کمتر از ۹ ماه دیگر به موعد وعده‌های مکرر رئیس‌جمهور و معاون اولش درباره ریشه‌کن کردن بیکاری باقی مانده است، آیا این وعده محقق خواهد شد؟
دولت در اواخر سال ۱۳۸۹ بدون آن که طرح و برنامه خاصی در طول سال اجرا کند، به ناگاه مدعی شد که بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار شغل ایجاد کرده است. اعلام این خبر از سوی محمود احمدی‌نژاد و محمدرضا رحیمی- هرچند ارقام مختلفی را از یک میلیون و ۱۰۰ هزار تا یک میلیون ۸۰۰ هزار شغل ذکر کردند – موجب حیرت کارشناسان اقتصادی، نمایندگان مجلس و از همه مهمتر جامعه «بیکاران» شد.
* طفره از اقناع منتقدان
در پاسخ به موج شدید ابهاماتی که نسبت به ادعای دولت مطرح شد، هیچگاه پاسخ قانع‌کننده‌ای از سوی مسئولان امر در تایید آمار اشتغالزایی ۱/۸ میلیونی داده نشد.
البته در حالی که احمدی‌نژاد و رحیمی‌مدعیان اصلی اشتغالزایی میلیونی در سال ۱۳۸۹ بودند، سیبل پاسخگویی دولت در پیشگاه نمایندگان و مردم، «وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی» و «رئیس مرکز آمار» به عنوان متولیان مسائل کار و آمار بیکاری بودند.
وزیر تعاون باید پاسخ می‌داد که یک میلیون و ۸۰۰ هزار شغل مورد ادعا کجا و چگونه‌ایجاد شده‌اند و رئیس مرکز آمار هم باید پاسخگوی این می‌شد که در صورت صحت ایجاد این میزان شغل، نرخ بیکاری چند درصد کاهش پیدا کرده است؟
در آن سوی میدان اما دولتمردان تا مدت‌ها از پاسخگویی به‌این ابهامات، طفره رفتند. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی هیچگاه نتوانست مستندات ایجاد یک میلیون و ۸۰۰ هزار شغل را ارائه کند، مرکز آمار هم تا ماه‌ها از انتشار نرخ بیکاری خودداری کرد و زمانی هم که نرخ بیکاری منتشر شد، خبری از کاهش آن نبود.
بدین ترتیب، ادعای ایجاد یک میلیون و ۸۰۰ هزار شغل در سال ۸۹ هیچگاه به اثبات نرسید و اساساً هم واقعیت خارجی نداشت. اما متاسفانه رئیس‌جمهور و معاون اولش در تمام مدت، به نوازش منتقدان پرداختند و آنها را مخالفان دولت می‌خواندند، مخالفانی که چشم دیدن این موفقیت دولت را نداشتند!
* دولت عقب نمی‌نشیند
هفته نامه نه دی در همین ارتباط نوشت :اثبات نشدن ادعای اشتغالزایی میلیونی در سال ۸۹ موجب نشد که دولتمردان وعده‌ها و ادعاهای جدید درباره‌ایجاد مشاغل جدید در سال ۹۰ ندهند. از اوایل سال ۹۰، احمدی‌نژاد و رحیمی‌مرتباً از برنامه دولت برای ایجاد ۲/۵ میلیون شغل در این سال خبر می‌دادند و افرادی را که در تحقق چنین هدفی، تشکیک وارد می‌کردند، مورد نوازش خود قرار می‌دادند.
سرانجام سال ۹۰ هم به پایان رسید، اما نتیجه‌ای از میزان اشتغالزایی در این سال به جز چند اظهارنظر جسته و گریخته منتشر نشد. برگزاری انتخابات مجلس نهم و تغییر مجلس نیز مزید بر علت شد تا نمایندگان، کمتر به پای آمارهای تعجب‌برانگیز دولتی‌ها درباره اشتغالزایی میلیونی بپیچند.
از ابتدای سال ۹۱ هم وعده تازه دولتمردان، ایجاد ۲/۵ میلیون شغل دیگر در سال جاری بوده است. با یک حساب سرانگشتی مشخص میشود که اگر تا پایان امسال وعده‌های دولت را محقق‌شده بدانیم، جمعاً بیش از ۵/۸ میلیون شغل در کشور ایجاد شده است.
این در حالی است که طبق آخرین آمار رسمی، تعداد بیکاران کشور در اواسط سال ۹۰ کمتر از ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر بوده است. بنابراین در صورت تحقق وعده دولت برای ایجاد ۲/۵ میلیون شغل در سال گذشته و ۲/۵ میلیون شغل دیگر در سال جاری، حتی به فرض ورود یک میلیون جویای کار جدید به بازار کار کشور، باید شاهد صفر شدن نرخ بیکاری در اسفندماه امسال باشیم. بنابراین در صورت پذیرش ادعاهای دولت، در اسفندماه امسال می‌توان جشن ریشه‌کن شدن بیکاری در کشور را برگزار کرد!
* کجاست آن وعده‌های پرحرارت؟
لیکن هر چه به زمان موعود نزدیک‌تر می‌شویم، حرارت و دفعات سخنان رئیس‌جمهور و معاون اولش درباره ریشه‌کن شدن بیکاری، کمتر میشود.
پارسال همین موقع، احمدی‌نژاد منتقدان ادعای اشتغالزایی میلیونی دولت را به باد انتقاد می‌گرفت، اما امسال که به زمان رونمایی از وعده‌های دولت و افتادن پرده از حقایق، نزدیک‌تر می‌شویم کمتر سخنی از اشتغالزایی ۲/۵میلیونی میشود.
شاید دادن وعده‌های دهان پرکن درباره اشتغالزایی و سپس ادعای تحقق این وعده‌ها برای کوتاه‌مدت امتیازی محسوب می‌شد، اما در میان‌مدت آن اشتغالات میلیونی باید جایی خود را نشان دهد.
هرقدر هم دولتمردان منتقدان آمارهای اشتغالزایی را به کارشکنی و ارتباط با بیگانگان نسبت دهند، اما نمی‌توانند واقعیت بیکاری را از بطن جامعه پر کنند.
بر فرض که مردم، اظهارات دولتمردان درباره منتقدان آمارهای اشتغالزایی را پذیرفتند و این عده را کارشکن و حسود و مخالف پیشرفت کشور قلمداد کردند، اما چگونه می‌توانند واقعیت بیکاری در اطرافیان و قوم و خویش خود نادیده بگیرند.
اصلاً اگر دولت در آخر امسال هم ادعای صفر شدن بیکاری را مطرح کرد، افراد بیکار و جویای کار کشور چه تعریفی از وضعیت خود خواهند داشت؟
متاسفانه دولت احمدی‌نژاد به رغم خدمات بی‌سابقه و گسترده‌ای که در شش هفت سال فعالیت خود انجام داده، از بعضی جهات اقدامات خسارت‌باری را نیز موجب شده است که یکی از آنها همین ارائه آمارهای نادرست درباره اشتغالزایی در دو سال اخیر است. مردم به خوبی شاهد زحمات دولت احمدی‌نژاد بوده‌اند و احتیاجی به بازی‌های آماری همچون بالا بردن میزان شغل ایجادشده، نبوده و نیست.
***
برخی وعده‌های دولت درباره اشتغالزایی
احمدی‌نژاد: ظرف دو سه سال مشکل بیکاری را از این کشور ریشه کن می‌کنیم. (پنج‌شنبه ۲۲ تیر ۱۳۸۵)
احمدی‌نژاد: قطعاً نرخ بیکاری ما به شدت کاهش پیدا خواهد کرد و زیر ۵ درصد خواهد آمد که یک نُرم طبیعی است. (چهارشنبه ۲۰ آبان ۱۳۸۸)
رحیمی: به زودی با اشتغالزایی مناسب در تمام استان‌ها معضل بیکاری نیز ریشه‌کن شود. (شنبه ۱ آبان ۱۳۸۹)
احمدی‌نژاد: پیش‌بینی شده که سرمایه‌گذاری دولت برای ایجاد اشتغال از رشد حدود ۷۰ درصدی برخوردار باشد و به فضل الهی با کلید خوردن این طرح در کمتر از سه سال نرخ بیکاری به زیر ۳ درصد خواهد رسید. (چهارشنبه ۱۵ دی ۱۳۸۹)
احمدی‌نژاد: امسال برنامه دولت، توسعه تولید و ایجاد دو و نیم میلیون شغل است؛ سال گذشته حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار شغل جدید ایجاد شد که کار بزرگی بود و رکورد زده شد و امیدواریم با دو و نیم میلیون شغل جدید در سال جاری و تکرار آن در سال آینده نرخ بیکاری در کشور به حداقل برسد. (سه‌شنبه ۱۷ خرداد ۱۳۹۰)
احمدی‌نژاد: سال گذشته در زمینه ایجاد اشتغال از مرز یک میلیون و ششصد هزار شغل عبور کردیم و دولت برنامه‌ریزی کرده است برای کنترل نرخ بیکاری طی امسال و سال آینده ۲ میلیون و پانصد هزار شغل ایجاد کند. (چهارشنبه ۸ تیر ۱۳۹۰)
احمدی‌نژاد: باید نرخ بیکاری به صفر نزدیک شود و در کشور این ظرفیت وجود دارد که ظرف یک سال، ۲٫۵ میلیون شغل ایجاد کنیم. (یکشنبه ۲۳ مرداد ۱۳۹۰)
احمدی‌نژاد: در پایان سال مشکل بیکاری از سرزمین ایران ریشه کن میشود. (پنج‌شنبه ۲۴ شهریور ۱۳۹۰)
رحیمی: آمارها حاکی از آن است که برنامه‌های اشتغالزایی دولت به شکل مطلوبی در حال اجرا است و این امر نویدبخش ایجاد ۲٫۵ میلیون فرصت شغلی تا پایان سال جاری است. برغم همه تبلیغات منفی و جوسازی‌ها علیه دولت، گزارش‌ها مؤید آن است که همه بخش‌های دولت از جمله وزرا، استانداران، بانک‌ها و دیگر مدیران ذیربط در حال تلاش برای کاهش هرچه بیشتر نرخ بیکاری در کشور هستند. (یکشنبه ۱۰ مهر ۱۳۹۰)
احمدی‌نژاد: با توجه به تصمیم دولت برای کاهش نرخ بیکاری در ۲ سال آینده به ۲ الی ۳ درصد کارگروهی را برای اشتغال تشکیل داده و تصمیمات مهمی را در آن اتخاذ می‌کنیم. (جمعه ۱۵ مهر ۱۳۹۰)
احمدی‌نژاد: دولت مصمم است در سال جاری ۲٫۵ میلیون شغل ایجاد کند و با ایجاد همین میزان شغل در سال آینده نیز مشکل بیکاری در کشور را ریشه‌کن نماید. (پنج‌شنبه ۳ آذر ۱۳۹۰)
احمدی‌نژاد: دولت به سمت ریشه‌کن کردن بیکاری حرکت می‌کند (چهارشنبه ۲۳ آذر ۱۳۹۰)
احمدی‌نژاد: ریشه بیکاری از ایران عزیز کنده خواهد شد. (پنج‌شنبه ۲۴ آذر ۱۳۹۰)
احمدی‌نژاد: با حجم موجود سپرده‌های بانکی در کشور، برای ایجاد ۲٫۵ میلیون شغل به هیچ‌وجه کمبود منابع نخواهیم داشت. زمانی که دولت اعلام کرد که برای رفع مشکل بیکاری باید سالی ۲٫۵ میلیون شغل ایجاد شود، عده‌ای طبق معمول شروع به مانع‌تراشی و مخالفت کردند، این که یا توان این کار را در خود نمی‌بینند یا به خدا امید ندارند و یا علاقه‌ای ندارند به اینکه مشکل بیکاری به دست جوانان این کشور و خادمان مردم حل شود، شروع کردند به یأس‌پراکنی. (پنج‌شنبه ۸ دی ۱۳۹۰)
احمدی‌نژاد: باید با یک برنامه ضربتی بیکاری را از این سرزمین الهی ریشه کن کنیم. (یکشنبه ۲۱ اسفند ۱۳۹۰)
احمدی‌نژاد: با همین طرحی که دولت در دست اجرا دارد میشود سالی ۲٫۵ میلیون شغل ایجاد کرد و تا قبل از پایان عمر دولت دهم بیکاری را از کشور ریشه‌کن کرد. (یکشنبه ۲۱ اسفند ۱۳۹۰)
احمدی‌نژاد: جشن ریشه‌کن کردن بیکاری را بر پا خواهیم کرد. (چهارشنبه ۲۳ فروردین )
* انحصار وعده‌ها
نکته مهم آن است که به غیر از احمدی‌نژاد و رحیمی، هیچ فرد دولتی دیگری به‌ویژه مسئولان حوزه کار و صنعت از عبارت «ریشه‌کن کردن بیکاری» استفاده نکرده‌اند. تاکید رحیمی بر ریشه‌کنی بیکاری یا ناشی از اصرار وی در تکرار سخنان احمدی‌نژاد است یا علت آن است که جلسات شورای اشتغال به ریاست او برگزار میشود.
زمانی که وزیر تعاون، کار و رفاه یا وزیر صنعت، معدن و تجارت و یا رئیس مرکز آمار، که ارتباط عملیاتی و مستقیم با حوزه کار و اشتغال دارند، کاملا ًخود را از وعده‌های رئیس دولت و معاون او، دور نگاه می‌دارند و تلاش می‌کنند در مواجهه با خبرنگاران به پرسش‌ها درباره صحت آمارهای اعلامی مقامات ارشد خویش اظهارنظر نکنند، بیشتر می‌توان به واقعیت پی برد.
* توصیه رهبری درباره وعده‌های دولت چه بود؟
در پایان از دولتمردان انتظار داریم درباره مسئله بیکاری و اشتغالزایی، واقعیات را به مردم بگویند و به توصیه‌های رهبر معظم انقلاب به دولت عمل کنند که فرمودند: «بنده در زمینه آمارگیرى و آماردهى زیرمجموعه‌ها به مسئولان بالا، تجربه طولانى‌اى دارم – هم در دوره ریاست جمهورى، هم بعد از آن – زیاد اتفاق افتاده که مى‌آیند و گزارش می‌دهند که آقا! این کار شد، این کار شد، این کار شد! وقتى انسان نزدیک می‌رود، مى‌بیند که گزارش دروغ نیست، اما درست هم نیست.
یک نکته‌اى در این هست؛ به شما دروغ نگفته‌اند، اما آنى که شما می‌خواهید، اتفاق نیفتاده و انجام نگرفته است! پس مواظبت کنید که آن چیزى که شما می‌خواهید، انجام بگیرد. گزارش‌هاى مکتوبى که همراه با آمار و ارقام به ما می‌دهند، ممکن است در آنها چنین اختلالى وجود داشته باشد.
لذا باید خیلى بادقت و احتیاط و وسواس، این مصوبات – بخصوص وعده‌هایى که به مردم داده میشود – تعقیب بشود و پیگیرى بشود…. آنچه که وعده می‌دهید انجام بگیرد. اگر نمی‌شود، همان وعده‌اى که داده‌اید، صاف بیائید به مردم بگوئید نمی‌شود… در همان اوائل ریاست جمهورى آقاى دکتر احمدى‌نژاد، به ایشان گفتم که این مورد – یک مورد خاصى است که نمی‌خواهم اسم بیاورم و قبل از دولت ایشان تصمیم‌گیرى شده بود – ممکن است برایتان مشکلات درست کند، بیائید صاف و روشن به مردم و به همان مسئولین بگوئید آقا، این کار را ما نمی‌توانیم انجام بدهیم! از شما قبول می‌کنند. البته ایشان مصلحت ندانستند و آن کار را نکردند؛ بنده هم الزامى و اجبارى نگفته بودم، پیشنهاد کردم.
من عقیده‌ام این است اگر چنانچه یک کارى را نمی‌توانید انجام بدهید – مثلاً به فلان استان رفتید و فلان وعده را دادید؛ حالا مى‌بینید مشکلات و تورم ایجاد می‌کند یا ممکن است کارهاى دیگرى را لنگ کند – خیلى خب، صاف بروید بگوئید: آقا! ما این را تصمیم گرفتیم، حالا متأسفانه نمی‌شود انجام بدهیم. این بهتر است از اینکه کار انجام نگیرد.» (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضاى هیئت دولت در سال ۱۳۸۷)
«چقدر خوب است که همه وعده‌هائى که دولت به مردم داده، عمل بشود. اگر چنانچه وعده‌اى به مردم داده بشود و عمل نشود، این مشکلات درست خواهد کرد؛ نه فقط نسبت به دولت، بلکه به نظام. آقاى رئیس جمهور اشاره کردند که به ما می‌گویند شما سطح توقعات مردم را بالا بردید. این بالا بردن سطح توقعات، ناشى از این نیست که شما نواقص خودتان را گفته‌اید، مردم توقعاتشان بالا رفته؛ نه، توقعات با دادن وعده‌ها بالا می‌رود. اگر ما بتوانیم به این وعده‌ها عمل کنیم، توقعات مردم تبدیل میشود به ایمان و اعتقاد مردم؛ این خوب است. کارى کنیم که آنچه را که گفته‌ایم انجام می‌دهیم، انجام بدهیم و مردم ببینند که انجام گرفته.» (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضای هیئت دولت درسال ۱۳۹۰)
***
رشد بیکاری جوانان
بررسی وضعیت نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله کشور در فاصله سال‌های ۸۴ تا ۹۰ نشان می دهد که این نرخ از ۲۳٫۸ درصد در بهار سال ۸۴ به ۲۵٫۷ درصد در بهار سال ۹۰ افزایش یافته است.
همچنین نرخ بیکاری برای جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله نیز نشان می دهد با وجود برخی نوسانات و کاهش‌های اتفاق افتاده در برخی فصول سال‌های ۸۴ تا ۹۰ این نرخ همچنان بین ۱۸ تا ۲۳ درصد باقی مانده است.
به صورت کلی آمارها نشان می دهد که هیچگاه در فاصله سال‌های ۸۴ تا ۹۰ نرخ بیکاری کل برای مردان و زنان در فصول مختلف سال کمتر از ۲۰٫۳ درصد نبوده است و فقط در یک مورد مرکز آمار ایران نرخ بیکاری مردان و زنان ۱۵ تا ۲۴ ساله را در بهار سال ۸۹ به میزان ۱۴٫۶ درصد اعلام کرد.
باشگاه خبرنگاران