هشدار دکتر عباس مومن‌زاده متخصص اطفال
با گرم‌شدن هوا یکی از دغدغه‌ها و نگرانیهای والدین این است که مبادا کودکشان دچار گرمازدگی شود…
گرمای تابستان برای کودکان خطرناک و در تابستان احتمال اینکه دچار آفتاب سوختگی یا گرمازدگی شوند، زیاد است که با دمای بالای بدن و تنفس تند همراه است. عوامل متعددی می‌توانند کودکان را در معرض گرمازدگی قرار دهند. معمولا کودکان در تابستان فعال‌تر هستند و نیاز بدن به نوشیدن مایعات فراوان را درک نمی‌کنند. با دکتر عباس مومن‌زاده، متخصص اطفال و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره همین موضوع به گفت‌وگو نشسته?ایم.
سلامت: گرمای فصل تابستان چه زیانی برای کودک دارد؟
اگر کودکی در معرض گرما قرار گیرد، دمای بدنش افزایش می‌یابد و حالت‌های یک کودک تب‌دار را پیدا خواهد کرد یعنی گونه‌هایش سرخ و دچار تعریق می‌شود. البته علایم دیگری مانند بی‌حالی یا در مواردی تهوع و استفراغ نیز بروز می‌کند. چنین کودکی به‌تدریج دچار کم‌آبی بدن می‌شود که خود را به صورت چشمان گود افتاده، کاهش اشک، خشکی مخاط دهان و کاهش طراوت پوست نشان می‌دهد. اگر شدت کم‌آبی شدید باشد، علایم پوستی بارزتری دیده می‌شود. وقتی آب بدن به صورت تعریق از دست می‌رود، میزان نمک خون افزایش می‌یابد و کم‌آبی داخل سلولی اتفاق می‌افتد. این در کودکان تحریک‌پذیر، باعث گود افتادن چشم و خشک‌شدن زبان نیز می‌شود و در این حالت چین پوستی دیرتر به حالت اول برمی‌گردد. حتی ممکن‌است کودک به حالت اغما برود و دچار اختلال هوشیاری شود.
سلامت: چگونه متوجه کم‌آبی در کودک گرمازده شویم؟
کودکی که در اثر گرمازدگی دچار کم‌آبی بدن شده‌است، ابتدا دچار بی‌قراری و تحریک‌پذیری می‌شود. این کودک تشنه است و اگر آب یا هر نوشیدنی دیگری در دسترسش قرار گیرد، با ولع می‌نوشد. با توجه به اینکه این کودکان ممکن‌است قادر به نوشیدن نباشند یا اگر هوشیار باشند، آب را با ولع بسیار بنوشند درمان آنها باید به دقت انجام شود. معمولا در گرمازدگی خفیف، کودک دچار اضطراب، نگرانی و تحریک‌پذیری می‌شود اما در حالت شدیدتر ممکن است دچار اختلال هوشیاری شود یا از نظر پوستی، آسیب پوست به حدی کاهش یابد که چین پوستی دیرتر به حالت اولیه بر‌گردد. حتی ممکن‌است کودک از نظر قلبی- عروقی نیز دچار مشکل شود یا اینکه ادرارش بند بیاید. معمولا اگر کودک در سنین پایین هم دچار کم‌آبی شود، علاوه بر اینکه رنگ ادرارش زرد پررنگ می‌شود، تعداد دفعات خیس‌کردن پوشکش کاهش می‌یابد.کم‌آبی بدن کودک می‌تواند نتایج جبران‌ناپذیری داشته‌باشد و باعث مشکلات بیشتر و حتی مرگ او شود بنابراین به محض مشاهده علایمی چون تهوع، استفراغ، افزایش درجه حرارت بدن و… در کودک، باید به سرعت او را به مرکز درمانی رساند تا اقدام‌های درمانی لازم انجام شود.
سلامت: آیا با نوشیدن مایعات مشکل گرمازدگی برطرف خواهد شد؟
با بروز گرمازدگی، درجه حرارت بدن بالا می‌رود و باید ابتدا آن را کاهش داد. معمولا در مواردی که تب کودک بالاست، توصیه می‌شود با آب ولرم بدنش را شست اما اگر کودکی دچار گرمازدگی شد و درجه حرارت بدنش بیش از ۴۱ درجه سانتی‌گراد بود، باید او را با آب خنک تن‌شویه کرد. در این شرایط باید هرچه سریع‌تر مایعات خنک، البته نه خیلی‌سرد به کودک داد و در اولین فرصت ممکن او را به پزشک رساند. پزشک با اقدام درمانی مناسب، به‌تدریج سطح سدیم خون را کاهش می‌دهد و کم‌آبی بدن آهسته اصلاح می‌شود. به دلیل اینکه میزان نمک بدن بالاست، والدین نباید یک‌دفعه به کودک مقدار زیادی آب خالص بنوشانند زیرا یکباره آب وارد سلول‌های مغز می‌شود و ممکن‌است مشکلات دیگری در پی داشته باشد. اگر کودک شیرخوار است، بهترین نوشیدنی برای رفع کم‌آبی بدنش شیر مادر است در غیر این صورت برای رفع گرمازدگی باید محلول ORS یا مخلوطی از آب شکر یا آب نمک یا دوغ به او داد و از دادن آب خالص اجتناب کرد.
سلامت: اگر کودک گرمازده شد، چه کنیم؟
اگر کودکی دچار گرمازدگی شد، سریع با اورژانس تماس بگیرید و تا رسیدن اورژانس این اقدام‌ها را انجام دهید: لباس‌هایش را درآورید و او را در مکان خنکی بخوابانید. آهسته سعی کنید دمای بدن کودک را کاهش دهید. با کمک یک اسفنج، دمای بدن کودک را پایین آورید و در نقاطی از بدن کودک تکه‌های یخ قرار دهید. به او محلول ORS یا مایعات خنکی چون دوغ، آب نمک یا شکر بدهید. مرتب درجه حرارت بدن کودک را بررسی کنید.
هفته نامه سلامت
MIGNA