیر، شله زرد، آش و غیره را بین عزاداران توزیع می‌کنند و مردم بخصوص حاجتمندان طبق سنت، سه بار از زیر این حجله عبور می‌کنند و نوحه‌هایی درخصوص شب قتل و وداع شهدای کربلا با اهل بیت خود دارند.
در مورد ناکامی قاسم‌ابن حسن(ع) با همیاری (ساز دهل) که با همان نوای نوحه است مردم سینه‌زنی می‌کنند و چاوش‌خوان‌ها هم چاوشی می‌کنند و این سنت شاید بیش از پنجاه سال متوالی است که در حسینیههای قدیمی این شهر متداول است.
سنگ‌زنی
وی در خصوص سنگ‌زنی می‌افزاید: این مراسم همراه با علم‌گردانی است. دسته سینه‌زنی دایره وار علم حضرت عباس(جریده) را در میان می‌گیرند و همراه با نوحه‌خوانی به جای سینه‌زدن دو قطعه چوب درخت چندل و یا دو تکه سنگ را همراه با چرخش موزون به هم می‌زنند. هر چند سنگ زنی امروزه جنبه همگانی ندارد، اما گاهی در بعضی از منبرهای هرمزگان اجرا می‌شود.
مراسم ویژه علم پیغمبر در شهرستان میناب
عرب در ادامه مصاحبه اظهار داشت: در روز پنجم محرم در میناب دو علم در دو حسینیه جداگانه همزمان بسته می‌شود؛ علم پیغمبر و علم صاحب‌الزمان. این دو علم بسیار مورد توجه مردم میناب است به گونه‌ای که عصر روز پنجم محرم اکثر مردم این شهر در این مراسم شرکت می‌کنند و برای علم‌ها گوسفند قربانی کرده نقل و گل و سکه و گلاب بر آنها می‌پاشند.
مراسم ویژه عاشورا
دبیر انجمن تعزیه‌خوانی استان هرمزگان بیان کرد: در تمامی شهرهای هرمزگان این روز با حرکت دسته‌های سینه‌زنی همراه با علم، تابوت و حجله آغاز می‌شود. در بندرعباس و میناب روز عاشورا شکوه خاصی دارد. شبیه‌سازی اصلی‌ترین بخش این مراسم است.
شمر، ساربان، شیر، کاروان اسرا، نیزه‌داران خشن و ذوالجناح همراه با کبوتران خونین بال فضایی دردآلود می‌سازند. اوج این عزاداری با آتش‌زدن خیمه‌های اطفال به پایان می‌رسد.
تعزیه
از دوره قاجاریه به این سو همواره تعزیه در هرمزگان مورد توجه بوده و خاستگاه اصلی آن نیز میناب است. مرحوم حسینعلی قضایی مرثیه‌سرای بزرگ جنوبی اکثر مجالس تعزیه را سروده یا تنظیم کرده است. مهمترین مراکز اجرایی تعزیه‌خوانی در استان هرمزگان میناب، بندرعباس، فین، رضوان، گهره و جزیره هرمز است.
حنابندان
وی در ادامه گفت: مراسم حنابندان حضرت قاسم(ع) اگرچه گوشه‌ای از مجلس تعزیه حضرت قاسم(ع) است اما گاه حنابندان جداگانه و در مجلس روضه‌‌خوانی شب نهم محرم اجرا می‌شود. اشعار سوزناک که به شکل همسرایی خوانده می‌شود همراه با سینی‌های حنا، شیرینی و شمع مراسم را بسیار حزن‌انگیز می‌سازد.
دفن شهدا
عرب یکی دیگر از سنت‌های خاص استان هرمزگان را دفن شهدا دانست و در این راستا افزود: در شب دوازدهم ماه محرم در میناب گروهی که خود را بنی‌اسد می‌نامند با بیل و کلنگ درحالی که به سر و سینه می‌زنند در منبرها می‌گردند و با ناله و زاری می‌گویند که برای دفن شهدا آمده‌اند.
باشگاه خبرنگاران
باز نشر: پورتال خبری ممتاز نیوز www.momtaznews.com
با سلام و تشکر از شما آن دسته از عزیزانی که تمایل به تهیه یا اهداجهت ترویج فرهنگ عزاداری و علمکشی از طریق کتاب اسرار علمکشی دارند که در مورد فلسفه علم و علمکشی توضیحاتی ابراز میکند می توانند باتلفن شماره ۰۹۳۵۷۹۳۵۹۰۹ تماس گرفته تا در هر جای ایران که هستند کتاب برای ایشان ارسال گردد