موسس دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه صنعتی شریف توضیح می دهد/ وقتی از رشد اقتصادی حرف می زنیم منظور چیست؟

محمد هیراد حاتمی:

جدا از مفهوم علمی و تئوری « رشد اقتصادی »، این ترکیب در ذهن بسیاری از شهروندان اینگونه جا خوش کرده است که به هر میزان رفاه بیشتری در جامعه حاکم باشد شرایط بهتری به لحاظ اقتصادی در جامعه موج می زند. قاعدتا بر اساس آموزه های علم اقتصاد « رشد اقتصادی » ابعاد گسترده ای را در خود نهفته دارد. « رشد اقتصاد » موثری است که بررسی اثر آن می تواند تاثیر بسزایی در روند حرکت اقتصاد یک کشور داشته باشد به طوریکه علینقی مشایخی، اعتقاد دارد بررسی « رشد اقتصاد » در هر دو حالت افزایش و کاهش آن شاخصی است که نتیجه علکرد سیاست های اقتصادی را بیان می کند و بر همین اساس می توان سیاست های اشتباه اقتصادی را اصلاح کرد.بر همین اساس و برای ریشه یابی مفهوم « رشد اقتصادی » به سراغ علینقی مشایخی رفتیم تا او برای ما توضیح دهد که وقتی از رشد اقتصادی صحبت می شود، صحبت چه چیزی در میان است. مشایخی استاد دانشگاه صنعتی شریف و دانش آموخته دوره پی اچ دی مدیریت دانشگاه ام آی تی است. او در سال ۱۳۷۸ با کمک وزارت صنایع و سازمان برنامه دانشکده مدیریت و اقتصاد صنعتی شریف را تاسیس کرد. او ضمن تشریخ فرآیند رشد اقتصاد بیان کرد اگر رشد اقتصادی پایین باشد باید برگشت و بررسی کرد که چه اتفاق هایی صورت گرفته که رشد اقتصادی پایین بوده است و بر این اساس مسیر طی شده را اصلاح کرد. متن کامل این گفت و گو را در ادامه خواهید خواند:

به طور کلی مفاهیم اقتصادی با بیان تئوریک و علمی آن برای بسیاری از شهروندان و مردم عادی غیر قابل درک است و چندان اقبالی به آن نیست. یکی از این مفاهیم شاید به « رشد اقتصادی » باز گردد. به طور ساده تعریف شما از این ترکیب چیست؟
رشد اقتصادی در واقع معرف رشد تولید های ملی یک کشور است. یا اینکه بهتراست بگوییم تولید های داخلی یک کشور است. این رشد، رشد تولید های داخلی و یا رشد ملی را اندازه می گیرد. این دو موضوع ممکن است مقداری با هم تفاوت داشته باشد.
جزییات این تفاوت به چه شکلی است؟
رشد تولید داخلی که GDP است می گوید مجموع ارزش افزوده فعالیت های اقتصادی که در داخل کشور اتفاق می افتد چه قدر است. بخشی از این فعالیت ها یا حاصل این فعالیت ها ممکن است ناشی از عوامل تولید خارجی باشد که در داخل کشور به کار گرفته شده اند و اینها سهم خودشان را از کشور خارج کنند. در مقابل امکان دارد برخی از عوامل ملی در خارج از کشور فعالیت کنند و آنها سهم خودشان را از ارزش افزوده که در خارج تولید می کنند را به داخل بیاورند.
سوالی که شاید در این میان وجود داشته باشد این است که محاسبه درآمد ملی بر اساس همین دو پارامتر صورت می گیرد؟
اگر ما می خواهیم درآمد ملی را حساب کنیم باید ارزش افزوده حاصل از فعالیت های عوامل ملی مان اعم از کار و سرمایه ملی را حساب کنیم که تولید ملی می شود. ولی اگر تولید داخلی را حساب کنیم باید آنچه درون مرز ها تولید می شود اعم از تولید ملی یا عوامل تولید خارجی فعال در داخل مرز های ما باشد. از این پیچیدگی ها عبور کنیم و بگوییم رشد تولید ملی معرف این است که فعالیت های اقتصادی داخل جامعه ارزشی که ایجاد می کند تا چه اندازه رشد پیدا کرده است. تولید ملی را می توان جمع ارزش اقتصادی که فعالیت های داخلی ایجاد می کند عنوان کرد.

آن وقت بررسی رشد آن چگونه است؟ به طور عینی می توان آن را در جامعه احساس کرد؟
رشد آن هم بررسی می کنیم که نسبت به سال گذشته چه قدر رشد پیدا کرده است. اگر رشد تولید ملی یا رشد تولید داخلی کشوری زیاد باشد یعنی اقتصاد هر کشور نسبت به سال قبل ثروت و ارزش بیشتری تولید می کند. در نتیجه این رشد باید در رفاه مردم و سرمایه گذاری بیشتر در اقتصاد منعکس باشد که منجر به شکوفایی بیشتر شود. ولی اگر اقتصاد یک کشور رشد نکند معنی آن این است که جمع ثروت و فعالیت های اقتصادی که در آن کشور به وجود آورده شده است امسال نسبت به سال گذشته تغییری نداشته است. در نتیجه احتمالا به طور متوسط سطح رفاه و سرمایه گذاری کشور تغییری پیدا نکرده است.
به زبان ساده در رابطه با رشد اقتصادی توضیح دادید اما سوال دیگر این است که وقتی بحث از ارزش اقتصادی می کنیم چه منظوری داریم؟ در این رابطه توضیح می دهید؟
ارزش اقتصادی جمع ارزش افزوده ای است که فعالیت های اقتصادی ایجاد می کنند. ارزش افزوده یعنی اینکه در یک فعالیت، ورودی های ایجاد می شود. با فعالیت هایی که روی این ورودی ها صورت می گیرد ارزش گذاری می شود و یک خروجی به وجود می آید. به طور مثال امکان دارد پولی برای خرید قطعات خودرو صرف شود. فعالیتی روی آن صورت می گیرد و تبدیل به اتومبیل می شود. اتومبیلی که تولید می شود قاعدتا باید ارزش بیشتری از قطعات سر هم شده داشته باشد. این افزایش ارزش همان ارزش افزوده فعالیت اقتصادی می شود. اگر ارزش افزوده تمام فعالیت های اقتصادی جمع شود، ارزش افزوده کل اقتصاد یا همان تولید می شود. یا اینکه فرض کنید یک توزیع کننده یا تاجری کالایی را که ارزشی دارد درب کارخانه به عنوان ورودی می خرد و آن را به مغازه اش حمل می کند. این حمل کالا یک ارزش افزوده ایجاد می کند. کالایی که در کامیون یا انبار بود با اینکه در معرض دید برای فروش قرار گرفت قاعدتا تفاوت قیمتی دارد که نشات گرفته از ارزش افزوده ایجاد شده است . همه فعالیت های اقتصادی به نوعی ارزش افزوده ایجاد می کنند. جمع ارزش افزوده ها تولید می شود.
به لحاظ کمی بررسی این معادلات به چه شکلی خواهد بود؟
هر چه رقم اش بیشتر باشد یعنی تولید ما بیشتر است. یعنی ما تولید بیشتری در اقتصاد ایجاد می کنیم. اگر یک تعداد ثابتی کارخانه داشته باشید هر چه قدر کارخانه ها مواد بیشتری بگیرند و تبدیل به تولید بیشتری بکنند می گوییم ارزش افزوده بیشتری داشتند و ارزش تولیدات بالاتر بوده و تولید ملی زیاد تر می شود. اگر همان تعداد کارخانه در ۵۰ درصد ظرفیت شان کار کنند و تولید کم تری کنند ارزش افزوده کمتری ایجاد می کند و ارزش تولید ملی ما کاهش پیدا کرده است. 
به طور کلی اعلام تولید ملی و رشد آن لازم است؟ بر خی بر این باور هستند که نباید آن را اعلام کرد. شما اعلام رشد اقتصادی را لازم می دانید؟
بله. بالاخره رشد تولید ملی نشان می دهد عملکرد یک اقتصاد چگونه بوده است. وقتی اقتصادی رشد آن خوب است یعنی سیاست هایی که در اقتصاد دنبال شده خوب بوده است. به عبارت دیگر چرخ های اقتصاد به طور روان در حال گردش است و همه در حال ایجاد ارزش هستند. با ایجاد ارزش در رفاه و وضعیت بهتری مردم قرار می گیرند. رشد اقتصادی شاخصی است که نتایج سیاست های اقتصادی را معرفی می کند. اگر رشد اقتصادی پایین باشد باید برگشت و بررسی کرد که چه اتفاق هایی صورت گرفته که رشد اقتصادی پایین بوده است و بر این اساس مسیر طی شده را اصلاح کرد. اگر رشد اقتصادی هم خوب باشد نشان دهنده این است که سیاست های اقتصادی مطلوب و مناسب بوده است و می تواند ادامه پیدا کند. هر مجموعه ای اگر بخواهد خودش را اصلاح کند باید نتیجه عملکردش را ببیند. اگر نتیجه عملکرد مجموعه خوب نبود باید از خودش سوال کند چه سیاست اشتباهی اعمال شده است. اگر هم خوب بود که می توان در مسیر پیشرفت بیشتر گام برداشت. بحث دیگر اینکه وقتی رشد اقتصادی اعلام شود بسیاری از فعالان اقتصادی بر اساس آن رشد اقتصادی بازار های آینده شان را تحلیل می کنند.
۳۹۳۹

  دانلود